Mleczaj płowy (Lactarius helvus)

Wstęp

Mleczaj płowy to pospolity w Polsce, lekko trujący grzyb, zaliczany do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae) i podrodzaju (sekcji) Colorati w obrębie rodzaju mleczaj Lactarius. Choć dawniej zastępowano nim przyprawy nie należy używać go do potraw, gdyż jest toksyczny.

Sezon

Owocniki mleczaja płowego znaleźć można od czerwca do października, najczęściej w końcu lata.

Występowanie

Mleczaj płowy pozostaje dość częsty w strefach klimatu borealnego i umiarkowanego Eurazji (Europa, Syberia, obie Koree, Japonia) oraz Ameryki Północnej, przy czym na północy i wschodzie pospolitszy jest na południu i zachodzie. Tam trafia się rzadko, głównie na torfowiskach wysokogórskich jako pozostałość zlodowaceń.

Jest partnerem mikoryzowym świerka, sosny, jodły, rzadziej brzozy i buka. Preferuje gleby o mocno kwaśnym odczynie, jałowe, mokre, torfy, bielice, gleje lub wyługowane gleby brunatne. Często trafia się na torfowiskach wysokich i przejściowych, w kożuchu mchów torfowców. Unika natomiast podłoży wapiennych i gipsowych, jeżeli już się na nich pojawi to tylko na pokrytych grubą warstwą kwaśnej próchnicy bądź torfu.

Wygląd

Owocniki mleczaja płowego bywają średnie lub duże, z kapeluszem o średnicy 4-15 cm, na trzonie grubym na 5-30 mm, a wysokim na 4-13 cm.

Kapelusz przypomina swym płowo szarym bądź ochrowo-płowo-czerwonym kolorem wyprawioną skórę. Powierzchnię ma pofałdowaną, a brzegi podwinięte, potem się rozprostowujące ale nie do końca.

Blaszki m. płowego ustawione są gęsto, ostro zakończone, zwykle z międzyblaszkami. Nieco zbiegają i rozwidlają się przy nóżce, formując anastomozy. Najpierw są kremowo białe, na starszych owocnikach różowo ochrowe, szaro ochrowe lub cytrynowo ochrowe.

Nóżka równogruba (walcowata), koloru kapelusza, ma drobno łuseczkowatą powierzchnię, a u nasady pokryta bywa grzybnią. Za młodu jędrna i pełna, w dojrzałych owocnikach pusta. Pochwy i pierścienia nie posiada.

Miąższ mleczaja płowego odznacza się charakterystycznym, bananowym odcieniem żółci, a fakturą grubą i nieco łamliwą. W pierwszej chwili w smaku bywa łagodny, przyjemnie korzenny jak lubczyk, kozieradka, cykoria albo maggi, dopiero potem zostawia ostry posmak. Pachnie mocno i miło korzennymi przyprawami, jakby maggi, lubczykiem albo kozieradką. Po wysuszeniu owocnika woń się utrwala.

Mleczko tego mleczaja jest wodniste i białawe. Wydziela się skąpo, z najstarszych owocnikach często wcale. Pachnie korzennie tak samo jak miąższ.

Wysyp spor jest u m. płowego kremowy. Zarodniki odznaczają się szeroko jajowatym kształtem oraz wyraźnie brodawkowatą powierzchnią (z brodawkami i łącznikami tworzącymi razem siateczkę). Osiągają 6,5 na 5,5-6,5 μm. Cystyd mało, można je dostrzec głównie na ostrzach blaszek.

Do mleczaja płowego najpodobniejsze są mleczaje: fioletowy L. lilacinus i kamforowy L. camphoratus. Mleczaj fioletowy pachnie cykorią, a nie maggi lub kozieradką; kapelusz ma suchszy i bardziej matowy w dotyku; w odcieniu raczej lilia rdzawym; poza tym występuje w innych siedliskach od płowego: w lasach łęgowych. Mleczaj kamforowy jest znacznie drobniejszy od płowego; a kapelusze ma ciemniejsze, a pachnie bardziej kamforą lub modrzewiową żywicą niż maggi.

Właściwości

Mleczaj płowy absolutnie nie powinien być zbierany z racji lekko toksycznych właściwości i obrzydliwego smaku. Zjedzony wywołuje wymioty, biegunkę i mdłości.

Zastosowanie

Brak obecnie zastosowań dla mleczaja płowego z uwagi na jego toksyczne właściwości.