Grubodziób - opis, występowanie i zdjęcia. Ptak grubodziób ciekawostki

Pośród wszystkich biesiadników w karmnikowej stołówce wyróżnia się kolorami upierzenia. Różne odcienie brązu połączone z delikatnymi czarnymi motywami przeplatanymi bielą, granatowe dodatki w postaci kilku lotek II-go rzędu i błękitny, gruby, duży dziób nadają mu wygląd niewielkiej papugi. Mimo, że jest największym naszym łuszczakiem to zapał do walki ma niezbyt tęgi. Woli być bacznym obserwatorem i czekać aż coś mu skapnie pod dziób. Wzbudza wśród mniejszych pobratymców pewien respekt, ale raczej ze względu na swoje rozmiary niż charakter, bo ten ma łagodny niczym baranek. Grubodziób to z pewnością kolos wśród małych ptaków, ale czy rzeczywiście na glinianych nogach?

1. Gruby dziób grubodzioba
2. Grubodziób to wielbiciel orzechów
3. W gnieździe grubodzioba najlepiej!

Gruby dziób grubodzioba

Stosunek dzioba do reszty ciała wyróżnia grubodzioba na tle innych ptaków z rodziny łuszczaków. Szczygieł, czyż, makolągwa czy zięba mają dzioby cienkie, które swoim pokrojem przypominają stożek. Dziób grubodzioba jest raczej półokręgiem, a do tego jego błękitne ubarwienie u samców i raczej białe u samic sprawiają wrażenie jakby był jeszcze większy niż jest w rzeczywistości. Tylko w okresie godowym samce mają błękitne dzioby, poza nim dziób ma raczej cielistą barwę, czasami jaśniejszą, czasami ciemniejszą w zależności od tego ile barwnika posiada konkretny osobnik. Grubodziób jest niewiele większy od wróbla – długość jego ciała dochodzi do 18-19 cm, a waga do 60 gramów. Samiec ma kontrastowe upierzenie. Głowę żółtobrązową z dużą szarą plamą na szyi odgraniczającą głowę od tułowia. Pod dziobem u obu płci znajduje się czarna plama, która tworzy cieniutką czarną obwódkę wokół dzioba, a ta przechodzi tworząc subtelną maseczkę wokół oczu. Tęczówki oczu są brązowe z charakterystyczną czarną źrenicą. Barwa tułowia jest ciemniejsza od głowy, do tego dochodzą jeszcze białe lusterka na skrzydle nadające kontrastu, a całość dopełniają lotki II-go rzędu o ciemnoniebieskim lub granatowym odcieniu. Natomiast końcówki ostatnich lotek I-go rzędu układają się w wyróżniającą falę także o ciemnoniebieskim bądź granatowym zabarwieniu. Brzuch ptaka ma szarobrązowe barwy, a ogon podobnie jak tułowie mieni się ciemnobrązowymi barwami jednak sterówki są czarno-białe.

Grubodziób to wielbiciel orzechów

Samica jest nieco mniejsza od samca, a ubarwienie upierzenia w porównaniu z samcem sprawia wrażenie jakby była bardziej wyblakła. Nogi grubodzioba niezależnie od płci mają jasnobrązowe ubarwienie i chociaż są rzeczywiście małe, to z pewnością nadają ptakowi dużą stabilność, zatem nie są gliniane. W locie posiada bardzo charakterystyczną sylwetkę, że trudno go pomylić z innymi gatunkami. Szeroki skrzydła i stosunkowo wąski oraz krótki ogon, do tego jeszcze falisty lot, ale ten należy przypasować ogólnie do całej grupy łuszczaków latających właśnie w ten sposób. Osobniki młodociane przypominają swoim wyglądem dorosłą samicę. Poza dziobem uwagę przykuwa dość duża oraz masywna głowa, która przecież musi taka być, żeby utrzymać tak duży dziób. Naukowcy szacują, że siła nacisku dzioba wynosi około 70 kg! To pozwala grubodziobowi na rozłupanie pestek wiśni czy czereśni. Dla porównania siła uścisku dłoni u dorosłego mężczyzny wynosi około 35 kilogramów. Ta potworna maszyna nie raz dała się we znaki obrączkarzom, zarówno podczas samego obrączkowania grubodzioba jak i w czasie wyciągania tego ptaka z sieci ornitologicznych. Ptak jeśli trzeba naprawdę potrafi zrobić krzywdę. Zresztą wystarczy przyjrzeć się jego łacińskiej nazwie Coccothraustes coccothraustes, co niektórzy tłumaczą jako „kruszący kokosy”.  Grubodziób rzeczywiście gustuje w orzechach, ale tych mniejszego kalibru. Nie pogardzi orzechami włoskimi, także z miłą chęcią zje orzechy laskowe. Jednak najbardziej uwielbia bukiew, a dokładniej bukowe orzechy. Jeśli ma wybierać spośród tych trzech wyżej wspomnianych, zawsze wybierze owoce buka. To przywiązanie do tej rośliny ma odzwierciedlenie w zasięgu występowania grubodzioba, a także w wielkości populacji tego gatunku, przynajmniej w Polsce.Grubodziób to ptak typowo leśny, ściśle związany z kompleksami bogatymi w gatunki drzew liściastych. Próżno go szukać w borach sosnowych czy lasach mieszanych z przewagą drzew iglastych. Optymalnym środowiskiem dla niego są świetliste lasy z dużą dozą wspomnianego już buka oraz grabu. Można spotkać go w miastach, jednak najczęściej ma to miejsce w parkach, w których rosną duże drzewa stanowiące idealne miejsce do zakładania gniazd. W czasie przelotów trwających od marca do kwietnie oraz od października do listopada sytuacja ulega diametralnej zmianie. Wówczas grubodzioba można spotkać niemal wszędzie, ale przede wszystkim tam, gdzie jest jedzenie. Najlepiej widać to zimą, kiedy grubodzioby kręcą się przy karmnikach, bo mimo mnogości innych ptaków, w karmniku zimą najłatwiej o wysokoenergetyczny pokarm. Patrząc na mapę świata zasięg występowania największego łuszczaka rozciąga się od zachodniej Europy aż po wschodnie krańce Rosji oraz północ Chin. Na tak dużym obszarze wyewoluowało pięć podgatunków. Nominatywny Coccothraustes coccothraustes coccothraustes zamieszkuje całą Europę oraz półwysep Azji Mniejszej, C. c. buvryi można spotkać w Maghrebie, C. c. nigricans żyje na Krymie, Kaukazie, Zakaukaziu oraz w Iranie. C. c. humii należy do najbardziej wyjątkowych podgatunków grubodzioba, bowiem jego populacja jest izolowana i ma charakter wyspowy, a zamieszkuje Pakistan i Tienszan. Ostatni z nich to najbardziej tropikalny grubodziób C. c. schulpini gdyż pomieszkuje w Mandżurii i zasięg występowania sięga do Morza Japońskiego. Każdy z nich subtelnie różni się od siebie ubarwieniem upierzenia czy nawet wielkością.

Według naukowców zajmujących się badaniami nad populacją pospolitych ptaków lęgowych w Polsce liczebność grubodzioba zależy w dużej mierze od tego jak obficie w danym roku owocują buki. Warto przy tym zauważyć, że podobny mechanizm rządzi liczebnością innych typowo leśnych ptaków takich jak bogatka, strzyżyk czy kos. W przeciwieństwie do innych krajów Unii Europejskiej populacja grubodzioba w Polsce określana jest jako stabilna, a szacunki ornitologów wskazują, że Polskę zamieszkuje około 340 tys. par, co stanowi nieco ponad 15% populacji europejskiej. Najwięcej grubodziobów mieszka na zachodnich oraz południowo zachodnich krańcach kraju, a na południu, zwłaszcza na Górnym Śląsku, występowanie ma charakter wyspowy, co jest niewątpliwie związane z działalnością człowieka, która doprowadziła do silnej fragmentacji lasów.

W gnieździe grubodzioba najlepiej!

Rodzaj do którego zaliczono grubodzioba jest niepowtarzalny. Przez znawców systematyki określany jako monotypowy. Patrząc na paletę gatunków z rodziny łuszczaków, a ta ma rzeczywiście wiele odcieni, grubodziób bez wątpienia jest jednym z tych wyróżniających się. Można o nim powiedzieć, że to taka nasza mała, europejska papuga. Jednak nie tylko wyglądem wyróżnia się spośród innych swoich pobratymców. Gniazdo to bardzo ważny element behawioru stanowiący o wyjątkowości grubodzioba, a raczej budulec wykorzystywany przez ptaki. Przeważnie łuszczaki korzystają z cieniutkich patyczków, które następnie wyścielają znalezionymi piórkami, liśćmi lub innymi miękkimi rzeczami nawijającymi się pod dziób. Para umieszcza swoją konstrukcję z grubych, bo mierzących około 5 mm średnicy patyków, mchów, liści traw, a także korzonków, nie korzystając z piór czy puchu, w rozwidleniu bocznych gałęzi drzew. Gniazdo nie jest jakoś szczególnie osłonięte przed ewentualnym niebezpieczeństwem. Cisza w gnieździe nastaje wraz z nadejściem maja i trwa aż do czerwca. Wtedy samica wysiaduje złożone przez siebie 3-6 białych z brązowymi plamkami u podstawy jaj. Wysiadywanie trwa około dwóch tygodni, a w tym czasie samiec dostarcza samicy pokarm. Para zazwyczaj wyprowadza tylko jeden lęg w roku, przy czym jeśli dojdzie do utraty pierwszego, ptaki mogą lęg powtórzyć. Po wykluciu przez następne dwa tygodnie rodzice trudnią się by wykarmić wyklutą gromadkę piskląt, a następnie doprowadzić do tego, by bezpiecznie wyleciały z gniazda i już na własne skrzydło poznawały świat. Młode są karmione owadami, miękkimi odwłokami chrząszczy oraz świeżo dojrzałymi nasionami różnych roślin. Po opuszczeniu rodzinnej pieleszy, młode ptaki zjadają wszelakie nasiona, jakie tylko dadzą radę rozgnieść swoim silnym dziobem.   

Bibliografia

1. Birdlife.org; “Coccothraustes coccothraustes -- (Linnaeus, 1758)”; birdlife.org; 25-06-2021
2. Calladine, J. & Morrison, N. 2010.; “The ranging behaviour and habitat selection by three Hawfinches Coccothraustes coccothraustes in late winter in Scotland. ”; Ornis Fennica 87: 119-123.;
3. Čech, Pavel. (1985). ; “The contribution to the somatometry of the Hawfinch (Coccothraustes coccothraustes) ”; [Příspěvek k somatometrii dlaska tlustozobého]. 26. 41-55. ;
4. Avibase - Światowa baza danych ptaków; “Grubodziób, Coccothraustes coccothraustes (Linnaeus, 1758)”; avibase.bsc-eoc.org; 2020-06-25