Bergamotki (pysznogłówki) kwiaty – sadzenie, uprawa i pielęgnacja
Popularna nazwa tej pięknej rośliny brzmi „bergamotka pysznogłówka” i odwołuje się do niezwykłego aromatu rozkruszonych liści, które do złudzenia przypominają dodawane do herbaty Earl Grey liście pomarańczy bergamotki. Ogrodnicy znają bergamotki również pod nazwą monardy, zaczerpniętej prosto z łacińskiego źródłosłowu (Monarda L.).
- Charakterystyka bergamotek
- Bergamotki – wymagania glebowe
- Sadzenie bergamotek
- Uprawa bergamotek
- Podlewanie i nawożenie bergamotek
- Rozmnażanie bergamotek
- Rozmnażanie bergamotek na dużą skalę
- Ochrona bergamotek
- Zastosowanie bergamotek
- Kwiaty bergamotki
- Bergamotki do każdego ogrodu!
- Kwiat bergamotka – pytania i odpowiedzi
Bergamotki to wzniosłe, imponujące byliny, których uprawy zdobią nasze ogrody przez całe lato – początek kwitnienia przypada na koniec czerwca, a różowe, czerwone i fioletowe główki kwiatowe potrafią przetrwać aż do września. Zaliczane do rodziny jasnotowatych, pochodzą z Ameryki Północnej, skąd przewieziono je do Europy i Azji. Indianie, którzy uwielbiali te aromatyczne, sięgające nawet 1,5 metra rośliny, przypisywali im szereg mocy uzdrawiających, z których niektóre podtrzymywane są do dziś.
Charakterystyka bergamotek
Bergamotki tworzą urocze skupiska kwiatów osadzonych na długich, płożących się i owłosionych pędach. W gęstej strukturze zdobnych zielonych liści pojawiają się bardzo charakterystyczne kwiaty, faktycznie przypominające główki z barwnymi pióropuszami. Ten niezwykły efekt jest wynikiem bardzo kompleksowej budowy złożonej ze zrastających się, piętrowych kwiatostanów z barwnymi podsadkami. Pysznogłówki są przy tym dość zaborcze i intensywnie rozrastają się do stron, tworząc obfite kępy.
Do uprawy wokół domów najczęściej wykorzystuje się dziś monardę ogrodową (M. hybrida), która jest krzyżówką naturalnych gatunków, m.in. krwistoczerwonej pysznogłówki szkarłatnej (M. didyma) oraz mniejszej, fioletowej odmiany dętej (M. fistulosa). Ta pierwsza pozostaje jednak gatunkiem bardzo popularnym i cenionym przez miłośników botanicznej klasyki.
Bergamotki – wymagania glebowe
To roślina, której uprawa nie jest przesadnie wymagająca. Kwiat pysznogłówka musi mieć jednak odpowiednie podłoże – potrzebują bowiem żyznej, wilgotnej i próchniczej gleby. Aby obficie kwitły i rozrastały się, warto więc starannie przygotować im stanowisko w miejscu nasłonecznionymi, ewentualnie częściowo cienistym, i osłoniętym od wiatru. W tym celu zagon należy przekopać, zadbać o ewentualny drenaż, a spulchnioną ziemię wymieszać z kompostem. Idealne podłoże miałoby mieć neutralny odczyn. Monarda dęta jest nieco mniej uzależniona od wilgoci i zniesie także suchsze stanowiska o gorszej glebie.
Sadzenie bergamotek
W warunkach domowych uprawę pysznogłówek można rozpocząć z nasion. W tym celu należy przygotować specjalną tacę z podłożem do kiełkowania wymieszanym z piaskiem. Do tak przygotowanego, solidnie nawilżonego gruntu wysiewamy nasiona i przykrywamy je 3 milimetrami ziemi. W cieple i wilgoci w przeciągu 2 tygodni powinniśmy doczekać się pierwszych kiełków – po 8 tygodniach należy je rozsadzić do większych pojemników.
Sadzonki kwiatów bergamotek sadzi się na zagonach wczesną wiosną w odległościach 45-60 cm, gdyż odpowiedni dostęp powietrza jest najlepszą ochroną przed chorobami, zaś pojedyncza roślina może rozrastać się do kępy liczącej nawet 90 cm w średnicy!
Uprawa bergamotek
Po sadzeniu przestrzeń wokół rośliny należy pokryć korą mulczującą, aby zapewnić uprawie pysznogłówki stały poziom wilgoci w podłożu.W przypadku bergamotek szczególnie istotne jest regularne pozbywanie się przekwitłych kwiatów – zwalniając roślinę od obowiązku produkowania nasion wspomagamy bowiem nieustanne kwitnienie! Późną wiosną, gdy rośliny osiągną już ok. 50 cm, można im lekko skrócić pędy, aby wspomóc rozrost do stron oraz zagęszczenie liści. Natomiast po całkowitym zakończeniu sezonu kępę ścinamy przy samej ziemi, co z kolei sprzyja pojawianiu się zdrowych młodych pędów w kolejnym roku.
Podlewanie i nawożenie bergamotek
Bergamotki w uprawach domowych i w ogrodzie bezwzględnie potrzebują wilgoci w gruncie, więc należy je podlewać tak często, jak wymagają tego warunki atmosferyczne. Najlepiej jest co 2-3 dni kontrolować palcem poziom wody w ziemi, a w przypadku przesuszenia natychmiast podlać roślinę, kierując strumień wody nie na liście, ale u nasady. Nadmiar wody pozostającej w gruncie niestety nie jest również wskazany, więc drenaż stanowiska pod kwiaty pysznogłówki jest zdecydowanie dobrym pomysłem.
Intensywny rozrost i kwitnienie wymagają oczywiście odpowiedniego odżywiania. Bergamotki warto więc corocznie nawozić, przy czym można robić dwoma sposobami. Ten pierwszy polega, na zdjęciu warstwy kory wczesną wiosną i podsypaniu porządnej warstwy uleżałego kompostu, który na koniec znów przykrywamy korą. Drugi sposób polega na użyciu rozpuszczalnych nawozów o powolnym działaniu w formie płynu lub granulek. Nawożenie kwiatów pysznogłówek powinno mieć przy tym miejsce przede wszystkim przed rozpoczęciem kwitnienia.
Rozmnażanie bergamotek
Bergamotki rozmnażają się na tyle intensywnie, że co 2-3 lata na wiosnę wymagany jest podział uprawy kępy, aby roślina zachowała zdrowie i bujność kwiecia. To najlepszy sposób na rozmnażanie kwiatów pysznogłówki, bowiem z każdego dzielenia otrzymujemy 2-3 nowe rośliny, które można posadzić w innej części zagonu lub w donicy. Jak to przeprowadzić w praktyce? Ostrą łopatą dzielimy kępę na pół, a jedną z połówek wykopujemy i delikatnie, ale pieczołowicie otrzepujemy z gliny. Następnie sekatorem przecinamy główne korzenie i rozdzielamy roślinę na 2-3 części, dbając, aby na każdej pozostały również drobne, włosowate korzonki.
Rozmnażanie bergamotek na dużą skalę
Alternatywnie, na większą skalę, pysznogłówki można rozmnażać przez nasiona pozyskane z kwiatów pozostawionych na łodygach do kompletnego wyschnięcia. Porządnie wysuszone nasiona należy przechowywać w lodówce do czasu wysadzenia. Dokładny opis tego procesu uprawy można znaleźć powyżej. Uwaga! Ten sposób nie jest dobry dla odmian hybrydowych, które nie dadzą takiego samego potomstwa. Warto dopytać np. ogrodnika, który poleci, najlepsze odmiany kwiatów tego gatunku. Ze względu na duży stopień trudności takiego rozmnażania rośliny powinny się go podejmować osoby doświadczone i mające wiedzę z tego zakresu.
Ochrona bergamotek
Bergamotki to rośliny odporne na mróz, które nie wymagają żadnej zimowej ochrony. O wiele większym problemem jest dla nich wilgoć zalegająca w ciasnych splotach pędów i liści. Stosunkowo często prowadzi ona do rozwoju mączniaka prawdziwego, z którym trzeba walczyć chemicznym opryskiem – niestety, wówczas liście nie nadają się już do konsumpcji.
Ponadto na pędach bergamotek pojawiają się również przędziorki i wciornastki, które mogą poważnie osłabić łodygi i listowie. Zwalczać je możemy naturalnie – olejkiem z miodli indyjskiej rozcieńczonym w wodzie lub chemicznie, za pomocą insektycydów takich jak Spinosad.
Zastosowanie bergamotek
Wyrazistość i długotrwałość kwiecia sprawia, że uprawy pysznogłówki mogą z powodzeniem zająć dominujące stanowisko na dobrze wyeksponowanym zagonie. Ze względu na swoją wysokość idealnie pasuje do środkowej lub tylnej części rabaty, gdyż przerastać ją będą jedynie drzewa i wyższe krzewy. Bardzo pięknie prezentuje się w towarzystwie floksów, irysów, liliowców, oregano, szałwii oraz krwawników, zaś wiele źródeł poleca wysadzać ją przed astrami, które zakwitają dopiero późnym latem – w ten sposób zapewnimy ogrodowi ciągłość kolorystyczną. Bergamotki przyciągają przy tym chmary pszczół i motyli, ale nie tykają się ich sarny ani zające.
Kwiaty bergamotki
Bergamotki nadają się również na kwiaty cięte, które prezentują się wyjątkowo urokliwie, wyeksponowane w wazonie. Poza tym kwiatostany pysznogłówki dają się dobrze zasuszyć do jesiennych kompozycji bukietowych, więc ta piękna roślina cieszy oko przez cały rok! Same liście stosuje się również często do mieszanek pot-pourri, charakteryzujących się świeżym, bogatym zapachem. Poza tym liście i kwiatostany bergamotki można dodawać do sałatek, a po wysuszeniu wraz z kwiatami wykorzystywać w domowych herbatach i naparach ziołowych. Jako źródło związków eterycznych mają one potencjał odkażający i przeciwzapalny.
Bergamotki do każdego ogrodu!
Pysznogłówki pod względem estetycznym pasują zarówno do rustykalnych, wiejskich krajobrazów, jak i bardziej nowoczesnych ogrodów, w których brakuje kolorystycznego akcentu. Najbardziej popularny czerwony odcień kwiatów prezentuje się naprawdę wyjątkowo atrakcyjnie na zielonym tle liści, ale aby ożywić zagon warto pomyśleć również o innych odcieniach monardy ogrodowej. W klasycznej gamie czerwieni, różu i fioletu znajdziemy tymczasem niezwykłą różnorodność tonów i odcieni reprezentowanych przez poszczególne kultywary – od subtelnej, pudrowej „Beauty of Cobhan”, po szlachetnie nakrapianą liliową „Leading Lady Lilac”. Ogólnie rzecz biorąc, pysznogłówki to jedna z bardziej udanych inwestycji ogrodowych dla wszystkich ceniących letnie kwiaty bez obowiązku corocznego wysiewu czy zimowej ochrony!
Kwiat bergamotka – pytania i odpowiedzi
Czy pysznogłówka zagraża zwierzętom domowym?
Opiekunowie psów i kotów powinni unikać uprawy pysznogłówki szkarłatnej. Kwiaty i pędy tej odmiany rośliny po zjedzeniu mogą mieć niekorzystny wpływ na zdrowie zwierzęcia.
Czy pysznogłówka jest miododajna?
Jest to gatunek rośliny szczególnie lubiany przez pszczoły, trzmiele i motyle. Te pierwsze owady chętnie spożywają nektar kwiatów pysznogłówki, więc jest to roślina polecana do sadzenia przy pasiekach.
Kiedy sadzić pysznogłówki?
Najlepszy moment na rozpoczęcie uprawy bergamotki to początek marca. Należy pamiętać też, aby umieścić nasiona w lodówce na przynajmniej tydzień przed sianiem.
- USDA; "Scarlet Beebalm"; plants.usda.gov; 2020-05-26;
- Meena Kafaltiya i in.; "Chemical Composition of the Essential Oils of Monarda didyma L. During Different Phenological Stages"; jocpr.com; 2020-05-26;
- Jackie Carol; "Care of Monarda Didyma Plant"; homeguides.sfgate.com; 2020-05-26;
- Michelle Ullman; "Bee Balm Flower Plant – How To Plant Bee Balm And Bee Balm Care Bee Balm"; gardeningknowhow.com; 2020-05-26;
- Gardener’s World; "Monarda didyma"; gardenersworld.com; 2020-05-26;
Nigdy nie sadziłam bergamotek, ale wyglądają na prawdę pięknie :) Mam nadzieję w tym roku poszerzyć moje uprawy w inne kwiaty…