Puchacz japoński (Bubo blakistoni)
Biologia
Puchacz japoński jest jedną z najbardziej spektakularnych sów, będąc największym ptakiem z tej grupy. Puchacz japoński jest zarazem jedną z najbardziej zagrożonych wyginięciem sów – ma status EN na Czerwonej Liście Gatunków Zagrożonych IUCN, co przekłada się na bardzo wysokie ryzyko wyginięcia w ciągu najbliższych kilkudziesięciu lat. Szacuje się, że liczba żyjących w tej chwili osobników puchacza japońskiego nie przekracza 2-3 tysięcy. Zarazem gatunek ten występuje na dużym obszarze, i z reguły prowadzi osiadły tryb życia – takie rozproszenie połączone z niewielką zdolnością do dyspersji może prowadzić do chowu wsobnego i dalszej utraty różnorodności genetycznej u puchacza japońskiego. Istnieje kilka przyczyn tak dramatycznego zagrożenia dla puchacza japońskiego. Pierwszym jest niszczenie i wycinka starych, pierwotnych lasów w dolinach rzek i potoków w miejscach jego występowania. Badania wskazują, że na rosyjskim Dalekim Wschodzie, gdzie żyje najwięcej puchaczy japońskich, większość terytoriów tych sów znajduje się poza obszarami chronionymi, na obszarach leśnych dzierżawionych przez koncerny drzewne. Dodatkowym zagrożeniem dla puchaczy japońskich poza bezpośrednim niszczeniem ich siedlisk jest nadmierna eksploatacja rybacka ryb łososiowatych – wędrujące w górę rzek łososie są ważnym źródłem pokarmu dla tych sów. Puchacze japońskie są bardzo płochliwymi ptakami, więc już sama penetracja zamieszkiwanych przez nie lasów przez ludzi stanowi dla nich zagrożenie. Tam, gdzie puchacze japońskie żyją na terenach gęściej zaludnionych i rozwiniętych gospodarczo (Japonia), często giną rozbijając się przewody wysokiego napięcia lub toną zaplątane w sieci rybackie. Obecnie zarówno w Japonii, jak i na rosyjskim Dalekim Wschodzie prowadzi się działania mające na celu ochronę puchacza japońskiego. W Japonii większość pozostałych tam sów jest zaobrączkowana i zidentyfikowana; prowadzi się ich dokarmianie w obrębie naturalnych terytoriów oraz wiesza się dla nich budki lęgowe. Na rosyjskim Dalekim Wschodzie puchacz japoński jest znacznie gorzej zbadany; tam prowadzi się prace mające na celu ustalenie jego dokładnej liczebności, a także negocjuje się z koncernami drzewnymi wyznaczanie stref ochrony ścisłej wokół zidentyfikowanych terytoriów tego gatunku.
Wygląd
Puchacz japoński to olbrzymia sowa – osiąga do 70 cm długości ciała, przy rozpiętości skrzydeł prawie 2 metrów. Puchacz japoński jest bardzo masywny – dorosłe ptaki ważą średnio ponad 3 kilogramy (rekord – 4,6 kilograma). W porównaniu z europejskim puchaczem, puchacz japoński ma bardziej jednolite, szarobrązowe ubarwienie oraz szersze, luźniejsze „uszy” z piór. W przeciwieństwie do wielu innych sów, szlara na twarzy puchacza japońskiego nie jest obrzeżona ciemniejszymi piórami i nie odznacza się kolorystycznie od reszty upierzenia. Oczy puchacza japońskiego są żółte, a dziób ciemny. Podbródek puchacza japońskiego jest śnieżnobiały, co widać dobrze gdy ptak stroszy na nim pióra podczas wydawania głosu. W przeciwieństwie do puchacza europejskiego, u którego całe nogi i stopy są porośnięte piórami, puchacz japoński ma opierzone skoki, ale palce są pozbawione piór. Wiąże się to z faktem, że bardzo często zdobywa on zdobycz w wodzie – w takiej sytuacji opierzone palce byłyby nieprzydatne.
Występowanie
Puchacz japoński występuje w Japonii na wyspie Hokkaido (140 osobników, w tym ok. 60 par lęgowych) i na rosyjskim Dalekim Wschodzie. Występuje również w chińskiej Mandżurii, ale brak stamtąd wiarygodnych danych – zapewne jest tam bardzo nieliczny. Na wyspie Sachalin nie był obserwowany od ponad 50 lat. Na przykładzie najlepiej zbadanej populacji puchacza japońskiego na wyspie Hokkaido dobrze widać proces zanikania tego gatunku – jeszcze w XIX wieku puchacz japoński występował na całej wyspie, w latach 50 XX. wieku zniknął już z części północnej i południowej, a w latach 80 XX. wieku z części zachodniej. Obecnie puchacz japoński występuje już tylko w najdzikszych, wschodnich terenach Hokkaido.
Biotop
Puchacz japoński występuje w starych, pierwotnych lasach mieszanych i szpilkowych, rosnących wzdłuż rzek. Dla przetrwania tego gatunku niezbędne są duże, stare i powalone drzewa, w których puchacz japoński zakłada gniazda (w dziuplach lub w połamanych pniach). Dodatkowo, rzeczą absolutnie niezbędną dla puchacza japońskiego jest dostęp do nie zamarzającej zimą wody – rzek, dużych jezior, źródlisk. To właśnie w takich miejscach wszystkim puchacz japoński poluje na ryby (przede wszystkim łososiowate) i inne zwierzęta związane z wodą. Najczęściej terytoria lęgowe puchacza japońskiego znajdują się w dolinach szybko płynących rzek o żwirowym dnie, otoczonych naturalnymi lasami. Gniazdo puchacz japoński zakłada najczęściej w wypróchniałym wnętrzu pnia złamanej topoli japońskiej.
Lęgi
Puchacz japoński rozpoczyna sezon godowy już w styczniu, i wtedy ma miejsce największa aktywność głosowa – oboje partnerów 'huczy’ w zsynchronizowanym duecie, tak że postronnemu obserwatorowi wydaje się, że głos wydaje tylko jedno zwierzę. Jaja (zazwyczaj 2) są składane już marcu – krajobraz wokół gniazda jest zazwyczaj wciąż pokryty śniegiem. U puchacza japońskiego jaja wysiaduje tylko samica, a samiec dostarcza jej pokarm. Wysiadywanie trwa ok. 35 dni; po kolejnych 40 dniach młode opuszczają gniazdo, będąc wciąż nielotne. Dopiero po kolejnych 10 dniach są w stanie samodzielnie latać. Rodzice opiekują się nimi przez cały ten czas, i dokarmiają je jeszcze przez dalsze kilka miesięcy. Dopiero w kolejnym roku młode opuszczają swoje rodzinne terytorium, a same podchodzą do rozrodu w trzecim roku życia. W populacji zamieszkującej wyspę Hokkaido często dochodzi do kojarzeń pomiędzy spokrewnionymi osobnikami – kolejne pokolenia nie są w stanie zasiedlić nowych terytoriów, gdyż tych po prostu brakuje.
Pokarm
Puchacz japoński żywi się przede wszystkim chwytanymi z powierzchni wody dużymi rybami (łososiami, trociami, szczupakami). Ofiary mogą być chwytane zarówno w locie, jak i na piechotę – puchacz japoński często brodzi w płytkiej wodzie lub czatuje na ryby z brzegu. Okresowo zjadane bywają również płazy (żaby) oraz ssaki (gryzonie, kuny, lisy, zające itp.), rzadziej ptaki (np. czaple, kaczki).