Wstęp
Gołąbek turecki to dość częsty w Polsce i krajach sąsiednich, średnich rozmiarów należący do gołąbkowatych, w obrębie tej rodziny zaś do podrodzaju (sekcji) Lilaceae, dzisiaj co raz częściej do sekcji Amethystinae. Jest najpospolitszym w kraju przedstawicielem tak zwanych gołąbków liliowych.
Sezon
Gołąbek turecki zawiązuje owocniki od końca lata do wczesnej zimy, od do . Nierzadko ten pojawia się masowo.
Występowanie
Gołąbka tureckiego podawano z , Ameryki Północnej (USA i Kanada) oraz Afryki (Nigeria, Algieria).
Tak w Europie, jak w Ameryce Północnej preferują gleby kwaśne, piaszczyste, a klimat wyrównany, wilgotny, oceaniczny lub górski. W Polsce g. tureckiego spotyka się przede wszystkim w górskich borach sosnowych, rzadziej świerkowych lub jodłowych. W Niemczech natomiast najpospolitszy jest w sośninach na północy , bliżej Morza Północnego, aczkolwiek trafia się nierzadko także w reglowych borach Szwajcarii i Bawarii o wilgotnym mikroklimacie.
Wygląd
Faktura kapelusza gołąbka tureckiego zmienia się razem z tak samo jak u reszty
gołąbków z tego podrodzaju: w dni deszczowe błyszcząca, mokra oraz lepka; w dni suche ziarnista, sucha i matowa. Kapelusz tego gołąbka, podobnie jak jego kuzynów z sekcji
Liliaceae, bywa bardzo różny kształtem i kolorem, zawsze niemal o zdecydowanie ciemniejszym środku. U małych, ledwo wyrosłych owocników wypukły, w średnim wieku rozpostarty, u najstarszych egzemplarzy wklęsły. Brzegi kapelusza u większości owocników tępe, tylko u najstarszych karbowane. Kolorem kapelusza jest fiolet, ale w jakiej różnorodności odcieni. Od brudnych fioletów przechodzących w brązy przez płowe aż po czyste i mocne fiolety przechodzące w winną czerwień.
Blaszki u młodych owocników gołąbka tureckiego kremowobiałe, u starszych ochrowo żółte, lekko rozwidlające się przy nóżce, średnio gęsto ułożone.
Nóżka gładka w dotyku, 3-7 cm długości, a 1-2 cm grubości, cylindryczna, o białej, rzadziej nieco fioletowej bądź nabiegłej różowo powierzchni. Młode gołąbki tureckie mają dość jędrne i pełne trzony, natomiast owocniki dojrzalsze gąbczaste i puste.
Miąższ gołąbka tureckiego jest sprężysty, biały, co najwyżej nieco żółknący. Tylko tuż pod kapeluszem miąższ będzie liliowy.
Smak tego gołąbka budzi kontrowersje. Wielu autorów określa go jako przyjemny. Innych jednak odstręcza
zapach jodoformu lub chloroformu wydzielany przez zgniecione bądź przecięte owocniki, najsilniejszy u nasady trzonu.
Wysyp
zarodników w różnych odcieniach ochry i żółci. Spory g. tureckiego charakteryzują się odwrotnie jajowatym kształtem oraz swoistym, siateczkowo brodawkowatym urzeźbieniem powierzchni. Wymiary zarodników: 8-10 na 6-9 μm. Cystydy kształtu tępych wrzecion, czasami wyposażone w kończyk, osiągają 9-11 na 65-100 μm.
Gołąbka tureckiego najłatwiej pomylić z rzadszymi, mniej znanymi członkami podrodzaju (sekcji) gołąbków liliowych
Lilaceae.
Gołąbek kruchy Russula fragilis odróżnia się bardziej przykrym, ostrym smakiem. Co więcej – jak słusznie wskazuje nazwa gatunkowa – prędzej rozpada się w dłoniach grzybiarza. Także częsty w sośninach
gołąbek czerwonofioletowy (przydrożny)
R. sardonia różni się od tureckiego paląco ostrym smakiem.
Gołąbek lazurowy R. azurea ma białe blaszki i biały wysyp zarodników, poza tym występuje częściej pod
świerkiem niż
sosną. Gołąbek ładny
R. exalbicans (syn. R. pulchella) woli inne
środowiska od tureckiego (turecki: bory szpilkowe; ładny –
lasy liściaste), albowiem jest partnerem
mikoryzowym osiki lub
brzozy.
Gołąbek ametystowy R. amethystina na ogół ma milszy
aromat (aczkolwiek owocniki obu
gatunków mogą u podstawy nóżki cuchnąć jodoformem), mocniejsze i ciekawsze odcienie fioletu przypominające ametysty, dalej odchodzącą skórkę kapelusza (do połowy, a turecki do 1/3), zwykle jest też większy od tureckiego, tym niemniej są to dość zawodne
cechy. Dopiero obserwacje mikroskopowe zarodników lub badanie genetyczne pozwalają niezawodnie rozróżnić gołąbki tureckie od ametystowych.
Właściwości
Gołąbek turecki jest grzybem jadalnym. Mimo kruchości owocników oraz obecnego często, niepokojącego zapachu jodoformu bądź chloroformu spożywa się go dość chętnie. Nie ma żadnych znaczących właściwości.
Zastosowanie
Gołąbek turecki uważany jest za jednego z lepszych gołąbków z uwagi na pospolite występowanie, niezły smak i łatwość przechowywania. Bywa pieczony nad ogniskiem, marynowany w occie lub zalewie, panierowany jak czubajki, ewentualnie jako składnik zup grzybowych lub marynat z większej ilości gatunków grzybów, zwłaszcza tych mniej kruchych.