Tych leków nie wolno łączyć – niebezpieczne interakcje
Apteki kuszą dziś tysiącami preparatów na przeziębienia, grypy czy bóle różnego pochodzenia. Lekarze dodatkowo przepisują zdesperowanym pacjentom rosnącą liczbę specjalistycznych preparatów. Mamy je wszystkie w szufladzie i uważamy za bezpieczne, nie zdając sobie sprawy, że nawet podstawowy lek może stać się groźny w interakcji z innym preparatem. Dla bezpieczeństwa całej rodziny naucz się, których leków nie można mieszać!
Substancje aktywne stosowane w farmakologii mają na celu poprawę naszego zdrowia lub minimalizację nieprzyjemnych symptomów związanych z określonymi schorzeniami. W połączeniu z innymi związkami, naturalnymi i syntetycznymi, mogą one jednak działać słabiej, silniej lub wywoływać niepożądane, groźne dla zdrowia reakcje.
Trzy typy interakcji związanych z lekami
Wyróżnia się trzy podstawowe schematy negatywnego oddziaływania leków na organizm z powodu okoliczności towarzyszących. Przede wszystkim mówimy więc o interakcji między poszczególnymi medykamentami – zjawisku najczęściej obserwowanym we współczesności. Im więcej preparatów przyjmuje pacjent, tym oczywiście większe ryzyko. Zdaniem naukowców już cztery leki przyjmowane jednocześnie znacząco zwiększają prawdopodobieństwo niepożądanych reakcji. Niestety, z danych amerykańskich wynika, że nawet 64% wszystkich wizyt u lekarza kończy się wypisaniem recepty.
Drugim typem interakcji są niebezpieczne połączenia leków z żywnością lub napojami. W naszej diecie jest bardzo wiele substancji, które wywołują określone reakcje fizjologiczne – przykładem może być pobudzająca kofeina czy otępiający zmysły alkohol. Ich działanie może nakładać się bądź kłócić się ze sobą. Efektem najczęściej bywa redukcja terapeutycznego efektu leku, ale w skrajnych przypadkach może dojść do bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia i życia.
Wreszcie, poszczególne preparaty mogą również podlegać interakcjom z określonymi chorobami. Dobrym przykładem są tutaj nadciśnienie, nowotwory czy choroby nerek, które mogą wykluczać możliwość stosowania danych leków. Mało kto wie, że niby bezpieczny ibuprofen nie powinien być podawany astmatykom ani osobom z zatruciem nerek!
Skąd się biorą interakcje pomiędzy lekami?
Mechanizm „zgrzytów” między lekami może być różny. Czasami winna jest dynamika – kilka preparatów oddziałuje na te same receptory, co powoduje efekt synergistyczny (zwiększonego działania) lub antagonistyczny. W innych sytuacjach problemem jest raczej kinetyka, czyli sposób w jaki jeden związek oddziałuje na absorbcję, dystrybucję, metabolizm lub wydalanie drugiego. Przykładem tego drugiego scenariusza jest choćby przyjmowanie sprzedawanych bez recepty tabletek na zgagę z lekiem na wirusa HIV. Węglan wapnia redukuje poziom absorpcji leku przeciw HIV, co krytycznie obniża skuteczność terapii. Z kolei niektóre sterydowe środki przeciwzapalne mogą ograniczać funkcję wątroby i tym samym redukować wydalanie litu, przyjmowanego w przebiegu choroby dwubiegunowej.
Dodajmy, że spora część interakcji ma charakter łagodny i co najwyżej obniża skuteczność leczenia jednym lub drugim preparatem. Zdarzają się jednak pozornie niewinne połączenia, które stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla życia!
Których leków nie wolno łączyć?
Lista potencjalnych interakcji między lekami jest długa i nierzadko bardzo skomplikowana. Dla szerokiego społeczeństwa kluczowe są jednak potencjalne kolizje między preparatami często przyjmowanymi, zwłaszcza tymi sprzedawanymi bez recepty.
Środki przeciwbólowe stwarzają szczególne zagrożenie chociażby z tego powodu, że są tak powszechnie stosowane, zarówno wskutek zaleceń lekarskich jak i z własnej inicjatywy. Analgetyki nie kombinują się zwłaszcza z antydepresantami, których użycie w ostatnich latach lawinowo rośnie.
Szczególnej ostrożności wymaga przyjmowanie leków na zaburzenia psychiczne. Antypsychotyczny haloperidol stosowany w przypadku schizofrenii w połączeniu z przeciwwymiotną chloropromazyną może skutkować poważnymi zaburzeniami pracy serca. Konsekwencją może być nawet śmierć. Kontrowersyjne jest również leków antypsychotycznych z przeciwbólowymi opiatami. Przeciwgrzybiczny ketokonazol w połączeniu antypsychotycznym pimozydem powoduje arytmię przedsionków, a nierzadko i zgon pacjenta.
Osoby zagrożone zakrzepicą zmuszone są do przyjmowania leków rozrzedzających krew, nawet przez całe życie. Jednym z najpopularniejszych preparatów w tej grupie jest warfaryna. Niestety, jeśli połączyć ją z takimi preparatami jak kwas fenofybrinowy, stosowany do obniżania poziom cholesterolu, pojawia się ryzyko zagrażających życiu krwotoków. Warfaryny nie powinno się również podawać z niektórymi lekami przeciwbólowymi, fentynoiną (działanie przeciwpadaczkowe) oraz antybiotykami z grupy chinolonów. Te ostatnie wchodzą w wiele różnych interakcji i powinny być stosowane bardzo ostrożnie.
Leki przeciwciśnieniowe mogą także kolidować z szeroką grupą powszechnie stosowanych preparatów. Diltiazem w ten sposób właśnie zwiększa poziom simwastatyny (leku obniżającego cholesterol) we krwi, co w konsekwencji może prowadzić do poważnego uszkodzenia nerek. Inhibitory konwertazy angiotensyny wykazują natomiast interakcje z suplementami zawierającym potas, prowadząc do niebezpiecznego podwyższenia jego poziomu w krwi. Hiperkalemia może tymczasem powodować nawet zawały serca.
„Gryzą się” również niektóre leki na serce np. digoksyna z amiodaronem, a powikłania w tym przypadku grożą poważnymi zaburzeniami układu krążenia. Stosowany w chorobie niedokrwiennej serca monoazotan izosorbidu tworzy zabójcze kombo z sildenafilem, przepisywanym na zaburzenia erekcji. Inne możliwe i bardzo groźne powikłania daje jednoczesne przyjmowanie bromokryptyny, regulującej cykl owulacyjny, i pseudoefedryny dostępnej w preparatach na przeziębienie sprzedawanych bez recepty!
Niebezpieczne połączenia leków z napojami i żywnością
Kombinacja alkoholu z lekami to mieszanka dosłownie zabójcza. W przypadku opiatów, do których należy i przeciwkaszlowa kodeina, po konsumpcji wysokoprocentowych napojów może dojść do zatrzymania akcji serca. Groźne jest również „popijanie” leków antydepresyjnych – w rezultacie obserwuje się dramatyczny skok ciśnienia krwi i zgon z powodu niewydolności serca. Nie powinno się też pić podczas przyjmowania leków przeciwalergicznych takich jak benadryl czy claritine, gdyż może dojść do poważnych zaburzeń świadomości i przedawkowania.
Paradoksalnie zagrożenie stwarza nawet konsumpcja cytrusów w połączeniu z niektórymi farmaceutykami. Szczególną niesławą pod tym względem cieszy się grejpfrut, który blokuje jeden z ważnych jelitowych enzymów. W rezultacie poziom niektórych leków we krwi może niebezpiecznie rosnąć, innych zaś spadać. Soku grejpfrutowego nie powinno się więc łączyć m.in. ze statynami, lekami przeciwzakrzepowymi, cyklosporyną czy blokerami kanału wapniowego przepisywanymi na serce.
Jest też wiele leków, których nie powinno się łączyć z konsumpcją nabiału. Zawarty w niej wapń może bowiem wiązać się ze związkami aktywnymi ograniczając ich wchłanianie do krwiobiegu.
Jak chronić się przed niebezpiecznymi interakcjami między lekami?
W idealnym scenariuszu lekarz monitorowałby wszystkie leki przyjmowane przez pacjenta i dbał o ich kompatybilność. Niestety, wielu specjalistów nie pyta o inne przypadłości i terapie, a coraz większa część społeczeństwa na własną ręką aplikuje sobie preparaty, również te na receptę, pozostałe po innych chorobach. W tym momencie odpowiedzialność spada więc na użytkownika.
Co możesz zrobić? Przede wszystkim przed zastosowaniem jakiegokolwiek preparatu łącznie z witaminami zapoznaj się z ulotką. W sekcji „interakcje” powinny być wyczerpująco opisane niepożądane połączenia zarówno z innymi substancjami farmakologicznymi, jak i żywnością lub napojami. Poza tym w razie niepewności warto zawsze spytać o radę farmaceutę w aptece lub własnego lekarza rodzinnego.
Osoby władające językiem angielskim mogą skorzystać też z wyszukiwarki portalu Drugs.com (Drug Interactions Checker). Po wpisaniu nazwy konkretnego preparatu uzyskamy listę leków, które nie powinny być używane równocześnie.
Oprócz czystych interakcji należy zwracać baczną uwagę na zalecane dawkowanie a także wskazówki dotyczące czasu przyjmowania konkretnych preparatów. Niektóre należy przyjmować na czczo, inne po jedzeniu, a bardzo często wymagane jest także zachowanie kilkugodzinowych odstępów – np. między dawka antybiotyków a probiotykami.
Pamiętaj, że niektóre interakcje mogą objawiać się dopiero po długim okresie stosowania, więc bywa, że pacjenci „trują się” przez lata nawet o tym nie wiedząc. Medycyna zna tysiące przypadków, w których poważne dolegliwości zdrowotne wyjaśnione zostały po czasie nieprawidłową kombinacją leków!
- „What Are the Most Dangerous Types of Drug Interactions?” Pitman, Robert & Welsh, https://www.prwlaw.com/what-are-the-most-dangerous-types-of-drug-interactions/, 17/11/2022;
- “Drug Interactions Checker” Drugs.com, https://www.drugs.com/drug_interactions.html, 17/11/2022;
- “TOP 10 PARTICULARLY DANGEROUS DRUG INTERACTIONS IN PALTC” AMDA, https://paltc.org/top-10-particularly-dangerous-drug-interactions-paltc, 17/11/2022;
- “Deadly Drug Interactions” Aspenridge Recovery, https://www.aspenridgerecoverycenters.com/deadly-drug-interactions/, 17/11/2022;
- “10 Drug Interactions Every Pharmacist Should Know” Shauna B. Burns i in., https://www.pharmacytimes.com/view/2002-11-7010, 17/11/2022;
- “Is it safe to use prescription drugs in combination with other medications?” NIH, https://nida.nih.gov/publications/research-reports/misuse-prescription-drugs/it-safe-to-use-prescription-drugs-in-combination-other-medications, 17/11/2022;
- ” Drug Interactions: What You Need to Know” Evan Starkman, https://www.webmd.com/interaction-checker/default.htm, 17/11/2022;




