Zamieszkaj w domu z konopi. Wywiad z Marianem Smiatkiem z fundacji Cohabitat
Ekologia.pl Środowisko Ciekawi ludzie Zamieszkaj w domu z konopi. Wywiad z Marianem Smiatkiem

Zamieszkaj w domu z konopi. Wywiad z Marianem Smiatkiem

Rozwój budownictwa z konopi jest swego rodzaju symptomem przejścia sektora budowlanego na produkcję materiałów z surowców odnawialnych, co już w niedalekiej przyszłości stanie się koniecznością ‒ mówi Marian Smiatek, członek zarządu Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Budownictwa Naturalnego, współorganizator Festiwalu Naturalnego Budowania 2019.

fot. Anna Ołdytowska

fot. Anna Ołdytowska

Joanna Szubierajska: Dużo mówi się o medycznym wykorzystaniu konopi. Ale jest to roślina wszechstronna, którą można wykorzystać również w budownictwie….czy możesz coś więcej na ten temat powiedzieć?

Marian Smatek: Konopie siewne to rzeczywiście rośliny bardzo wszechstronne i mają swoje zastosowanie w wielu gałęziach przemysłu, m.in.: spożywczym, kosmetycznym, tekstylnym, rolniczym, farmaceutycznym i papierniczym, a od niedawna także w budowlanym.

Konopie cechuje bardzo duży przyrost biomasy: w jednym sezonie mogą one osiągnąć w zależności od odmiany od 1,5 do 4 m wysokości. Współcześnie, włókna konopne wykorzystywane są głównie w trzech branżach: motoryzacyjnej (różnego rodzaju biokompozyty i maty akustyczne), papierniczej – wysokiej jakości papier (używany m.in. do produkcji banknotów), budowlanej – produkcja wełny konopnej w matach. Cały czas produkuje się również tradycyjne konopne wyroby z włókna tj. tkaniny, sznury, liny, itp. Nasiona to pokarm bogaty w białko, można z nich również tłoczyć olej zawierający dużo kwasów tłuszczowych omega 3 i omega 6, liście i kwiatostany mogą służyć do przygotowania naparów, z nich również powstaje modny ostatnio olejek CBD.


W jakiej postaci wykorzystuje się konopie w budownictwie?

W budownictwie oprócz włókna stosowane są również paździerze konopne, czyli zdrewniałe części łodygi, które stanowią główny składnik “betonu konopnego” (z ang. hempcrete, hemp – konopie, concrete – beton) – materiału, który robi od pewnego czasu furorę na rynku budownictwa ekologicznego.

Jak powstaje taki beton?

Powstaje on poprzez zmieszanie trzech składników: paździerzy konopnych, wapna (hydratyzowanego, z niewielkim dodatkiem wapna hydraulicznego) oraz wody.  Paździerze powstają w procesie dekortykacji słomy konopnej mającej na celu wydobycie włókna ze słomy. Przez lata paździerze traktowane były jak uciążliwy odpad. Na potrzeby budownictwa, paździerze muszą być oczywiście odpowiednio przygotowane, tzn. mieć odpowiednią frakcję ok. 5-25mm oraz powinny być dobrze oczyszczone z nadmiaru włókna i pyłu. Paździerze konopne pełnią funkcję lekkiego, organicznego kruszywa (w typowym betonie tą funkcję pełni piasek lub żwir), wapno jest spoiwem, natomiast woda potrzebna jest do procesu wiązania wapna. To właśnie dzięki paździerzom konopnym otrzymujemy lekki materiał o bardzo dobrych parametrach izolacyjności termicznej i akustycznej. Mieszankę tych trzech składników w stosunkowo prosty sposób przygotowuje się na budowie bezpośrednio przed użyciem. Po wymieszaniu składników w odpowiednich proporcjach, mieszankę umieszcza się w szalunku, natomiast po wypełnieniu deskowania, przenosi się je wyżej, i tak warstwa po warstwie powstają ściany z betonu konopnego. Od niedawna stosowana jest również metoda natryskowa, w której do aplikacji  mieszanki używa się agregatów, co skraca czas wykonania budynku. Do wykończenia tak powstałych ścian zaleca się tynki naturalne lub wentylowane elewacje drewniane, tak aby zapewnić paroprzepuszczalność na całym przekroju ściany. Materiał ten z powodzeniem wykorzystywany jest również do izolacji podłóg, stropodachów i dachów.

Jakie są zalety takiego materiału?

Dobra izolacyjność cieplna i akustyczna, wysoka pojemność cieplna, paroprzepuszczalność i  odporność na powstawanie grzybów i pleśni, dzięki zasadowemu odczynowi. Ponadto beton konopny to materiał niepalny oraz w 100% biodegradowalny. Współczynnik przewodności cieplnej λ betonu konopnego wynosi od 0.06 do 0.08 W/mK, zatem aby spełnić aktualne wymagania izolacyjności termicznej, grubość ściany powinna wynosić około 40 cm.

fot. Anna Ołdytowska

Czy architektura konopna różni się od tej tradycyjnej?

Architektura konopna nie musi różnić się od tej tradycyjnej, aczkolwiek może. Zależy to tylko i wyłącznie od gustu i inwencji inwestora i architekta. Często patrząc na gotowe domy w tej technologii, bardzo trudno zauważyć, że powstały one właśnie z tego materiału. Beton konopny może być stosowany zarówno w budynkach parterowych jak i kilku kondygnacyjnych. Warto tu jednak zaznaczyć, że beton konopny nie jest materiałem nośnym, zatem cały ciężar budynku przenoszony jest przez szkielet drewniany, który najczęściej jest ukryty wewnątrz ściany i nie jest widoczny ani z zewnątrz, ani od wewnątrz budynku. Nie można oczywiście stosować hempcrete’u w miejscach szczególnie narażonych na działanie wilgoci (cokoły, ściany piwnic i ściany fundamentowe), ta zasada dotyczy jednak wszystkich materiałów pochodzenia organicznego. Zasadniczo, z betonu konopnego możemy uzyskać dowolny kształt budynku, jednak im będzie to kształt bardziej skomplikowany, tym trudniejsze i droższe będzie wykonanie szkieletu drewnianego oraz deskowania. Często nie zniechęca to jednak inwestorów, o czym świadczy fakt, że w Polsce powstało już kilka domów kopułowych izolowanych betonem konopnym. W porównaniu z innymi materiałami budowlanymi, hempcrete daje duże możliwości nadawania mu różnych form architektonicznych.


Na ile takie domy są trwałe?

 Beton konopny jest stosowany od początku lat 90-tych, zatem już blisko 30 lat doświadczenia potwierdza trwałość tego materiału. Pierwszym krajem, w którym zaczęto stosować beton konopny do budowy nowych i renowacji starych budynków była Francja, gdzie do tej pory cieszy się on szczególną popularnością. Następnie hempcrete przyjął się na rynkach Wielkiej Brytanii i krajów Beneluxu. Ciekawostką natomiast jest fakt, że w starej, polskiej literaturze branżowej można natknąć się na zapiski, że już przed ponad 80 laty przeprowadzano eksperymenty z wykorzystaniem konopi w budownictwie – wówczas materiał ten nazywano „konoplit”.

Jak każdy materiał pochodzenia organicznego, beton konopny jest wrażliwy na długotrwałe działanie wilgoci, zatem jeżeli będzie on odpowiednio i starannie zabezpieczony przed warunkami atmosferycznymi oraz działaniem wilgoci od wewnątrz budynku, to z pewnością będzie służyć mieszkańcom latami. Dodatkową przemawiającą za trwałością ścian z konopi jest fakt, że wapno będące spoiwem wiąże w procesie karbonatyzacji, który może trwać nawet kilka lat, a wytrzymałość materiału w tym czasie nie maleje, lecz stopniowo wzrasta.

Nie bez znaczenia są także kwestie środowiskowe

Dokładnie. W czasach, w których żyjemy, kwestie środowiskowe wychodzą wręcz na pierwszy plan. Dotyczy to szczególnie mocno branży budowlanej, która jest odpowiedzialna za 1/3 emisji CO2 do atmosfery. Beton konopny, jako jeden z niewielu materiałów budowlanych, posiada najczęściej ujemny współczynnik emisji CO2 (zależy to od wielu czynników, np. odległości budowy od producenta, rodzaju użytego wapna, sposobu utylizacji, itp.). Oznacza to tyle, że konopie podczas wzrostu pochłaniają więcej CO2 z powietrza i wiążą go w postaci węgla, niż musimy wyemitować w trakcie ich zbioru, przetwórstwa oraz produkcji spoiwa. Ponadto beton konopny jest niskoprzetworzony, biodegradowalny i nie stanowi toksycznego odpadu po zakończonym cyklu życia budynku, jak ma to miejsce w przypadku wielu konwencjonalnych materiałów budowlanych. To jeszcze nie koniec jego zalet: budynki z konopi cechują się stosunkowo niską energią wbudowaną, tzn. wymagają mniej energii potrzebnej do produkcji materiałów, transportu i wznoszenia oraz są energooszczędne, czyli zużywają mniej energii potrzebnej do ogrzewania w trakcie całego okresu użytkowania. Wynika to m.in. z faktu, że budowane ściany są monolityczne, tzn. nie występuje zjawisko mostków cieplnych.

Rozwój budownictwa z konopi jest swego rodzaju symptomem przejścia sektora budowlanego na produkcję materiałów z surowców odnawialnych, co już w niedalekiej przyszłości stanie się koniecznością.

Na zachodzie takie domy są coraz bardziej popularne. Jak to wygląda w Polsce?

To fakt, w krajach zachodniej Europy beton konopny staje się coraz bardziej popularny. W Polsce jesteśmy co prawda na samym początku tego procesu, jednak od kilku lat ten rynek dynamicznie się rozwija. W 2012 roku powstał pierwszy eksperymentalny budynek z konopii na terenie Instytutu Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu. Z kolei w 2016 roku wybudowano pierwszy w Polsce dom całoroczny, całkowicie izolowany betonem konopnym, a stało się to za sprawą firmy Podlaskie Konopie, która jest również pierwszym polskim producentem paździerzy konopnych na potrzeby budownictwa. Od tego czasu powstało już kilkadziesiąt budynków w tej technologii, a na polskim rynku działają wyspecjalizowane firmy wykonawcze oraz architekci projektujący budynki z konopi. Zatem mimo tego, że jest to technologia nowa, decyduje się na nią coraz to więcej inwestorów, a część z nich decyduje się nawet na budowę własnymi siłami.

fot. Anna Ołdytowska

Czy można bez problemu postawić sobie taki dom z konopi? Mam na myśli aspekty prawne

Praktycznie wszystkie budynki, które powstały do tej pory w Polsce, bez większego problemu uzyskały pozwolenia na budowę. Okazuje się, że urzędnicy są coraz bardziej przychylni nowym technologiom przyjaznym środowisku. Jedyna różnica w procesie projektowym polega na tym, że beton konopny traktowany jest jako materiał jednostkowego zastosowania, stąd też ważne jest aby wybrać architekta, który ma doświadczenie w stosowaniu tego typu materiałów i wie jak postępować przy projektowaniu domu z naturalnych materiałów. Poza tym cały proces budowy, wymagania oraz przepisy budowlane nie różnią się niczym od budownictwa konwencjonalnego. Polskie prawo budowlane umożliwia budowę domów jednorodzinnych, na chwilę obecną nie można jeszcze budować obiektów wielorodzinnych i użyteczności publicznej w tej technologii.


Jak wyglądają koszty budowy?

Można ogólnie powiedzieć, że koszty budowy domu konopnego są zbliżone do kosztów domu budowanego konwencjonalnie w technologii murowanej. Zależy to oczywiście od indywidualnego projektu oraz od tego jaką część prac zlecamy specjalistom a jaką wykonujemy sami, gdyż to właśnie robocizna ma spory udział w kosztach budowy. Należy przy tym pamiętać, że na koszt całej inwestycji składa się bardzo wiele czynników, a koszt budowy ścian to tylko około 15% wartości całej inwestycji. Podobnie jak w przypadku wykorzystania innych naturalnych i niskoprzetworzonych materiałów, koszt materiałów może być nieco niższy, natomiast robocizny zlecanej specjalistom nieco wyższy.

Skoro materiały budowlane z konopi mają tyle zalet, dlaczego tak rzadko je wykorzystujemy?

Wynika to m.in. z faktu, że konopie przez ostatnie kilkadziesiąt lat praktycznie nie były uprawiane w Polsce, głównie przez to, że były kojarzone z narkotykami. Do tej pory ich uprawę reguluje ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii. Aktualnie jednak uprawa konopi siewnych (o zawartości THC poniżej 0,2%) jest dozwolona i legalna, oczywiście po uzyskaniu przez rolnika odpowiedniego pozwolenia od Urzędu Gminy. W ostatnich latach uprawa konopi wraca do łask i od nowa zaczynamy doceniać wielorakie korzyści płynące z uprawy tej rośliny. Patrząc na wszechstronność zastosowania konopi obserwujemy bardzo dynamiczny rozwój ich rynku, łatwo zatem przewidzieć, że areał upraw będzie wzrastać, co zapewni większą podaż wszelkich materiałów i produktów z konopi.

Jeżeli chodzi o rynek budowlany, to coraz więcej inwestorów zaczyna kierować się przy wyborze materiału nie tylko jego ceną, ale także jego wpływem na zdrowie mieszkańców i środowisko naturalne, co stwarza korzystne warunki dla rozwoju budownictwa konopnego i innych gałęzi budownictwa odpowiedzialnego ekologicznie.

Chcę sobie postawić dom z konopi. Co powinnam zrobić? Do kogo mogę się zgłosić?

Należałoby zacząć od znalezienia architekta, który ma doświadczenie w projektowaniu budynków z naturalnych materiałów, i który sprawnie przeprowadzi nas przez cały proces projektowy. Następnie trzeba znaleźć sprawdzonego wykonawcę, lub jeżeli zdecydujemy się na budowę metodą gospodarczą, koniecznie zasięgnąć wiedzy teoretycznej z literatury i praktycznej na warsztatach budowania z konopi, które coraz częściej organizowane są w różnych miejscach kraju. Organizacją, która zrzesza architektów, wykonawców i producentów naturalnych materiałów budowlanych jest Ogólnopolskie Stowarzyszenie Budownictwa Naturalnego, którego misją jest popularyzacja idei budownictwa naturalnego, przyjaznego ludziom i środowisku.

Bardzo dziękuję za rozmowę

Ekologia.pl (Marian Smiatek – naturalny budowniczy, trener, miłośnik technologii przyjaznych środowisku i pasjonat zrównoważonego życia na wsi. Związany z Fundacją Cohabitat, członek zarządu Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Budownictwa Naturalnego, współorganizator Festiwalu Naturalnego Budowania 2019.)

4.6/5 - (19 votes)
Post Banner Post Banner
Subscribe
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments