Szympans karłowaty (Pan paniscus)

Szympans karłowaty skórę twarzy ma czarną. Wargi różowe, nozdrza szerokie. Uszy małe. Ciało smukłe, pokryte czarną sierścią. Ramiona dobrze rozwinięte. Starsze osobniki z wiekiem siwieją. Kończyny długie. Samce są nieco większe od samic. Gatunkiem podobnym jest nieco większy szympans zwyczajny (Pan troglodytes).

Szympans karłowaty występuje w centralnej Dolinie Konga. Zamieszkuje obszar ograniczony ogromnym zakolem Konga od zachodu, północy i wschodu; na południu granicę jego zasięgu wyznacza rzeka Kasai.

Siedliskiem występowania szympansa karłowatego są głównie pierwotne lasy tropikalne, często na terenach podmokłych. Zamieszkuje również krajobraz mozaiki lasów naturalnych, lasów zdegradowanych, sawanny, łąk, wyjątkowo pobliże terenów rolniczych. Występuje na wysokościach od 300 do 700 m n.p.m. Prowadzi zarówno naziemny jak i nadrzewny tryb życia. Buduje gniazda z gałęzi na drzewie (15 do 30 m nad ziemią). Jest aktywny w dzień. Żyje w społeczeństwie liczącym kilkadziesiąt osobników zgrupowanym w mniejszych grupach (5-10 osobników). Porusza się podpierając zgiętymi palcami oraz w pozycji dwunożnej. Ma status zagrożenia wysokiego ryzyka wymarcia (kategoria EN na liście IUCN). Zagrażają mu nielegalny odłów oraz utrata siedlisk.

Szympans karłowaty to zwierzę wszystkożerne. W głównej mierze żywi się pokarmem roślinnym (między innymi owocami, nasionami, liśćmi, korą), ponadto bezkręgowcami (owadami i ich larwami) oraz kręgowcami (drobnymi ssakami).