Muflon - opis, występowanie i zdjęcia. Zwierzę muflon ciekawostki

Muflon to dzika korsykańska owca. Można spotkać ją pasącą się na górskich halach. Muflon –  obcy rodzimej faunie gatunek – sprowadzony został do Polski około 100 lat temu z Sardynii i Korsyki – ot tak, dla egzotyki polowań.

1. Pochodzenie muflona
2. Muflony w Polsce
3. Jak wyglądają muflony?
4. Co wiemy o życiu muflonów?
5. Tryki i owce
6. Co zagraża muflonom?
7. Muflony kontra rodzima przyroda

Pochodzenie muflona

Nierzadko zdarzało się, że kopytne w górach Europy podróżowały z odległych regionów, gdzie znaczące wydarzenia klimatyczne, takie jak epoki lodowcowe, wypędziły je na rozległe obszary górskie naszego kontynentu. W przypadku muflona to nie sam gatunek, ale człowiek był odpowiedzialny za jego podróż.

Pierwotnym obszarem występowania muflona był teren od Azji Mniejszej po Zatokę Perską i wschodni Iran. Przypuszcza się, że około 8 tysięcy lat temu zwierzęta te celowo zostały wprowadzone na niektóre wyspy Morza Śródziemnego. Nie ma żadnych skamieniałych dowodów na jakąkolwiek wcześniejszą obecność muflonów na tych wyspach.

W XVIII wieku ze szczątkowych populacji na Korsyce i Sardynii w celach łowieckich dokonano introdukcji pierwszych muflonów na kontynent europejski (głównie Austria i okolice Wiednia). Na większą skalę rozwój hodowli w łowiskach rozpoczął się w XIX wieku, kiedy wprowadzono je na obszar m.in. Niemiec, Czech i Słowacji. W Sudetach pojawiły się w 1901 lub 1902 roku za sprawą hrabiego Seidlitz-Sandreczkim, który sprowadził je ze Słowacji. Zakres, w jakim populacje ustabilizowały się lub zwiększyły, różni się w zależności od kraju. W większości państw istnieje niewiele dowodów na negatywne skutki introdukcji muflonów (chociaż przeprowadzono niewiele badań na ten temat), ale ta dzika owca uważana jest za gatunek inwazyjny na Hawajach i Wyspach Kanaryjskich, gdzie miała negatywny wpływ na rodzimą roślinność.

Muflony w Polsce

Choć wydaje się, że muflon jest gatunkiem rodzimym, to jednak tak nie jest. Na terenie Polski muflony pojawiły się wraz z  ostatnią powojenną zmianą naszych granic. Po roku 1945 próbowano w różnych miejscach kraju kilkakrotnie i z różnym skutkiem prób rozszerzenia populacji. Muflony to bardzo rzadki gatunek. Obecnie ssaki te występują przede wszystkim w Sudetach i Górach Świętokrzyskich.

Jak wyglądają muflony?

Muflon europejski to owca niewielkich rozmiarów, szczególnie w porównaniu do swoich azjatyckich krewnych i niektórych ras domowych. A przechodząc do szczegółów: długość ciała samca  wynosi 110-130 cm, a wysokość w kłębie: 75-88 cm. Masa ciała samca wynosi od 35-50 kg. Samice są mniejsze, osiągając długość 100-110 cm, wysokość 65-75 cm i masę 25-35 kg.

Sierści muflona ma barwę ceglasto-brązową, na grzbiecie jest nieco ciemniejsza. Pysk, brzuch, wewnętrzna strona nóg i ich dolna część oraz plama na zadzie (tzw. „lustro”) są białe. W zimie sierść przybiera kolor kasztanowo-brązowy z czarnym nalotem na grzbiecie. Starsze tryki mają u dołu szyi czarną grzywę, a na bokach tułowia białą plamę („siodło”), która w lecie jest siwa, a w zimie biała. Ogon jest czarny i krótki. Muflony mają grubą skórę i wełnę; gęsty płaszcz zimowy zrzucają wiosną. Samce mają rogi (tzw. „ślimy, muszle”), które wyginają się u nasady i tworzą półksiężyc, który z biegiem lat zamienia się w zamknięte koło. Samice raczej nie mają rogów, funkcjonują w kierdelach, którymi zarządzają doświadczone owce.

Co wiemy o życiu muflonów?

Muflony są zwierzętami bardzo sprawnymi, dobrze widzą, a w razie potrzeby szybko biegają i skaczą. Samice muflona beczą, z kolei samce rzadko wydają głos.

Najchętniej zasiedlają dolne partie gór do wysokości 2000 m n.p.m. Zwykle wybierają górskie lasy liściaste i mieszane o wysokim podszyciu, przerywane polami. Większość populacji wykazuje niewielką migrację sezonową, zwykle rozprzestrzeniającą się na większe wysokości i zajmującą duże obszary w okresie letnim, natomiast jesienią schodzą do obszarów na średnich wysokościach, a zimą często koncentrują się w osłoniętych dolinach. Segregacja płciowa występuje zwłaszcza wiosną i latem, kiedy samice przebywają na dużych wysokościach, a samce zwykle koncentrują się w dolinach.

Żywią się roślinami zielnymi, liśćmi krzewów i owocami (często żołędzie lub bukiew), zimą również suchymi liśćmi, korą drzew, gałązkami i porostami. Zjadają końce gałązek świerkowych. Zimą wygrzebują spod śniegu  wrzos, borówki, mech i porosty. Żerują zarówno w dzień, jak i w nocy. Swoje terytorium znaczą wydzieliną gruczołów znajdujących się między palcami.

Muflony są niezwykle odpornymi zwierzętami i mogą przeżyć na diecie składającej się wyłącznie z celulozy, skrobi lub cukrów jako źródła energii. Mają duży i złożony żołądek, który jest w stanie strawić pokarmy wysokowłókniste. Skromne wymagania żywieniowe muflona przyczyniają się do jego znaczenia gospodarczego.

Z wyjątkiem niektórych bardzo starych samców, muflony żyją przez cały rok w stadach (tzw. „kierdelach”). W lecie owce i młode tryki tworzą stada złożone z kilkunastu sztuk, którym przewodzi stara owca. Starsze samce (tryki) latem żyją w odrębnych, małych stadkach. Zimą – młode i starsze owce oraz tryki – tworzą duże kierdele. Najstarsze tryki żyją samotnie przez cały rok, bądź odłączają się od kierdela w czasie rui.

Podobnie jak wiele innych zwierząt kopytnych z obszarów o klimacie umiarkowanym, muflony są bardziej aktywne o świcie i zachodzie słońca, kiedy poświęcają czas na żer. W środku dnia zwykle odpoczywają. Gatunek zasadniczo prowadzi osiadły tryb życia, ale może przechodzić sezonowe ruchy w przypadku letniej suszy, w celu poszukiwania wody lub lepszych pastwisk. Muflon jest zwierzęciem płochliwym, a przed niebezpieczeństwem ratuje się ucieczką. W przypadku mniejszego zagrożenia próbuje odstraszyć napastnika tupaniem racic.

Europejski muflon w niewoli może dożyć do 22 lat. W naturze średnia długość życia dorosłych osobników zależy od wielu czynników (fenotypowych i środowiskowych), a także od dynamiki populacji, ale średnia długość życia wynosi około 15 lat.

Tryki i owce

Owce (Ovis aries) rozmnażają się sezonowo, w zależności od długości dnia, przy czym samice stają się płodne wczesną jesienią i pozostają płodne do połowy zimy. Samce (tryki) są płodne przez cały rok. Podczas rui samic tryki toczą ostre walki o owce, wykorzystując rogi. Czasami dochodzi do tak silnego zwarcia, że obaj rywale nie są w stanie się rozdzielić; co może prowadzić do śmierci. Ciąża trwa średnio 148 dni, a większość jagniąt przychodzi na świat w połowie wiosny. Owca rodzi 1 lub 2 młodych, które już po godzinie są zdolne do marszu za matką. Młode są wytrzymałe na warunki pogodowe, ale giną podczas chłodnych deszczów. Są karmione mlekiem matki przez ok. 5 miesięcy, chociaż od ukończenia 3 tygodnia życia jedzą już trawę i liście, a dojrzałość płciową osiągają w wieku 2-3 lat.

Co zagraża muflonom?

Na większości obszarów kontynentalnych, na których występują muflony, są one przedmiotem polowań, ale w niektórych regionach dotykają je również naturalne zagrożenia, takie jak drapieżniki, krzyżowanie się z owcami domowymi i surowe zimy. Naturalnymi wrogami muflonów są głównie wilki i rysie (szczególnie w Europie Środkowej i Wschodniej). Zagrożenie dla młodych osobników stanowią lisy, duże orły i zdziczałe psy. W krajach takich jak Hiszpania polowania są głównym czynnikiem kontrolującym populację muflonów, ze względu na niedobór naturalnych drapieżników. Konkurencja międzygatunkowa z innymi kopytnymi, w tym z egzotycznymi gatunkami, takimi jak aruia grzywiasta (Ammotragus lervia) w Hiszpanii, również powinna być brana pod uwagę przy rozpatrywaniu dynamiki populacji muflonów.

Muflony kontra rodzima przyroda

Szacuje się, że w Polsce żyje ponad 1 500 osobników dzikich owiec, które zasiedlają głównie Sudety. Według większości źródeł, muflony nie wywierają negatywnego wpływu na gatunki rodzime. Mogą jedynie powodować szkody w uprawach polnych i leśnych. Wyniki monitoringu obszarów i siedlisk chronionych w ramach sieci Natura 2000 wykazały, że muflony lokalnie mają niezwykle destrukcyjny wpływ na cenne siedliska, w tym takie, których ochrona ma charakter priorytetowy. Dotyczy to szczególnie roślin naskalnych i porastającej rumowiska zbiorowisk roślinnych, które niszczone są wskutek uruchomienia przez muflony procesów erozji stoków, co prowadzi do całkowitego zaniku roślinności zielnej i zatrzymania odnowień gatunków drzewiastych. Katastrofalny wpływ muflonów na te siedliska stwierdzono na Pogórzu Wałbrzyskim. W Czechach i na Słowacji muflona uznano za gatunek szkodliwy, ponieważ lokalnie może powodować poważne straty w gospodarce leśnej i rolnej. Także ich obecność na wyspach (np. Na Hawajach i Wyspach Kanaryjskich) powoduje znaczne szkody w środowisku, co skutkuje wysokimi kosztami ekonomicznymi ochrony siedlisk.

Muflony dają się także we znaki polskim rolnikom z Wielkopolski. Zwierzęta coraz częściej pojawiają się na nizinach i powodują szkody w uprawach.

Według znacznej części myśliwych muflon nie jest w naszym kraju gatunkiem obcym, ponieważ od dawna jest trwałym elementem fauny Polski i nie stanowi dla naszej przyrody poważnego zagrożenia. Muflon jest w Polsce gatunkiem łownym. W okresie od 1 października do końca lutego polować można na tryki, a w okresie od 1 października do 15 stycznia – na owce i jagnięta. W przyszłości można spodziewać się znacznego wzrostu liczebności muflonów w Polsce. Muflony występują we wszystkich krajach sąsiadujących z Polską, z wyjątkiem Białorusi. W przypadku zasiedleń na terenach sąsiadujących z Polską, należy się liczyć z możliwością ekspansji wolnożyjących populacji tego gatunku na obszar naszego kraju. Sytuacja taka miała już w przeszłości miejsce.

Muflony od lat budziły zainteresowanie. Od czasu ich udomowienia były źródłem mięsa, wełny i skór. W niektórych kulturach samiec jest uważany za bardzo pożyteczny jako zwierzę ofiarne. Wszechstronność gatunku przyczynia się do jego znaczenia gospodarczego, ponieważ duże stada zwierząt można utrzymywać w wielu środowiskach przy stosunkowo niskich kosztach. Ze względu na duże rozmiary i niskie koszty utrzymania stanowią idealny model do wielu badań naukowych.

Bibliografia

1. Invasive Species Compendium; “Ovis aries musimon (European mouflon)”; data dostępu: 2020-09-16
2. Aleksandra Balicka-Ramisz, Łukasz Laurans, Przemysław Jurczyk, Ewa Kwita, Anna Ramisz; “Gastrointestinal nematodes and the deworming of mouflon(Ovis aries musimon) from Goleniowska Forest in WestPomerania province, Poland”; Introduction The mouflon (Ovis aries musimonSchreber,1782), a wild mountain sheep endemic to theMediterranean islands of Sardinia and Corsica, hasbeen introduced in many countries of Europe. Thespecies was brought to Poland for hunting in 1902;
3. EWA SZCZĘŚNIAK; “Obecność muflonów Ovis aries musimon w Polsce – czy to naprawdę konieczne?”; Chrońmy Przyr. Ojcz. 67 (2): 99–117, 2011;
4. Britannica; “Mouflon”; data dostępu: 2020-09-15
5. “http://kgo-club.ru/en/gornye-kopytnye/item/introducirovannyj-evropejskij-muflon-ovis-aries-musimon.html”; data dostępu: 2020-09-15