Kaktusówka (Micrathene whitneyi)

Kaktusówka (w starszych publikacjach można ją również znaleźć pod nazwą 'sóweczka kaktusowa’) jest najmniejszą sową na świecie. Powszechnie kojarzy się ją z widokiem malutkiej sowy wyglądającej z dziupli w potężnym kaktusie saguaro na pustyni Sonora. Kaktusówki mają jednak bardzo szerokie preferencje i występują oraz gniazdują w bardzo różnych siedliskach na swoim obszarze występowania. Ze względu na rozległy zasięg występowania, kaktusówka nie jest gatunkiem zagrożonym wyginięciem (status LC na Czerwonej Liście Gatunków Zagrożonych IUCN). Jej liczebność obniża się jednak, choć w stosunkowo wolnym tempie. Najbardziej zagrożona jest na zachodzie swojego zasięgu, w Kalifornii i Arizonie, gdzie jej siedliska są zastępowane przez rozpełzającą się zabudowę miejską oraz regulacje rzek (eliminacja corocznych wylewów zniszczyła nadrzeczne lasy, będące oazami w pustynnym krajobrazie). Dużym zagrożeniem dla kaktusówki jest też zwiększanie częstości i intensywności dorocznych pożarów, powodowane antropogenicznymi zmianami klimatu.

Kaktusówka jest maleńką sową (13-14 cm długości ciała, 30-35 cm rozpiętości skrzydeł; waży jedynie 35-45 gramów). Kaktusówka ma intensywnie żółte tęczówki oczu, bardzo krótki ogon (u siedzącej sowy nie wystaje poza skrzydła) i nieopierzone nogi. W przeciwieństwie do wielu innych gatunków małych sów, nie posiada 'fałszywych oczu’ z tyłu głowy. Brak dymorfizmu płciowego – samiec i samica kaktusówki wyglądają identycznie. Ubarwienie jest typowe dla sów, w ciepłych odcieniach szarości, brązu i koloru rdzawego. Brzuch kaktusówki jest jasny.

Kaktusówka występuje wzdłuż granicy USA z Meksykiem, a także dalej na południe w centralnym Meksyku oraz na Półwyspie Kalifornijskim. Podgatunek z należącej do Meksyku wyspy Socorro na Pacyfiku został wytępiony przez koty sprowadzone na wyspę przez stacjonujących tam od lat 50. XX wieku żołnierzy. Kaktusówki na północnym skraju swojego zasięgu są gatunkiem wędrownym, bardziej na południe – osiadłym.

Kaktusówka występuje w najróżniejszych siedliskach na swoim obszarze występowania. Sowę tę można spotkać zarówno na porośniętych kaktusami pustyniach, jak i w lasach nadrzecznych i górskich, a także na terenach zajętych przez roślinność krzewiastą. Kaktusówka jest w stanie utrzymać się na rzadko zaludnionych przedmieściach (można ją nawet zaobserwować, jak poluje na owady pod latarniami), ale szybko znika z gęściej zabudowanych obszarów.

Kaktusówka gniazduje w dziuplach – należy do tzw. dziuplaków wtórnych, czyli sama nie kuje dziupli i korzysta z tych wykutych przez dzięcioły. Wykorzystywane przez kaktusówkę dziuple mogą znajdować się w różnych gatunkach drzew, a także w dużych kaktusach; gniazdo zazwyczaj znajduje się na wysokości 6-10 metrów. Pary kaktusówek dobierają się na jeden sezon lęgowy, choć poszczególne ptaki często wracają co roku na to samo terytorium. Samica kaktusówki składa zazwyczaj 3 jaja (rzadko do 5). Tylko samica wysiaduje jaja, a następnie oboje rodziców karmi pisklęta. Kaktusówki mają bardzo wysoki sukces lęgowy – 90% piskląt dożywa wieku osiągnięcia samodzielności.

Kaktusówka żywi się przede wszystkim dużymi owadami, które chwyta w locie (na przykład przy kwitnących kwiatach agaw i kaktusów). Kaktusówka jest najbardziej aktywna o zmierzchu i o świcie, kiedy poluje.