Lawenda w ogrodzie - sadzenie, uprawa i pielęgnacja lawendy

Niezwykły zapach lawendy ceniony był już w starożytnym Egipcie, gdzie fioletowe kwiatki wykorzystywano do mumifikowania zwłok. Dzisiaj lawenda to przede wszystkim jednak roślina dla żywych - ceniona ze względu na fantastyczne właściwości zdrowotne oraz funkcję dekoracyjną, tradycyjnie kojarzoną głównie ze stylem rustykalnym i prowansalskim.

1. Lawenda – wymagania glebowe
2. Sadzenie i uprawa lawendy
3. Podlewanie i nawożenie lawendy
4. Cięcie lawendy
5. Rozmnażanie lawendy
6. Ochrona lawendy
7. Właściwości lecznicze lawendy
8. Dekoracje z lawendy

Lawenda to wiecznie zielony krzew należący do rodziny jasnotowatych. Na świecie istnieje 30 gatunków rośliny oraz ok. 300 odmian, ale w naszych ogrodach najczęściej spotkać można lawendę wąskolistną, zwaną też angielską (Lavandula angustifolia), paradoksalnie pochodzącą z Basenu Morza Śródziemnego. Jej wyróżnikiem jest regularność i zwartość kwiecia oraz wyjątkowo intensywna woń. Poza tym w ogrodnictwach sprzedaje się także sadzonki lawendy francuskiej, zwanej też pośrednią, która jest podstawą rozległych upraw w Prowansji. Ten francuski region jest zresztą największym na świecie producentem aromatycznych, fioletowych krzewów. W Polsce odmiany hodowlane mogą osiągać od 50 do 100 cm wysokości i zdobią ogrody od czerwca do października – ten niezwykle długi okres kwitnienia jest jednym z najważniejszych powodów olbrzymiej popularności lawendy wśród ogrodników.

Lawenda – wymagania glebowe

Mimo że lawenda oryginalnie pochodzi z ciepłych rejonów południowej Europy, istnieje sporo gatunków, które można z powodzeniem uprawiać także w chłodniejszych strefach. Podstawą dobrobytu aromatycznych krzewów jest wysoce nasłonecznione stanowisko, idealnie nachylone w stronę południa lub zachodu. Gleba powinna mieć charakter piaszczysto-gliniasty, raczej z tendencją do wysychania niż utrzymywania wilgoci, o lekko zasadowym odczynie, około 7 pH. Do zobojętnienia gleby w ogrodzie można użyć dolomitu.

Lawendę da się uprawiać także w donicach i skrzyniach, zarówno w ogrodzie, na balkonie, jak i w domowych wnętrzach. W tym ostatnim przypadku należy wybrać miejsce naprawdę dobrze nasłonecznione i to najlepiej w najjaśniejszym pomieszczeniu.

Sadzenie i uprawa lawendy

Lawendę da się wyhodować z nasion, ale jest to propozycja tylko dla cierpliwych i gotowych na podjęcie ryzyka. Wysiew należy przeprowadzić między styczniem a marcem, do korytka z substratem, na głębokość ok. 1 cm. Przez cały okres kiełkowania i wzrostu uprawie należy zapewnić stabilną temperaturę ok. 20 stopni C. Małe roślinki późną wiosną można przenieść bezpośrednio na zagon, a jeszcze tego samego lata powinny pierwszy raz zakwitnąć.

Zakup ukorzenionych sadzonek to jednak pomysł zdecydowanie bezpieczniejszy i gwarantujący szybszą satysfakcję z uprawy. Można je sadzić bez przeszkód od wiosny do jesieni, zachowując rozsądne odstępy między poszczególnymi krzewami. Jeśli zależy nam na pokryciu jak największej powierzchni terenu, można spokojnie rozmieszczać sadzonki o 80-90 cm od siebie – krzewy rozrastają się dość intensywnie, tworząc swego rodzaju wysepki. Dla uzyskania lawendowego żywopłotu, który jest doskonałym sposobem na ogrodzenie trawnika, wysadzajmy rośliny w odległości 30-40 cm. Po zasadzeniu każdą roślinę należy obficie podlać.

Podlewanie i nawożenie lawendy

Lawenda nie lubi wilgoci, więc i podlewania potrzebuje bardzo niewiele. Najbardziej kluczowy dla wzrostu rośliny jest pierwszy rok od wysadzenia i wtedy warto pamiętać o regularnym nawadnianiu 1-2 razy w tygodniu. Krzewy zasadzone w donicach należy kontrolować pod kątem suchości podłoża i stosownie podlewać, unikając przesady – mokre podłoże sprzyja gniciu korzeni. W kolejnych latach lawenda potrafi rozwijać się i kwitnąć bez jakiegokolwiek podlewania, choć naturalnie w okresach wyjątkowej suszy trochę wody jej nie zaszkodzi. O przesuszeniu rośliny świadczy zwykle wygląd liści, które tracą barwę i skręcają się.

Nawożenie lawendy nie tylko nie jest potrzebne, ale zdaniem wielu hodowców jest wręcz niewskazane. Nawóz może bowiem pobudzić do wzrostu dolną, liściastą część roślin, co zaowocuje bujniejszymi krzewami, ale zubożyć może kwiecie, a co najważniejsze, obniży jego aromatyczność. Można wszak spotkać się również z opinią, że w przypadku bardzo ubogiej gleby odrobina kompostu przy sadzeniu oraz suplementacja kompostem co kilka następnych sezonów może wyjść roślinom na dobre.

Cięcie lawendy

Jedyna czynność pielęgnacyjna, której lawenda wymaga bezwzględnie to coroczne cięcie łodyg z kwiatami. Można je przeprowadzić zarówno na jesień, jak i na wiosnę. Istotą cięcia jest pozbawienie rośliny łodyg i kwiecia, najlepiej na wysokości, do której sięgają liście. W rezultacie nie tylko zagwarantujesz krzewom optymalne warunki do kolejnego kwitnienia, ale także uzyskach estetyczne kępy liści na zagonie. Nigdy nie należy jednak ciąć nisko, na poziomie zdrewnienia łodyg, bowiem z tak skróconych pędów nic już nie wyrośnie. Jeśli dany krzew wydaje się zbyt wysoki, a przez to nieco „wychudzony”, można dodatkowo podciąć minimalnie pierwsze zielone pędy, które pojawią się na wiosnę – tym sposobem roślina powinna nabrać pełniejszej struktury.

Rozmnażanie lawendy

Lawendę można rozmnażać klasyczną metodą sadzonek pędowych, do których materiał pobiera się najczęściej na początku lata lub jesienią. W poszukiwaniu idealnych pędów wyginamy lekko łodyżki z kwiatami i liśćmi, tak, aby same się ułamały. Miejsce złamania zanurzamy następnie w ukorzeniaczu i wkładamy do donicy z substratem. Tak przygotowane sadzonki należy trzymać w cieple i umiarkowanej wilgoci, aż się zakorzenią, a kolejnej wiosny zasadzić je w ogrodzie.

Nieco prościej lawendę da się również rozmnażać przed odkłady. W tym celu skrajne pędy rośliny o odpowiedniej długości przyginamy do podłoża i przysypujemy ziemią. Czynność tą należy prowadzić na jesień, po przekwitnięciu, a dalszej wiosny ukorzenione sadzonki można przetransportować w nowe miejsce.

Ochrona lawendy

Ogromna większość odmian lawendy oferowanych do sprzedaży w Polsce wykazuje odporność na mróz na poziomie nawet -20 czy -30 stopni C. Co do zasady więc ochrona zimowa nie jest konieczna. Istnieją jednak szlachetniejsze odmiany, zwłaszcza lawendy pośredniej, które surowej zimy mogą nie przeżyć. Te okazy należy owinąć w listopadzie kilkoma warstwami agrowłókniny. Ochrony wymagają również rośliny zasadzone w donicach, ale pozostawione na zewnątrz – na zimę należy je bezwzględnie schować np. do garażu.

Właściwości lecznicze lawendy

Niewiele jest roślin ogrodowych tak niewymagających, a jednocześnie przynoszących tyle korzyści. Już od czasów starożytnych fioletowe kwiecie polecane było na ogromne spektrum dolegliwości zdrowotnych – od ochrony przeciw insektom po infekcje. Rzymianie i Grecy wykorzystywali lawendę również do aromatyzowania swych domów i łaźni.

Współczesna medycyna potwierdza i rozszerza wachlarz dobroczynnych właściwości lawendy. Herbata z samodzielnie zebranych kwiatów ma działanie uspokajające i nasenne, a ponadto pomaga także przy zaburzeniach układu pokarmowego, zwłaszcza wzdęciach i skurczach jelitowych. Relaksujący wpływ byliny wykorzystuje się także w aromaterapii  – przy użyciu olejku lawendowego – oraz w kosmetyce. Lawendowe sole do kąpieli i mydła nie tylko jednak pomagają łatwo zasnąć, ale też doskonale odkażają skórę, działając zarówno przeciw bakteriom, jak i grzybom.  Napar z lawendy pomaga ponadto przy zapaleniach układu moczowego, kaszlu i bólach miesiączkowych, a masaż z wykorzystaniem olejku lawendowego doskonale pobudza krążenie. Suche kwiaty można też dosypywać bezpośrednio do kąpieli, z korzyścią dla skóry, ukrwienia tkanek oraz układu nerwowego.

Dekoracje z lawendy

Lawenda uprawiana w ogrodzie to zaledwie część potencjalnej radości – odcięte od krzewów łodyżki z kwiatami są z lubością wykorzystywane do wytwarzania ozdób do wnętrz. Aby jak najdłużej cieszyć się lawendą w domu, należy ściąć ją przed całkowitym rozkwitnięciem i od razu ułożyć do suszenia – wieszając w formie wiązanek pod sufitem lub rozkładając na gazetach. Z suchych łodyg można komponować wieńce i bukiety, które przetrwają z powodzeniem całą zimę, a na dodatek owioną dom wspaniałym zapachem. Pokruszone kwiaty i łodygi można również zamknąć w lnianych woreczkach i wykorzystywać do aromatyzowania szaf – w tej formie lawenda pomaga odstraszać mole!

Każdy, kto posiada choćby mały ogródek, powinien rozważyć uprawę lawendy – drugiej tak niewymagającej, urodziwej i praktycznej rośliny ze świecą szukać. Poza molami lawenda odstrasza bowiem także mszyce i komary, stając się strażnikiem innych roślin i ludzi. Bez różnicy czy wykorzystasz ją jako ozdobę ogrodu, ziele do sporządzania herbaty czy jako naturalny aromat do domu – lawendą nie sposób się znudzić. Niektórzy dodają ją nawet do cukru, aby nadać słodkim wypiekom niezwykłego smaku. Bukiety ze świeżej, samodzielnie wyhodowanej lawendy to także idealny pomysł na podarek dla przyjaciół i rodziny – nie tylko piękny, ale także bardzo osobisty.

Bibliografia