Ostrokrzew krzew – sadzenie, uprawa i pielęgnacja ostrokrzewu

Ostrokrzew tradycyjnie kojarzy się ze świętami Bożego Narodzenia – jego wiecznie zielone liście i ozdobne czerwone owoce są popularnym grudniowym motywem dekoracyjnym. W rzeczywistości ten wyjątkowo odporny i łatwy w uprawie krzew jest cenną ozdobą ogrodu przez cały okrągły rok i może być wykorzystywany jako element kształtowania krajobrazu. Dowiedz się więcej o uprawie i najciekawszych odmianach ostrokrzewu.

Na całym świecie jest ponad 500 gatunków ostrokrzewów, które zdaniem paleobotaników pojawiły się na powierzchni Ziemi nawet 50 milionów lat temu. Za gatunek typowy i najbardziej ceniony w uprawie uważa się ostrokrzew kolczasty (Ilex aquifolium) pochodzący z południowo-zachodniej Europy oraz północnej Afryki oraz południowo-zachodnich regionów Azji. Przyjmuje postać krzewu lub drzewa i choć może teoretycznie dorastać 10 metrów, w rzeczywistości zwykle jest znacznie niższy. Powolne tempo wzrostu, przemarzanie w czasie zimy oraz przycinanie utrzymują go zazwyczaj na poziomie do 2-3 metrów.

Co ważne, raz posadzony w ogrodzie, będzie nam towarzyszyć przez całe życie, gdyż ostrokrzew łatwo dożywają nawet 100 lat. Ze drewnianego pnia wyrastają ukośne pędy, które ozdobione są ciemnozielonymi liśćmi o charakterystycznych ostrych wypustkach zakończonych kolcami. Ich cechą charakterystyczną jest wyjątkowa trwałość oraz połysk przypominający lakierową powłokę. Im starsze drzewo, tym mniej ostre i połyskliwe stają się liście.

Ostrokrzewy są dwupłciowe i tylko osobniki żeńskie produkują czerwone owoce. Mają one białe lub delikatnie różowe kwiaty, które zapylane są przez pszczoły biesiadujące wcześniej na osobnikach męskich o żółtawych kwiatach. Idealnie jest mieć w ogrodzie obie płcie! W październiku lub listopadzie owoce dojrzewają osiągając ciemnoczerwoną barwę i średnicę nawet do 1 cm. Dzięki mrozom miękną i wyzbywają się początkowej goryczki, stając się ulubionym pokarmem ptaków, gryzoni, a nawet jeleni. Niestety, dla człowieka owoce są toksyczne i mogą wywoływać silne wymioty oraz zatrucie.

Już średniowieczni druidzi wierzyli, że ostrokrzewy mają w sobie moc zwalczania złych mocy, zaś Rzymianie dekorowali się nimi na Saturnalia. W chrześcijaństwie kolczaste liście nabrały jednak szczególnego symbolizmu kojarząc się z koroną cierniową Chrystusa, podczas gdy czerwone owoce miały być metaforą dla kropli krwi. Stąd też ostrokrzew i tradycja bożonarodzeniowa, która przetrwała do dnia dzisiejszego.

Ostrokrzew – wymagania glebowe

Ostrokrzewy poleca się sadzić w dobrze przepuszczalnej, umiarkowanie wilgotnej glebie, która może mieć charakter gliniasty, piaszczysty lub iłowaty i nie musi wcale być urodzajna. Roślina dobrze toleruje też różne poziomy kwaśności i dostosowuje się do rozmaitych warunków świetlnych – od pełnego słońca po całkowity cień. Można ją więc z czystym sumieniem sadzić na wszystkich stronach posesji, preferując jednak raczej dalszy plan – tak ze względu na wysokość, jak i kolce.

Sadzenie i uprawa ostrokrzewu

Sadzonki ostrokrzewu najlepiej jest umieszczać na zagonie późną jesienią lub wczesną wiosną. Podczas sadzenia należy zachowywać racjonalne odstępy 40-50 cm od innych roślin, chyba, że tworzymy żywopłot – wówczas rośliny rozstawia się nawet co 30 cm.

Gdy roślin na dobre zaaklimatyzują się już na zagonie wymagają jedynie minimum zabiegów pielęgnacyjnych. Cięcie nie jest konieczne, ale może być wykonywane niemal w sposób dowolny dla uzyskania pożądanych rezultatów estetycznych. Można je przeprowadzać w ciągu całego roku, ale wiosna jest najbardziej optymalna ze względu na optymalizację produkcji owoców.

Generalnie nie poleca się sadzić ostrokrzewu w donicach ze względu na dość duże docelowe rozmiary i złą tolerancję dla przesadzania. Wyjątkowo ambitni ogrodnicy mogą jednak spróbować szczęścia w odpowiednio dużych pojemnikach, pamiętając, aby dbać o regularne podlewanie.

Podlewanie i nawożenie ostrokrzewu

Świeżo posadzone sadzonki ostrokrzewu wymagają regularnego podlewania, aby rozwinęły odpowiednio obszerny system korzeniowy. Podłoże wokół nich powinno być stale lekko wilgotne. Starsze osobniki doskonale radzą sobie już same, choć w okresie wyjątkowych upałów okazyjne podlanie bardzo dobrze im zrobi i zapobiegnie ewentualnemu usychaniu liści.

Nawożenie nie jest absolutnie konieczne, ale może przyspieszyć nieco rozwój rośliny. Jeśli zdecydujesz się zasilić swój krzew wybierz nawóz w granulkach i wmieszaj go w ziemię w ilości wskazanej przez producenta, a następnie całość przykryj warstwą mulczu. Zabiegu nie należy powtarzać zbyt często – jedno wiosenne zasilanie starczy nawet na cały rok!

Rozmnażanie ostrokrzewu

W naturalnych warunkach zwierzęta roznoszą owoce dzikich ostrokrzewów sprawiając, ze zawarte w nich nasiona docierają na nowe stanowiska. Jeśli posiadasz jednak roślinę żeńską, która rodzi owoce możesz spróbować sam poszerzyć uprawę. W tym celu pozyskane z czerwonych jagód nasiona należy wysiać jesienią do tac i przetrzymywać w chłodzie – zimna stratyfikacja przyspiesza okres kiełkowania, który może trwać nawet do 18 miesięcy! W szczęśliwym przypadku uzyskania małych sadzonek należy jest przesadzić od razu na miejsce docelowe zapewniając w pierwszych kilku latach wzrostu mulczowanie oraz ochronę na zimę za pomocą tkanin ogrodniczych. Niestety, rozmnażanie ostrokrzewu przez nasiona jest procesem bardzo powolnym i obarczonym sporym ryzykiem porażki, więc dla większości z nas lepszym pomysłem.

Alternatywnie można spróbować rozmnożyć ostrokrzew przez sadzonki pędowe, pamiętając jednak, że z męskiej rośliny uzyskamy męskiego potomka, z żeńskiej zaś żeńskiego. W tym celu wiosną lub wczesnym latem pobieramy z krzewu nowe pędy o długości co najmniej 15-20 cm. Z każdego usuwamy dolne cztery listki oraz zewnętrzną warstwę tkanki na długości 3-4 cm – pomoże to ukorzenianiu. Tak przygotowane pędy można, ale nie trzeba zanurzyć w specjalnym preparacie do ukorzeniania, a następnie należy umieścić je w donicach wypełnionych torfem wymieszanym z perlitem. Tak przygotowane donice podlewamy, okrywamy folią i przetrzymujemy w ciepłym, jasnym pomieszczeniu z dala jednak od bezpośredniego nasłonecznienia.

Ochrona ostrokrzewu

Ostrokrzew generalnie nie lubi ekstremalnych temperatur. Choć znosi polskie zimy bez konieczności okrywania (poza pierwszym rokiem po zasadzeniu), przy silnych mrozach ulega licznym uszkodzeniom, które spowalniają tempo wzrostu rośliny.

Szkodniki na ostrokrzewach pojawiają się niezmiernie rzadko i zazwyczaj dość szybko kończą inwazję. Szczególną uwagę warto zwrócić na muchy z gatunku Phytomyza ilicicola, które upodobały sobie sztywne liście i drążą w nich bardzo nieestetyczne tunele. Czasami wystarczy usunąć uszkodzone części rośliny, aby pozbyć się problemu, ale przy większej manifestacji konieczne może być zastosowanie oprysku. Na ostrokrzewach czasem pojawiają się również przędziorki tworzące drobne pajęczynki na spodzie liści – skutecznym i ekologicznym środkiem zaradczym jest w tej sytuacji olejek z miodli indyjskiej.

Ostrokrzew w ogrodzie

W zależności od wielkości ostrokrzewy mogą pełnić funkcję ozdobnych soliterów albo dopełniać szerszej kompozycji na zagonie. Jako kształtne drzewa doskonale dopełniają krajobrazu wokół domu nie grożąc nadmiernym zacienieniem, ale oferując atrakcyjną zieleń nawet zimą. Bardzo chętnie są wykorzystywane również do tworzenia wiecznie zielonych żywopłotów, których nikt naprawdę nie ma ochoty sforsować. Ostrokrzew można ciąć w niemal dowolny sposób, co umożliwia nie tylko formowanie równych „murków”, ale także aranżowanie bardziej kreatywnych struktur.

Gałęzie ostrokrzewu to doskonała ozdoba jesiennego i zimowego domu. Długo wytrzymują w wazonach i idealnie nadają się do plecenia wieńców oraz przygotowywania świątecznych stroików. Ze względu trwałość wykorzystuje się je również jako dekoracje na groby.

Najciekawsze odmiany ostrokrzewu

Ogromnym zainteresowaniem ogrodników cieszą się przede wszystkim obupłciowe odmiany ostrokrzewu kolczastego, które eliminują potrzebę posiadania dwóch okazów. Doskonałym przykładem w tej kategorii jest Ilex aquifolium „J C van Tol” oraz „Piramidalis” – i one jednak będą owocować lepiej w towarzystwie dodatkowej męskiej rośliny. Ze względów dekoracyjnych szczególnie warto polecić odmianę „Amber” o złotych owocach oraz bardzo elegancką „Argentea Marginata” o oliwkowych liściach z kremowo-białym obrzeżkami. „Madame Briot” szczyci się natomiast obramowanymi na żółto liśćmi i pomarańczowo-czerwonymi jagodami, zaś „Silver Queen” zachwyca bardzo szerokim kremowym marginesem na listowiu.

Ponadto w uprawie wykorzystuje się również mieszańce różnych gatunków ostrokrzewów, spośród których największą renomą cieszą się kultywary Ilex x altaclerensis bardzo często pozbawione kolców. Miłośnikom unikalnego designu warto też polecić pochodzące z Ameryki ostrokrzewy Meservy (Ilex x meserveae), których odmiany takie jak „Blue Angel” czy „Blue Prince” posiadają liście o uroczym, niebieskim zabarwieniu!