Gołąbek turecki - opis grzyba, sezon, wygląd, występowanie
Ekologia.pl Wiedza Atlas grzybów Grzyby grzyby podstawkowe pieczarniaki gołąbkowce gołąbkowate gołąbek Gołąbek turecki
Indeks nazw
Szukaj lub wybierz według alfabetu
A B C D E F G H I J K L Ł M N O P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż

Gołąbek turecki (Russula turci)

Nazywana/y także: gołąbek jodoformowy
Gołąbek turecki, fot. shutterstock
Spis treści

Wstęp

Gołąbek turecki to dość częsty w Polsce i krajach sąsiednich, średnich rozmiarów grzyb jadalny należący do gołąbkowatych, w obrębie tej rodziny zaś do podrodzaju (sekcji) Lilaceae, dzisiaj co raz częściej do sekcji Amethystinae. Jest najpospolitszym w kraju przedstawicielem tak zwanych gołąbków liliowych.

Sezon

Gołąbek turecki zawiązuje owocniki od końca lata do wczesnej zimy, od sierpnia do listopada. Nierzadko ten grzyb pojawia się masowo.

Występowanie

Gołąbka tureckiego podawano z Europy, Ameryki Północnej (USA i Kanada) oraz Afryki (Nigeria, Algieria).

Tak w Europie, jak w Ameryce Północnej preferują gleby kwaśne, piaszczyste, a klimat wyrównany, wilgotny, oceaniczny lub górski. W Polsce g. tureckiego spotyka się przede wszystkim w górskich borach sosnowych, rzadziej świerkowych lub jodłowych. W Niemczech natomiast najpospolitszy jest w sośninach na północy kraju, bliżej Morza Północnego, aczkolwiek trafia się nierzadko także w reglowych borach Szwajcarii i Bawarii o wilgotnym mikroklimacie.

Wygląd

Faktura kapelusza gołąbka tureckiego zmienia się razem z pogodą tak samo jak u reszty gołąbków z tego podrodzaju: w dni deszczowe błyszcząca, mokra oraz lepka; w dni suche ziarnista, sucha i matowa. Kapelusz tego gołąbka, podobnie jak jego kuzynów z sekcji Liliaceae, bywa bardzo różny kształtem i kolorem, zawsze niemal o zdecydowanie ciemniejszym środku. U małych, ledwo wyrosłych owocników wypukły, w średnim wieku rozpostarty, u najstarszych egzemplarzy wklęsły. Brzegi kapelusza u większości owocników tępe, tylko u najstarszych karbowane. Kolorem kapelusza jest fiolet, ale w jakiej różnorodności odcieni. Od brudnych fioletów przechodzących w brązy przez płowe aż po czyste i mocne fiolety przechodzące w winną czerwień.
Blaszki u młodych owocników gołąbka tureckiego kremowobiałe, u starszych ochrowo żółte, lekko rozwidlające się przy nóżce, średnio gęsto ułożone.
Nóżka gładka w dotyku, 3-7 cm długości, a 1-2 cm grubości, cylindryczna, o białej, rzadziej nieco fioletowej bądź nabiegłej różowo powierzchni. Młode gołąbki tureckie mają dość jędrne i pełne trzony, natomiast owocniki dojrzalsze gąbczaste i puste.
Miąższ gołąbka tureckiego jest sprężysty, biały, co najwyżej nieco żółknący. Tylko tuż pod kapeluszem miąższ będzie liliowy. Smak tego gołąbka budzi kontrowersje. Wielu autorów określa go jako przyjemny. Innych jednak odstręcza zapach jodoformu lub chloroformu wydzielany przez zgniecione bądź przecięte owocniki, najsilniejszy u nasady trzonu.
Wysyp zarodników w różnych odcieniach ochry i żółci. Spory g. tureckiego charakteryzują się odwrotnie jajowatym kształtem oraz swoistym, siateczkowo brodawkowatym urzeźbieniem powierzchni. Wymiary zarodników: 8-10 na 6-9 μm. Cystydy kształtu tępych wrzecion, czasami wyposażone w kończyk, osiągają 9-11 na 65-100 μm.
Gołąbka tureckiego najłatwiej pomylić z rzadszymi, mniej znanymi członkami podrodzaju (sekcji) gołąbków liliowych Lilaceae. Gołąbek kruchy Russula fragilis odróżnia się bardziej przykrym, ostrym smakiem. Co więcej – jak słusznie wskazuje nazwa gatunkowa – prędzej rozpada się w dłoniach grzybiarza. Także częsty w sośninach gołąbek czerwonofioletowy (przydrożny) R. sardonia różni się od tureckiego paląco ostrym smakiem. Gołąbek lazurowy R. azurea ma białe blaszki i biały wysyp zarodników, poza tym występuje częściej pod świerkiem niż sosną. Gołąbek ładny R. exalbicans (syn. R. pulchella) woli inne środowiska od tureckiego (turecki: bory szpilkowe; ładny – lasy liściaste), albowiem jest partnerem mikoryzowym osiki lub brzozy. Gołąbek ametystowy R. amethystina na ogół ma milszy aromat (aczkolwiek owocniki obu gatunków mogą u podstawy nóżki cuchnąć jodoformem), mocniejsze i ciekawsze odcienie fioletu przypominające ametysty, dalej odchodzącą skórkę kapelusza (do połowy, a turecki do 1/3), zwykle jest też większy od tureckiego, tym niemniej są to dość zawodne cechy. Dopiero obserwacje mikroskopowe zarodników lub badanie genetyczne pozwalają niezawodnie rozróżnić gołąbki tureckie od ametystowych.

Właściwości

Gołąbek turecki jest grzybem jadalnym. Mimo kruchości owocników oraz obecnego często, niepokojącego zapachu jodoformu bądź chloroformu spożywa się go dość chętnie. Nie ma żadnych znaczących właściwości.

Zastosowanie

Gołąbek turecki uważany jest za jednego z lepszych gołąbków z uwagi na pospolite występowanie, niezły smak i łatwość przechowywania. Bywa pieczony nad ogniskiem, marynowany w occie lub zalewie, panierowany jak czubajki, ewentualnie jako składnik zup grzybowych lub marynat z większej ilości gatunków grzybów, zwłaszcza tych mniej kruchych.

Okres występowania
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
Bibliografia
  1. Polemis M., Dimou D., Tzanoudakis D., Zervakis G. 2011.; "Mycodiversity studies in selected ecosystems of Greece: 5. Basidiomycetes associated with woods dominated by Castanea sativa (Naupactia Mts., central Greece)."; Mycotaxon 115: 1-15.;
  2. Skirgiełło A. 1998.; "Gołąbek (Russula). w: Grzyby (Mycota), tom 20. Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), gołąbek (Russula)."; Wyd. Naukowe PWN, Warszawa-Kraków.;
  3. Škubla P. 2007.; "Wielki atlas grzybów."; Dom wydawniczy Elipsa, Poznań.;
  4. Snowarski M. 2010.; "Grzyby. Seria: Spotkania z przyrodą."; Wyd. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa.;
  5. Tkalcec Z., Mešic A. 2003.; "Preliminary checklist of Agaricales from Croatia V. Families Crepidotaceae, Russulaceae and Strophariaceae."; Mycotaxon 88: 293.;
  6. Wojewoda W. 2003.; "Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;
  7. Bon M. 2005.; "Pareys Buch der Pilze."; Franckh-Kosmos Verlag, Stuttgart.;
  8. Denchev C., Assyov B. 2010.; "Checklist of the larger basidiomycetes in Bulgaria."; Mycotaxon 111: 279-282.;
  9. Fluck M. 1996.; "Jaki to grzyb? Oznaczanie, zbiór, użytkowanie."; Oficyna Wyd. „Delta W-Z”, Warszawa – Mladijska Knjiga, Lubljana, Słowenia.;
  10. Gerhardt E. 2006.; "Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków."; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa.;
  11. Gumińska B., Wojewoda W. 1985.; "Grzyby i ich oznaczanie."; PWRiL, Warszawa.;
  12. Kasom G., Karadelev M. 2012.; "Survey of the family Russulaceae (Agaricomycetes, Fungi) in Montenegro."; Acta Botanica Croatica 71 (2): 1–14.;
  13. Krieglsteiner G., Gminder A., Winterhoff W. 2000.; "Die Großpilze Baden-Württembergs. Band 2: Ständerpilze: Leisten-, Keulen-, Korallen- und Stoppelpilze, Bauchpilze, Röhrlings- und Täublingsartige."; Ulmer Verlag, Stuttgart.;
  14. Miller S., Buyck B. 2002.; "Molecular phylogeny of the genus Russula in Europe with a comparison of modern infrageneric classifications."; Mycol. Research 106(3): 259-276.;
  15. Phillips R. 2005.; "Mushrooms and Other Fungi of North America."; Firefly Books, Buffalo-New York.;
4.8/5 - (5 votes)
Default Banner Post Banner
Subscribe
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments