zasoby przyrody

Zasoby przyrody, zasoby środowiska — inaczej zasoby naturalne lub bogactwa naturalne, to wszystkie składniki materii i energii, wykorzystywane przez człowieka w toku jego funkcjonowania i rozwoju. Zasoby przyrody mają fundamentalne znaczenie dla przetrwania populacji ludzkiej oraz dalszego rozwoju cywilizacji.
Zasoby naturalne każdy z nas wykorzystuje codziennie i na każdym kroku:

• spożywając posiłek,
• biorąc prysznic,
• jadąc samochodem lub autobusem,
• oddychając,
• ogrzewając dom,
• oglądając telewizję itd.

Coraz ściślejsza współzależność między państwami powoduje, że kwestia zarządzania i gospodarowania zasobami naturalnymi przybrała wymiar międzynarodowy, by nie powiedzieć globalny.

Pierwsza próba sformułowania, czym są zasoby naturalne miała miejsce w 1910 roku, kiedy to wydzielono pięć najważniejszych surowców, zapewniających ciągłość populacji ludzkiej, mianowicie:

• wodę,
• drzewo,
• żelazo,
• węgiel,
• płody rolne.

Współczesna definicja jest już o wiele szersza i mówi o tym, że wszystkie zasoby naturalne łącznie pochodzą z czterech głównych źródeł:

• litosfery (minerały),
• atmosfery (powietrze),
• hydrosfery (woda),
• biosfery (organizmy żywe).

Rodzaje zasobów naturalnych

Zasoby naturalne to nie tylko surowce, takie jak węgiel czy ropa naftowa. W dyskursie publicznym pojęcie to jest używane najczęściej właśnie w odniesieniu do tych zasobów, gdyż problem wyczerpywalnych złóż surowców pozostaje powszechnie dyskutowany w mediach. Tymczasem do zasobów przyrody zaliczamy wszystkie twory Ziemi, które w różny sposób wykorzystywane są na użytek człowieka, także zwierzęta służące mu między innymi za pokarm czy też rośliny oddające tlen do atmosfery. Za bogactwo naturalne można uznać zarówno pierwiastek chemiczny, jak i piękno krajobrazu.

Zasadniczym podziałem bogactw naturalnych będzie zatem ten, który wyróżnia zasoby organiczne i nieorganiczne. Do organicznych zaliczymy wszystkie organizmy pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, a także całe ekosystemy, w których organizmy te żyją. Do nieorganicznych zaś materię nieożywioną, a więc między innymi wodę, powietrze czy wspomniane węgiel i ropę naftową.

Inny podział zasobów naturalnych rozgranicza zasoby odnawialne (niewyczerpywalne) oraz nieodnawialne (wyczerpywalne).

Do odnawialnych zasobów naturalnych zaliczamy te, które charakteryzuje zamknięty obieg materii. Walory odnawialne regularnie się uzupełniają, dzięki czemu możemy liczyć na stały dostęp do nich. Będą to na przykład rośliny i zwierzęta, ze względu na fakt, że ciągle się rozmnażają. Niewyczerpywalna jest również woda, która odnawia się w tzw. cyklu hydrologicznym – parując znad mórz przenosi się w kierunku lądu, na który spada pod postacią deszczu lub śniegu. Stamtąd trafia z powrotem do mórz (wody deszczowe zasilają rzeki, które następnie zasilają morza). Zasobem odnawialnym będzie także gleba czy las, pod warunkiem, że utrzymuje się je w odpowiednim stanie i właściwie nimi zarządza. Poza tym do grupy tej zaliczamy również energię słoneczną oraz powietrze. Bogactwa odnawialne to inaczej te bogactwa, których regenerację pozostawiamy naturalnemu potencjałowi naszej planety.

Zasoby nieodnawialne z kolei to bogactwa, które wymagają zupełnie innego podejścia, gdyż nieuchronnie grozi nam ich wyczerpanie. Są to surowce, które powstawały miliony lat wstecz, zanim ludzie zaczęli je wykorzystywać (można powiedzieć, że proces ich powstawania trwa nadal, jest jednak zbyt powolny. Zapotrzebowanie na surowce odnawialne jest wysokie i nieproporcjonalne do czasu, jakiego potrzeba, by ich zasoby uzupełniły się).
Do bogactw nieodnawialnych zaliczamy:

• węgiel kamienny,
• węgiel brunatny, 
• ropę naftową,
• gaz ziemny,
• złoża metali,
• torf. 

Ryzyko wyczerpania zasobów nieodnawialnych

W momencie, w którym zasoby nieodnawialne ostatecznie wyczerpią się lub ulegną zniszczeniu, ludzkość zostanie ich całkowicie pozbawiona. Trzeba też wziąć pod uwagę, że ten rodzaj zasobów stanowi większą część użytkowanych przez człowieka bogactw naturalnych w ogóle. Z tego względu państwa rozwinięte wprowadzają techniki i technologie, mające ograniczyć zużycie niezbędnych surowców wyczerpywalnych oraz opóźnić w czasie moment, w którym ich zabraknie. Jednym ze sposobów osiągnięcia tych celów jest czerpanie energii ze źródeł odnawialnych, głównie z energii słonecznej, wiatru i wody.