Maść arnikowa – właściwości, działanie i zastosowanie
Maść arnikowa to niedrogi i naturalny środek leczniczy, który pomoże przy wielu pospolitych dolegliwościach. Polecają ją doktorzy nawet jako alternatywę dla antybiotyków i środków przeciwbólowych, których współczesne społeczeństwo zdecydowanie nadużywa. Dowiedz się dlaczego i kiedy warto sięgać po maść z arniki i jakich efektów można się po niej spodziewać.
- Jak powstaje maść arnikowa?
- Skład chemiczny maści arnikowej
- Jak działa maść arnikowa?
- Zastosowania maści arnikowej
- Stany pourazowe
- Ból pooperacyjny
- Dysfunkcje mięśniowo-szkieletowe
- Oparzenia i odmrożenia
- Problemy naczyniowe
- Stany zapalne jamy ustnej
- Przeciwwskazania i efekty uboczne
- Dla kogo maść arnikowa?
Arnika łąkowa (Arnica chamissonis) oraz arnika górska (Arnica montana) to rośliny z rodziny astrowatych wykorzystywane od wieków do celów leczniczych. Ich właściwości opisywała już w XII w. Hildegarda z Bingen, benedyktynka, uzdrowicielka, a zarazem doktor Kościoła katolickiego. Od dawna też przyrządza się na ich bazie mazidła, olejki, kremy, zaś w ostatnim stuleciu nawet leki homeopatyczne.
Jak powstaje maść arnikowa?
Surowcem leczniczym są koszyczki kwiatów arniki górskiej i łąkowej. Najwięcej studiów naukowych poświęconych jest tej pierwszej i to ona też cieszy się w farmakologii największą renomą. W pełni rozwinięte kwiaty zbierane są i suszone, a następnie sporządza się z nich ekstrakt, najczęściej z wykorzystaniem etanolu o stężeniu 60-70%. W celu otrzymania maści wyciąg z arniki łączy się zazwyczaj z wazeliną białą. Alternatywne receptury z różnych części świata wykorzystują także i inne neutralne tłuszcze, np. masło bambusowe.
Gotowy produkt jest więc pozbawiony niepotrzebnych środków zapachowych i konserwantów. Ma gęstą konsystencję i dość wyraźny kwiatowy aromat. Z badań opublikowanych w 2013 r. przez Europejską Agencję Leków wynika, że w dziesięciu krajach członkowskich UE do obrotu dopuszczono preparaty na bazie arniki, przy czym rekordzistą pod względem różnorodności receptur i częstości wykorzystania w podstawowej opiece zdrowotnej są bezwzględnie Niemcy.
Skład chemiczny maści arnikowej
W latach 50-tych i 60-tych XX w. prowadzono pogłębione badania nad związkami aktywnymi obecnymi w kwiatach arniki. Za najważniejszy uznano helenalinę, czyli lakton seskwiterpenowy, który z jednej strony jest wysoce toksyczny, z drugiej zaś posiada silne właściwości przeciwzapalne. Mechanizm jej działania pokrótce polega na blokowaniu kompleksu białkowego NF-κB, który odpowiedzialny jest za reakcje organizmu na stres, wolne rodniki, promienie UV czy stymulujące zapalenia cytokiny. Poza tym w składzie ekstraktu z kwiatów arniki zidentyfikowano także szereg innych seskwiterpenów, a także metylowanych flawonoidów o działaniu antyutleniającym oraz olejków eterycznych.
Jak działa maść arnikowa?
Mimo stosunkowo szerokiego zastosowania w homeopatii współcześnie odchodzi się od doustnego przyjmowania preparatów z arniką. Wspomniana wyżej helenalina bardzo negatywnie oddziałuje bowiem na wątrobę oraz układ limfatyczny stanowiąc bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia. Bezpieczeństwo wewnętrznego użycia arniki w niskiej kondensacji pozostaje bardzo kontrowersyjne. Wiele źródeł sugeruje, że spożycie arniki może prowadzić do poważnych zapaleń żołądka i jelit, a nawet krwawień z układu pokarmowego!
W postaci maści Arnica montana działa jednak lokalnie, nie wnikając wcale do krwiobiegu. Wyciąg z żółtych kwiatów zaaplikowany na skórę posiada właściwości przeciwzapalne, antybiotyczne, przeciwutleniające oraz immunomodulacyjne. Hamuje on więc łańcuch reakcji prowadzących do powstawania obrzęków, zaczerwienienia i bólu, a jednocześnie znacząco obniża liczbę drobnoustrojów chorobotwórczych na skórze. Z badań wynika, że wspiera również proces gojenia oraz obniża aktywność wolnych rodników zapobiegając uszkodzeniom wynikającym ze stresu oksydacyjnego.
Zastosowania maści arnikowej
Maść z arniki wykazuje wyjątkowo szeroki potencjał leczniczy, co czyni z niej bardzo atrakcyjny element domowych apteczek. Może być stosowana na skórę nawet w częstotliwości 2-4 razy na dzień i ogólnie jest dość dobrze tolerowana, nawet u starszych dzieci.
W szczególności poleca się ją w takich przypadkach jak:
Stany pourazowe
Zwichnięcia, uderzenia czy inne rodzaje fizycznej traumy w pierwszym rzędzie powodują sporo bólu, a następnie utrudniają życie z powodu obrzęku, sińca czy ograniczonej ruchomości. Aplikacja maści arnikowej bezpośrednio po urazie poprawia krążenie krwi w stłuczonej czy przetrenowanej tkance, czym usprawnia proces regeneracji. Uszczelnia również ściany naczyń krwionośnych zapobiegając powstawaniu sińców. W wielu badaniach wykazuje również właściwości przeciwbólowe i rozgrzewające, dzięki czemu powrót do normalnej aktywności jest szybszy. Maść można stosować przy skręceniach, obiciach, zmiażdżeniach, naciągnięciach, a nawet dyslokacjach.
Ból pooperacyjny
Operacje chirurgiczne wiążą się z poważnymi skutkami ubocznymi w postaci dolegliwości bólowych. Preparaty zewnętrzne z arniką są od lat testowane w kontekście ograniczania bólu pooperacyjnego i przyspieszania procesu rekonwalescencji. Przykładowo w jednym badań prowadzonych na pacjentach po plastyce cieśni nadgarstka wykazano, że aplikacja maści arnikowej przez dwa tygodnie przyniosła znaczące lepsze efekty przeciwbólowe niż placebo (Jeffrey i in., 2002). Inne studia dowiodły skuteczności maści w leczeniu bólu po operacjach artroskopii, wymiany stawu kolanowego, rekonstrukcji wiązadeł, a nawet zabiegach dentystycznych.
Dysfunkcje mięśniowo-szkieletowe
Przeciwzapalne i przeciwbólowe działanie maści arnikowej znajduje zastosowanie również w kontekście chorób reumatycznych, zwłaszcza choroby zwyrodnieniowej stawów. Regularne stosowanie preparatu przez okres 3 tygodni według australijskich badaczy przynosi umiarkowaną redukcję bólu, zaś po 6 tygodniach bardzo wyraźną ulgę porównywalną z działaniem ibuprofenu. Podobnie pozytywne efekty przynosi leczenie bólów krzyża za pomocą codziennych masaży maścią z arniki.
Oparzenia i odmrożenia
Kolejnym ciekawym zastosowaniem maści arnikowej są urazy spowodowane ekspozycją skóry na wysoką lub niską temperaturę. I w tym przypadku stres wywołuje w organizmie reakcje obronne, takie jak ból, obrzęk i zaczerwienienie. Jeśli poparzenia i odmrożenia nie są głębokie i nie wymagają natychmiastowej pomocy lekarskiej, można próbować leczyć je w domu aplikując delikatnie cienką warstwę maści na zmianę. Uszkodzenie nie tylko powinno się szybciej zagoić, ale zminimalizujemy jednocześnie ryzyko rozwoju infekcji bakteryjnych czy grzybicznych na uszkodzonej tkance.
Problemy naczyniowe
Uszczelnianie naczyń krwionośnych i redukowanie krwotoków to prawdziwa specjalność wyciągu z arniki. Oprócz stanów pourazowych można ją również wykorzystać w pielęgnacji cery naczynkowej oraz kończyn dotkniętych żylakami. Regularna aplikacja połączona z masażem poprawi krążenie i zapobiegnie pogłębianiu się istniejących zmian oraz pojawianiu nowych „pajączków”. Może ona obkurczyć poszerzone już naczynia i widocznie zredukować nieestetyczne zasinienia związane z podskórnymi wylewami.
Stany zapalne jamy ustnej
Wreszcie, odkażające i przeciwzapalne właściwości arniki można również wykorzystać do leczenia aft, zapaleń dziąseł i owrzodzeń jamy ustnej. W tym przypadku stosuje się zarówno płukanki do ust na bazie ekstraktu z Arnica montanta, jak i miejscowo samą maść w bardzo małych ilościach.
Przeciwwskazania i efekty uboczne
Niestety, maść arnikowa może wywoływać dość gwałtowne reakcje ze strony skóry – są one wskazaniem do natychmiastowego zaprzestania użycia. Przede wszystkim odpowiedzialna bywa za reakcje alergiczne, stąd nie poleca się stosowania jej pacjentom z uczuleniami na rośliny z rodziny astrowatych. Poza tym należy liczyć się z możliwością wystąpienia kontaktowego zapalenia skóry objawiającego się wysypką, świądem oraz nadmierną suchością skóry.
W żadnym razie nie należy stosować maści arnikowej na otwarte rany lub głębokie uszkodzenia tkanki ze względu na ryzyko przeniknięcia helenaliny do krwiobiegu. Ze względu na brak odpowiednich danych nie poleca się również podawania jej kobietom ciężarnym oraz matkom karmiącym piersią. Ponadto wielu producentów dla pełnego bezpieczeństwa zastrzega minimalny wiek użytkowników od 12 lat.
Dla kogo maść arnikowa?
Maść arnikowa powinna znaleźć się w apteczce każdego profesjonalnego i amatorskiego sportowca. Jeśli w domu często mamy do czynienia z urazami, zdecydowanie warto ją mieć pod ręką i stosować natychmiast po wypadku, aby do maksimum ograniczyć nieprzyjemne reperkusje kontuzji. Z leczniczej mocy żółtych kwiatów skorzystają też osoby starsze cierpiące na choroby reumatyczne oraz niewydolność krążenia. W wielu przypadkach regularne stosowanie maści okazuje się jedną z najbezpieczniejszych i najefektywniejszych finansowo metod łagodzenia chronicznych dolegliwości bólowych i zapalnych!
- „Assessment report on Arnica montana L., flos” European Medicines Agency, https://www.ema.europa.eu/en/documents/herbal-report/draft-assessment-report-arnica-montana-l-flos_en.pdf, 19/05/2022;
- “Effectiveness and Safety of Arnica Montana in Post-Surgical Setting, Pain and Inflammation” Tomasso Iannitti, https://www.researchgate.net/publication/265177149_Effectiveness_and_Safety_of_Arnica_Montana_in_Post-Surgical_Setting_Pain_and_Inflammation, 19/05/2022;
- “Clinical Trials, Potential Mechanisms, and Adverse Effects of Arnica as an Adjunct Medication for Pain Management” Amanda G. Smith i in., https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8537440/, 19/05/2022;
- “Systematic Review on the Efficacy of Topical Arnica montana for the Treatment of Pain, Swelling and Bruises” Noe Brito i in., https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.3109/10582452.2014.883012, 19/05/2022;
- “What is arnica?” Cathy Wong, https://www.verywellhealth.com/the-benefits-of-arnica-89542, 19/05/2022;
Witam, polecam maść arnikową gorvita, także jest bardzo dobra!