Pierścienice

Szukaj zwierzęcia

A B C D E F G H I J K L Ł M N O P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż

Dżdżownica ziemna

Lumbricus terrestris

Nereida różnokolorowa

Hediste diversicolor

Pijawka lekarska

Hirudo medicinalis

Pierścienice (Annelida) – zwierzęta bezkręgowe, których ciała zbudowane są z licznych pierścieni, zwanych metamerami. Należą do zwierząt pierwoustych – w toku rozwoju embrionalnego nie wytwarza się u nich wtórny otwór gębowy. Właściwym otworem gębowym pozostaje pragęba, czy otwór prowadzący do jamy gastruli. Ciało pierścienic jest obłe, robakowate.

Pierścienice rozprzestrzenione są na całym świecie. Żyją w glebie, ściółce leśnej, a także w wodach morskich i śródlądowych. W środowisku wodnym bytują w osadach na dnie zbiorników. W Polsce żyje około 300 gatunków pierścienic z 17 tys. opisanych.

Budowa i funkcjonowania ciała pierścienic

ciało wydłużone, składające się z licznych segmentów;
głowa oddzielona od tułowia;
część tułowiowa ciała spłaszczona;
zewnętrzna część ciała to wór skórno-mięśniowy;
zdolność do regeneracji utraconych fragmentów ciała;
obecność zamkniętego układu krwionośnego;
sprawny układ wydalniczy, zbudowany z nefrydiów;
wymiana gazowa zachodzi przez całą powierzchnię ciała – brak układu oddechowego;
prosty układ pokarmowy mający formę przewodu łączącego otwór gębowy z odbytowym;
układ nerwowy w postaci brzusznego łańcuszka nerwowego;
rozrodczość: rozdzielnopłciowe lub obojnackie; rozwój złożony lub prosty (w zależności od gromady).

Układ krwionośny pierścienic ma postać zamkniętą. W naczyniach krwionośnych krąży hemolimfa, która w zależności od składu przybiera różne barwy (np. zieloną lub czerwoną, bywa też bezbarwna) W jego skład wchodzą dwa elementy – są to podłużne naczynia – grzbietowe i brzuszne. Przez naczynie grzbietowe, o właściwościach kurczliwych, hemolimfa przepływa do przodu, z kolei przez naczynie brzuszne hemolimfa jest kierowana do tyłu. U większości gatunków pierścienic nie wyodrębniono serca. Krew jest doprowadzana do całego ciała przez poprzeczne oraz okrężne naczynia, które łączą ze sobą naczynie grzbietowe i brzuszne.

Czytaj więcej

Układ wydalniczy pierścienic zwany jest metanefrydialnym. Nefrydia to elementy budowy wewnętrznej ciała charakterystyczne dla bezkręgowców, zwłaszcza zaś dla pierścienic. Są to parzyste narządy mające za zadanie odprowadzać na zewnątrz organizmu wszystkie zbędne produkty przemiany materii.

Tryb życia pierścienic

Część gatunków pierścienic to formy wolnożyjące, inne uprawiają pasożytnictwo, a jeszcze inne współbiesiadnictwo (komensalizm). Mogą być drapieżne lub odżywiać się wyłącznie martwą materią organiczną. Niektóre gatunki to filtratory, czyli organizmy odżywiające się drobinami organicznymi odfiltrowanymi z wody.

Podział pierścienic

Pierścienice tradycyjnie dzieli się na wieloszczety, skąposzczety, pijawki i krążkokształtne.

Wieloszczety – gromada silnie zróżnicowana pod kątem morfologii. Mogą mierzyć od 1 mm do 10 cm. Na każdym segmencie ich ciała z wyjątkiem części głowowej i odcinka odbytowego występują boczne wyrostki zwane parapodiami. Parapodia wyposażone są z kolei w pęczki szczecinek zbudowanych z chityny. Szczecinki ułatwiają wieloszczetom poruszanie i wydostawanie na powierzchnię. Wieloszczety żyją przeważnie w wodach morskich i stanowią pokarm dla wielu zwierząt wodnych. Większość prowadzi drapieżny tryb życia. Jak dotąd odnotowano istnienie około 18 tys. gatunków. Przedstawiciel: nereida.

Skąposzczety – zasiedlają przede wszystkim glebę, a także wody słodkie, rzadziej morskie. W przeciwieństwie do wieloszczetów, skąposzczety nie mają parapodiów lub są one bardzo słabo wykształcone. Mimo to na segmentach czasem obecne są szczecinki. Mają słabo wyodrębnioną głowę. Gatunkiem typowym jest dżdżownica ziemna.

Pijawki – są to przede wszystkim zwierzęta wodne, wód zarówno słodkich, jak i morskich. Cechują się stałą liczbą segmentów ciała (34 segmenty). Pijawki posiadają przyssawki, które umożliwiają im przyczepienie się do podłoża lub do powierzchni ciała żywiciela. Są pasożytami lub drapieżnikami. Przedstawicielem jest pijawka lekarska. Leczenie przy pomocy pijawek to hirudoterapia. Jest to metoda znana od czasów starożytnych. Współcześnie wykorzystuje się do tego celu wyłącznie osobniki wyhodowane w sterylnych warunkach.

Krążkokształtne – osobniki o tarczowatym, spłaszczonym i miękkim ciele, uznawane za gromadę pierścienic lub silnie zmodyfikowany rodzaj wieloszczetów. Ich pozycja w systematyce jest niejasna. Wielu naukowców optuje za wyłączeniem ich z pierścienic, m.in. ze względu na brak segmentacji ciała.

Znaczenie pierścienic dla środowiska

Pierścienice w znaczący sposób przyczyniają się do mineralizacji substancji organicznych. Ponieważ odżywiają się martwą materią organiczną, zwiększają żyzność gleb i osadów dennych w zbiornikach wodnych. Gatunki bytujące w środowiskach wodnych stanowią pokarm dla ryb i innych gatunków. Niemniej pierścienice bywają też pasożytami i nosicielami chorób.

Pierścienice – pytania i odpowiedzi

Które zwierzęta należą do pierścienic?

Pierścienice dzielą się na cztery główne grupy:

Wieloszczety – żyją głównie w wodach morskich, są drapieżnikami.
Skąposzczety – zasiedlają głównie glebę i wody słodkie, jak np. dżdżownice.
Pijawki – są to pasożyty i drapieżniki wodne, takie jak pijawka lekarska.
Krążkokształtne – mają tarczowate, spłaszczone ciała i ich pozycja w systematyce jest niejasna.

Gdzie żyją pierścienice?

Pierścienice występują na całym świecie. Można je znaleźć w glebie, ściółce leśnej, a także w wodach morskich i słodkowodnych. W środowisku wodnym żyją w osadach na dnie zbiorników wodnych.

Czy dżdżownice to pierścienice?

Tak, dżdżownice to pierścienice. Należą do grupy skąposzczetów (Ang. Oligochaeta), które są jedną z czterech głównych grup pierścienic. Skąposzczety, do których zaliczają się dżdżownice, charakteryzują się m.in. brakiem lub słabo wykształconymi parapodiami (wyrostkami bocznymi), a ich ciało jest podzielone na segmenty, z których każdy ma obecne szczecinki, które pomagają w poruszaniu się po glebie.

Jakie funkcje pełnią pierścienice w ekosystemie?

Pierścienice odgrywają ważną rolę w mineralizacji substancji organicznych. Zwiększają żyzność gleb i osadów dennych, a także stanowią pokarm dla wielu organizmów wodnych. Niektóre gatunki pierścienic pełnią także rolę pasożytów.

Bibliografia:

Ostoja-Starzewski, J. (2005). Pierścienice (Annelida) w Polsce. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zieliński, R., & Kaczmarek, L. (2006). Biologia i ekologia pierścienic. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Wesołowska, A., & Fijałkowska, M. (2008). Metody badania pierścienic w polskich zbiorowiskach leśnych. Kwartalnik Biologii, 57(3), 215-225.
Tomaszewski, B. (2002). Wieloszczety, skąposzczety i pijawki: Rozmieszczenie i znaczenie w ekosystemach. Wydawnictwo Akademickie.
Rousset, V., & Denny, M. (2000). Structure and function of the circulatory system in annelids. Journal of Experimental Biology, 203(5), 761-768.
Besson, M., & Lafont, J. (2012). Ecology of earthworms: An overview of their role in soil and litter decomposition. Soil Biology & Biochemistry, 50, 109-117.
Westheide, W., & Rieger, R. (2004). Annelida: The phylogeny and evolution of the segmented worms. Springer-Verlag.
Reynolds, J. W. (2009). Earthworm ecology: From Darwin to the present day. Springer Science & Business Media.

Zwiń