Czym zajmuje się weterynarz? Na czym polega praca weterynarza?

Weterynarz, czyli lekarz od zwierząt – fachowiec dobrze znany wszystkim posiadaczom czworonogów. Jego rola jest niestety często niedoceniana, gdyż w rzeczywistości jest on także chirurgiem, położnikiem, ortopedą, a nawet patologiem. Jakie umiejętności i cechy charakteru czynią więc dobrego weterynarza? Co może on napotkać w swojej codziennej pracy?

Weterynaria jest tak naprawdę specyficzną gałęzią medycyny, a w wielu przypadkach nie odbiega znacząco od opieki zdrowotnej oferowanej ludziom. Sam zakres wiedzy potrzebnej do wykonywania zawodu jest bardzo szeroki, bo obejmuje nie tylko różne aspekty leczenia, ale także bardzo rozmaite gatunki zwierząt – od domowych psów i kotów po słonie czy nosorożce!

Kim jest weterynarz?

Lekarz weterynarii zajmuje się prewencją, kontrolą, diagnozą oraz leczeniem chorób u zwierząt. Podstawowy podział obejmuje przy tym małe zwierzęta, a więc hodowane w domach psy, koty, gryzonie, ptaki, rybki czy gady, oraz duże zwierzęta, zwłaszcza bydło, konie i trzodę, ale także zwierzęta dzikie i egzotyczne. Weterynarz może specjalizować się przy tym w chorobach przeżuwaczy, chorobach koni, chorobach psów i kotów, chorobach drobiu i ptaków ozdobnych, chorobach zwierząt futerkowych, chorobach ryb lub też użytkowaniu i patologii zwierząt laboratoryjnych.

Tak naprawdę weterynarz nie musi być jednak koniecznie praktykującym lekarzem przyjmującym futrzanych czy upierzonych pacjentów. Odrębna gałąź tej profesji obejmuje bowiem badania naukowe oraz regulację prawną. W szczególności chodzi o kontrolę szerzenia się chorób zarówno między zwierzętami, jak i między zwierzętami a człowiekiem, bezpieczeństwo żywności pochodzenia zwierzęcego, godne traktowanie czy wzajemne relacje zwierząt i ludzi. Praca ściśle naukowa może także polegać na badaniach oraz eksperymentach laboratoryjnych.

Historia weterynarii

Współczesna weterynaria liczy sobie niewiele ponad 200 lat – wcześniej większość zwierząt musiała radzić sobie sama. Już ok. 9 tysięcy lat p.n.e. na Bliskim Wschodzie istniała jednak funkcja opiekuna hodowlanych owiec, zaś ok. roku 3000 przed Chrystusem w Mezopotamii żył Urlugaledinn, uważany za pierwszego weterynarza w dziejach. Największą uwagę tradycyjnie przywiązywano jednak do zdrowia i dobrobytu koni, które przez millenia były zdecydowanie najlepszym przyjacielem człowieka, jako zwierzęta kluczowe dla transportu, handlu, rolnictwa oraz sukcesów militarnych. W okresie średniowiecza kowale podkuwający konie byli też poniekąd weterynarzami, pomagając kopytnym w prostych problemach zdrowotnych.

Jeszcze wcześniej jednak, bo już w starożytnym Rzymie zaczęły powstawać dokumenty opisujące fizjologię i anatomię zwierząt oraz trapiące je dolegliwości. Żyjący w IV w. Wegecjusz napisał „Przewodnik po Leczeniu Koni”, ale niestety ciemne wieki Europy zaprzepaściły tą cenną wiedzę. Na uwagę z tego okresu zasługują jedynie dzieła Awicenny oraz Carolo Ruiniego – słynnego anatoma koni.

Między XVIII a XIX stuleciem wynaleziono leki na takie ludzkie choroby jak tyfus, cholera czy tuberkuloza. Okazała się wówczas, że te same preparaty można podawać zwierzętom, aby uchronić cenny dobytek przed wymieraniem. Gdy epidemia zarazy wybiła ogromne ilości bydła, we Francji powołano pierwszy na świecie instytut zajmujący się medycyną zwierząt. W końcu w 1791 r. w Londynie powstał College Weterynaryjny, zaś 70 lat później w Stanach Zjednoczonych założono Amerykańskie Stowarzyszenia Medycyny Weterynaryjnej. Instytucje tego typu nie tylko pomogły promować dobre praktyki wśród hodowców, ale także stworzyły struktury dla kształcenia weterynarzy.

Dzięki zaawansowanym technikom diagnostycznym weterynarze nie tylko oszczędzili cierpień i uratowali życie milionom zwierząt na całym świecie, ale także odegrali ważną rolę w ochronie zdrowia ludzkiego. To dzięki ich wkładowi udało się na przykład znaleźć leki na malarię i żółtą febrę czy zrozumieć istotę zatrucia jadem kiełbasianym. Ogromna większość współczesnych leków, operacji typu transplantacje czy endoprotezy została najpierw przetestowana na zwierzętach we współpracy z weterynarzami oczywiście.

Na czym polega praca weterynarza?

Oferowana przez weterynarza opieka obejmuje przede wszystkim prewencję, a więc stosowne szczepienia, odrobaczanie oraz sterylizację. Ponadto weterynarze leczą też infekcje oraz urazy, posługując się tak zaawansowaną technologią jak digitalny rentgen, USG, rezonans magnetyczny czy laparoskopię.

Zwierzętom zapewnia się także anestezję, a w razie potrzeby zabiegi operacyjne, łącznie z nastawianiem złamanych kończyn czy usuwaniem guzów nowotworowych. Smutną, ale bardzo ważną częścią praktyki jest również eutanazja stosowana w przypadku nieuleczalnych chorób przynoszących cierpienie lub zaawansowanej starości uniemożliwiającej normalne funkcjonowanie. Z drugiej strony, w gabinetach często też oferuje się usługi kosmetyczne typu strzyżenie czy pedicure, a także wszczepianie chipów. Częścią porady mogą być również wskazówki dotyczące wychowania i tresury zwierząt domowych, optymalnych warunków życiowych czy prawidłowego odżywiania. Wizyty mogą więc mieć charakter regularny, prewentywny, jak i incydentalny w przypadku nagłych problemów zdrowotnych. Weterynarze pracują więc również w trybie pogotowia, w noce, niedziele czy święta.

Nieco inaczej wygląda praca na farmach, która może mieć charakter stały lub dojazdowy. Weterynarz zajmuje się wówczas szczepieniem stad hodowlanych, leczeniem pojawiających się infekcji i zapobieganiem ich dalszemu szerzeniu, ale także wsparciem w sztucznym zapładnianiu oraz porodach, łącznie z cesarskim cięciem. Dba on też o jadłospis i warunki przetrzymywania zwierząt, a ponadto opatruje rany i przeprowadza niezbędne operacje.

Ponadto weterynarze badają zwłoki zwierząt pod kątem ewentualnych patogenów (w tym także mięso z ubojni przeznaczone do spożycia), decydują o wprowadzaniu kwarantanny czy powierzchniowym leczeniu dzikich zwierząt, a także sprawują kontrolę nad eksportem i importem zarówno żywych zwierząt, jak i mięsa.

Gdzie pracuje weterynarz?

Z danych amerykańskich wynika, że nawet 77% weterynarzy pracuje w małych klinikach prywatnych zajmujących się zwierzętami domowymi. Mogą to być pojedyncze gabinety lub całe przychodnie, a zakres obsługiwanej „klienteli” też bywa różny.

Ponadto weterynarze zatrudniani są na farmach hodowli bydła i innych zwierząt gospodarskich, w stadninach, w ubojniach, a także ogrodach zoologicznych, na torach wyścigowych, parkach dzikich zwierząt oraz w schroniskach. Nieco innych charakter, ale nie mniejsze znaczenie, ma praca w inspektoratach weterynarii zajmujących się ochroną zwierząt i bezpieczeństwem produktów pochodzenia zwierzęcego oraz placówkach naukowo-badawczych. Wreszcie, weterynarze mogą też być zatrudnieni w organizacjach pozarządowych i fundacjach, ale wówczas miewają zwykle częstszy kontakt z ludźmi niż ze zwierzętami.

Jak zostać weterynarzem?

Lekarz weterynarii w Polsce to osoba, która ukończyła jednolite, trwające 5.5 roku studia magisterskie w tym kierunku i dostała stosowne uprawnienia od okręgowej izby lekarsko-weterynaryjnej. Wydziały Medycyny Weterynaryjnej, gdzie można się kształcić w naszym kraju to Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, a także Uniwersytecki Centrum Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.

W odróżnieniu od weterynarza, który ma za sobą pełne studia medyczne w odpowiedniej specjalizacji, wyróżniamy jeszcze techników weterynarii pełniących rolę pomocników w gabinetach i przychodniach. Mają oni szeroki zakres uprawnień w zakresie opieki nad zwierzętami, ale nie mogą wykonywać czynności wymagających specjalistycznej wiedzy medycznej, np. przeprowadzać operacji. Wymagane wykształcenie ogranicza się jednak do ukończenia technikum weterynaryjnego, które znajduje się w każdym większym mieście w Polsce.

Praca weterynarza nie jest łatwa – wymaga nie tylko empatii i sympatii dla zwierząt, ale także cierpliwości, odporności na stres, a nierzadko i fizycznej siły. Wiąże się z dużym ryzykiem urazów zwłaszcza pogryzień, kopnięć czy podrapań, a także negatywnych reakcji emocjonalnych ze strony właścicieli czworonogów. Może też obejmować częste przebywanie w terenie w różnych warunkach pogodowych oraz pracę w niestandardowych godzinach. Z drugiej jednak strony, miłośnikom istot żywych profesja weterynarza może przynieść niesłychaną satysfakcję!