Felinoterapia – zasady terapii, efekty i rasy kotów wykorzystywane do felinoterapii
Jeśli świat faktycznie dzieli się na miłośników psów i kotów, to felinoterapia jest odpowiednikiem dogoterapii. Idea, aby leczyć ludzi kontaktem ze zwierzętami cieszy się długowieczną tradycją, ale mruczący terapeuci to stosunkowo nowy i bardzo dynamicznie rozwijający się trend. Czym jednak różni się radość z posiadania własnego kociego pupila od profesjonalnej felinoterapii?
Uważa się, że koty udomowione zostały ponad dziewięć tysięcy lat temu. Kot domowy (Felis catus) pochodzi najprawdopodobniej od kota nubijskiego i dziś wyróżnia się nawet ponad siedemdziesiąt jego różnych ras. Według opinii Międzynarodowej Ligii Przyrody jest to wręcz gatunek inwazyjny, gdyż nie posiada naturalnych wrogów, a poluje mimo, iż wcale tego nie potrzebuje, bowiem pożywienia dostarcza mu opiekun. W rezultacie dochodzi często do zaburzeń w naturalnym ekosystemie. Czyżby felinoterapia miała być sposobem na rehabilitację nadwyrężonego mocno wizerunku „mruczków”?
Historia felinoterapii
Wydaje się, że koty już bardzo dawno temu zaskarbiły sobie serce człowieka i to nie tylko z praktycznych względów, jako bezlitośni łowcy gryzoni. W jednym z cypryjskich grobów datowanym na 7500 lat p.n.e. znaleziono szczątki człowieka wraz z jego kotem. Egipcjanie darzyli futrzane czworonogi szczególną estymą, uważając je za istoty magiczne, wnoszące do domów szczęście i dobrobyt. Po śmierci mumifikowano je nawet jak ludzi!
Szersze wykorzystanie zwierząt do celów terapeutycznych rozwinęło się dopiero w XIX w. Jedną z jego prekursorek była słynna Florence Nightingale, twórczyni nowoczesnego pielęgniarstwa. Zaobserwowała ona, że pacjenci zakładów psychiatrycznych posiadający styczność z małymi zwierzętami mają mniej stanów lękowych i skuteczniej wracają do zdrowia. W XX w. większość badań i obserwacji w zakresie terapii wspomaganej zwierzętami skupiła się co prawda na psach, ale ostatnie dekady przyniosły ogromny wzrost popularności felinoterapii. Za prekursorkę tego kierunku uważa się brazylijską psychiatryczkę Nise da Silveira, która ostro przeciwstawiała się drastycznym formom leczenia chorych zamkniętych w szpitalach. W ramach eksperymentu wprowadziła na swój oddział jednego kota, a widząc zainteresowanie pacjentów, dostarczyła im czterech dalszych. Jej obserwacje stały się bazą do studiów nad zasadnością felinoterapii w leczeniu zaburzeń psychicznych.
Na czym polega felinoterapia?
Właściciele kotów są zwykle chodzącą reklamą korzyści płynących z relacji z tym niezależnym, mądrym i czułym zwierzęciem. Felinoterapia wychodzi jednak poza klasyczne ramy posiadania domowego pupila – jej ideą jest rozwiązywanie bardzo konkretnych problemów zdrowotnych za pośrednictwem specjalnie wyselekcjonowanych i wytrenowanych kotów. Za najbardziej odpowiednie rasy uważa się Ragdoll, Maine Coun, koty syjamskie i perskie oraz amerykańskie krótkowłose. Pochodzenie to jednak nie wszystko – koci terapeuta powinien cechować się stabilnym temperamentem, tolerancją na niezwykłe bodźce oraz otwartością na kontakty z człowiekiem, zwłaszcza obcym. Idealnie, jeśli nie boi się innych zwierząt, zwłaszcza psów, które bywają nieodłącznymi towarzyszami pacjentów. Ponadto, od kandydatów na terapeutów wymaga się braku historii agresji, przyzwyczajenia do szelek i smyczy oraz dobrych nawyków toaletowych.
Kot do felinoterapii musi zostać też odpowiednio przeszkolony. W trening zaangażowane jest nie tylko zwierzę, ale i jego właściciel – współpraca na tej linii jest bardzo ważna dla efektywności terapii. W Polsce działają już fundacje, które zajmują się weryfikacją przygotowania duetu i wydają stosowne potwierdzenia.
Według zwolenników felinoterapii sama bliskość kota – jego ciepła, miękkości i kojącego mruczenia – to niezwykle pozytywny bodziec psychologiczny, który może bezpośrednio przekładać się na sferę fizyczną. Z badania opublikowanego w 2009 r. w wydawnictwie medycznym „Journal of Vascular and Interventional Neurology” wynika, że szczęśliwi posiadacze kotów podlegają znacznie mniejszemu ryzyku zawału serca lub udaru!
Dlaczego więc potrzeba nam wyspecjalizowanej felinoterapii, jeśli wystarczy mieć kota w domu? Niestety, nie każdy jest w stanie opiekować się zwierzęciem, zaś koci terapeuci posiadają wyjątkową cierpliwość i ochotę do interakcji z człowiekiem.
Zastosowania felinoterapii
Z obserwacji wynika, że sama obecność kota w ludzkim mieszkaniu może mieć korzystny wpływ na samopoczucie – przede wszystkim łagodzi poczucie samotności, które doskwiera bardzo dużej części społeczeństwa i działa angażująco. Ludzie zaczynają odczuwać obowiązek, a zwykle i ochotę na opiekę, zabawę, czułości. Dla osób pasywnych czy pogrążonych w depresji może to być impuls do aktywności, która ma korzystny wpływ zarówno na sferę fizyczną, jak i psychiczną.
Bardzo ważnym elementem felinoterapii jest kocie mruczenie. Wytwarza one wibracje o częstotliwości od 20 do 150 Hz, które w udowodniony naukowo sposób wspomagają wzrost i odnowę kości, a także poprawiają kondycję stawów i więzadeł. Kocie mruczenie na tej samej zasadzie może również ograniczać ryzyko rozwoju nadciśnienia i chorób serca. Uważa się, że ludzki organizm w wyniku pieszczot czy choćby dotyku futrzanego zwierzaka zaczyna produkować oksytocynę oraz endorfiny, które obniżają ciśnienie krwi oraz redukują poziom cholesterolu i trójglicerydów we krwi.
Regularny kontakt z kotami przyspiesza również proces gojenia się tkanek. Wyższa temperatura ciała zwierzęcia pobudza krążenie i może aktywnie łagodzić stany bólowe czy skurczowe. Ponadto sugeruje się, że może wywierać pozytywny wpływ na układ odpornościowy. Felinoterapia jest więc polecana jako forma rekonwalescencji po chorobach i operacjach, a także cenne narzędzie rehabilitacyjne w przypadku niepełnosprawności, zarówno fizycznej, jak i umysłowej.
Jak przebiega felinoterapia?
Felinoterapia to ściśle ustrukturyzowany typ rehabilitacji, w którym udział biorą przeszkolony kot, jego opiekun oraz pacjent. Obecność innych osób jest również dozwolona, a bywa wręcz wymagana, np. w przypadku dzieci lub osób niepełnosprawnych umysłowo, mogących obawiać się nowego otoczenia.
Spora część kocich terapeutów na stałe zamieszkuje szpitale, domy opieki, centra rehabilitacyjne, domy dzieci oraz hospicja. Inne zwierzęta mieszkają ze swym trenerem i opiekunem i dojeżdżają na sesje do domu pacjentów lub stosownych placówek. W USA felinoterapia prowadzona jest na przykład w przedszkolach, szkołach i więzieniach.
Sama sesja może mieć bardzo różny przebieg, w zależności od potrzeb pacjenta. Często stosowane techniki terapeutyczne obejmują:
- inspirowanie dzieci do opieki nad zwierzęciem oraz wyrażania swojego stosunku emocjonalnego do czworonoga poprzez sztukę (arteterapia);
- zachęcanie osób starszych do podnoszenia, głaskania i przytulania kota;
- ogrzewanie ciała pacjenta poprzez bliski kontakt z kotem;
- proste zabawy z kotem z wykorzystaniem np. kłębka wełny.
Przeciwwskazania i ryzyka przy stosowaniu felinoterapii
Oczywistym przeciwwskazaniem do felinoterapii jest stwierdzone uczulenie na koty. Najlepiej przed rozpoczęciem leczenia wykonać testy alergiczne w tym kierunku, bowiem, kto nie mieszkał nigdy z kotem, może nawet nie wiedzieć o zagrożeniu alergenami, które w najbardziej drastycznym przypadku mogą przecież wywołać wstrząs anafilaktyczny. Objawy uczulenia bywają jednak bardziej zawoalowane i mogą wywoływać na przykład zapalenie zatok.
Poza tym, zajęć z kotem zdecydowanie nie poleca się osobom odczuwającym wstręt lub strach przed miauczącymi czworonogami, jak również pacjentom przejawiającym nieposkromioną agresję wobec zwierząt. Dobro czworonoga jest niezwykle istotnym kryterium decyzyjnym!
Dla kogo felinoterapia?
Felinoterapia to przede wszystkim wspaniała propozycja dla osób nielubiących, uczulonych lub bojących się psów. W wielu przypadkach sam rozmiar i ograniczone potrzeby ruchowe kota są ważną zaletą, którą docenia pacjenci przebywający w izolacji lub niewielkich przestrzeniach mieszkalnych. Jako zaletę wymienia się również brak męczącego szczekania i niższy poziom aktywności, które wpływają bardziej uspokajająco.
Uzdrawiające zajęcia z kotem w roli głównej polecane są pacjentom w różnym wieku i stanie fizycznym. W szczególności są cenną formą rehabilitacji umysłowej, emocjonalnej i fizycznej. Przyspieszają proces powrotu do zdrowia lub spowalniają postęp chorób chronicznych degeneracyjnych, a także ograniczeń związanych z procesem starzenia. Felinoterapia to także doskonała alternatywa dla osób cierpiących na zaburzenia psychiczne – od stresu i ADHD po poważne formy depresji!
- „National Cat Day 2018: The Rise of Therapy Cats” Leah Ingram, https://parade.com/711320/leahingram/national-cat-day-2018-the-rise-of-therapy-cats/, 30/03/2022;
- “Animal-Assisted Therapy: An Exploration of Its History, Healing Benefits, and How Skilled Nursing Facilities Can Set Up Programs” Lorraine Ernst, https://www.hmpgloballearningnetwork.com/site/altc/articles/animal-assisted-therapy-exploration-its-history-healing-benefits-and-how-skilled-nursing, 30/03/2022;
- “Animal-Assisted Therapy” Rachel Hajar, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4485208/, 30/03/2022;
- “Feline-assisted therapy: Integrating contact with cats into treatment plans” Katarzyna Tomaszewska i in., https://www.paom.pl/Feline-assisted-therapy-Integrating-contact-with-cats-into-treatment-plans,119409,0,2.html, 30/03/2022;
- “What Is a Therapy Cat and What Do They Do?” Tracy L. Kelly, https://www.dailypaws.com/living-with-pets/pet-owner-relationship/therapy-cat, 30/03/2022;
- “As Animal-Assisted Therapy Thrives, Enter the Cats” Jennifer A. Kingson, https://www.nytimes.com/2018/09/06/well/live/as-animal-assisted-therapy-thrives-enter-the-cats.html, 30/03/2022;
- “Felinoterapia jako alternatywna forma terapii z udziałem zwierząt” MAŁGORZATA GOLEMAN i in., https://www.researchgate.net/publication/289414327_Cat_therapy_as_an_alternative_form_of_animal-assisted_therapy, 30/03/2022;
Uwielbiam koty i felinoterapia to cos dla mnie i mógłbym się dowiedzieć gdzie jest możliwośc z niej skorzystania bo bardzo jestem ciekawy