rafa koralowa

Rafa koralowa — Rafa koralowa – podwodne ekosystemy charakterystyczne dla mórz i oceanów strefy podzwrotnikowej i zwrotnikowej, w postaci wału lub grzbietu skalnego położonego na niewielkiej głębokości lub nieco wyniesionego ponad poziom morzawapiennych szkieletów organizmów rafotwórczych.

Występowanie i wymagania siedliskowe rafy koralowej

Rafa koralowa występują najczęściej w płytkich i nasłonecznionych wodach ciepłych mórz i oceanów po obu stronach równika (od 30°N do 30°S), głównie wzdłuż zach. wybrzeży Oceanu Atlantyckiego i Indyjskiego oraz wokół wysp położonych na Pacyfiku.

Rafa koralowa powstaje przeważnie na głębokości do 50 m w wodach o temperaturze powyżej 20°C i odpowiednim zasoleniu (27‰ do 40‰). Polipy koralowców są w dużym stopniu zależne od symbiotycznych glonów (zooksantelli), które występują na niewielkich głębokościach (wymagają dostępu światła do przeprowadzania fotosyntezy).

Organizmy rafotwórcze

Pierwsze znane rafy koralowe pojawiły się we wczesnym kambrze; tworzyły je glony oraz wymarła gromada gąbek (archeocjaty). W ordowiku, sylurze i dewonie rafy budowane były przez stułbiopławy, koralowce czteropromienne i denkowce; pod koniec paleozoiku – przez glony, koralowce i mszywioły. W erze mezozoicznej głównymi organizmami rafotwórczymi były krasnorosty, zielenice i koralowce sześciopromienne.

Współczesne rafy koralowe zbudowane są głównie z wapiennych szkieletów wytwarzanych przez polipy korali madreporowych (Madreporaria) z rzędu koralowców sześciopromiennych (Hexacorallia), a także przez krasnorosty, np. koralkę (Corallina) i skalinka (Lithotamnion), o ścianach inkrustowanych węglanem wapnia. Wolne przestrzenie pomiędzy szkieletami koralowców i glonów wypełniają szczątki innych zwierząt morskich (np. szkarłupni, mięczaków, otwornic), piasek i muł wapienny pochodzące z rozkładających się szkieletów oraz osady chemiczne.

Rozmieszczenie raf koralowych na kuli ziemskiej. Wikimedia.org

Rodzaje raf koralowych

Ze względu na kształt i położenie wyróżnia się następujące typy raf koralowych:

• rafa przybrzeżna – najczęściej spotykany typ rafy; rafa przylegająca do lądu lub oddzielona od niego niewielką, płytką laguną
• rafa barierowa – rafa tworząca wał oddalony od lądu od ok. kilkudziesięciu do kilkuset metrów, oddzielony od lądu laguną o głębokości od 30 do 70 m; najbardziej znaną i największą rafą barierową jest Wielka Rafa Koralowa ciągnąca się w pobliżu wsch. wybrzeży Australii, o długości ok. 2,6 tys. km;

• rafa platformowa – rafa o owalnym lub wydłużonym, nieregularnym kształcie; może formować się na szelfie kontynentalnym bądź na otwartych wodach w odległości kilkuset metrów od lądu; fragmenty rafy wystające ponad powierzchnię morza tworzą piaszczyste łachy i niewielkie wysepki; np. rafy platformowe w pobliżu płn. Maskarenów;
• atol – rafa w formie mniej lub bardziej ciągłego pierścienia otaczającego płytką, wewnętrzną lagunę; atole występują w strefie międzyzwrotnikowej na otwartych wodach Oceanu Spokojnego (Wyspy Cooka, Wyspy Marshalla, Polinezja Francuska) oraz Oceanu Indyjskiego (Malediwy, Seszele).

Bioróżnorodność raf koralowych

Rafa koralowa jest jednym z najbardziej bioróżnorodnych ekosystemów na świecie. Zajmując mniej niż 1% powierzchni mórz i oceanów, stanowią środowisko życia dla ok. 25% zwierząt morskich – ryb, żółwi morskich, węży morskich, parzydełkowców, gąbek, osłonic, mięczaków, wieloszczetów, skorupiaków, szkarłupni i mszywiołów. Atole stanowią ważne miejsca gniazdowania dla wielu gatunków ptaków morskich, jak m.in. albatrosy, rybitwy, głuptaki, fregaty i petrele.

Koralowce madreporowe. Wikipedia.org

Znaczenie rafy koralowej

Rafa koralowa ma ogromne znaczenie jako jeden z najbardziej różnorodnych biologicznie ekosystemów na kuli ziemskiej, stanowiąc środowisko życia dla ogromnej ilości organizmów morskich. Ryby rafowe stanowią główne pożywienie dla ponad miliarda ludzi na świecie, a dla wielu społeczności zamieszkujących wybrzeża oraz wyspy oceaniczne rybołówstwo jest ważnym źródłem dochodów. Turystyka związana z rafami koralowymi często jest główną gałęzią gospodarki w wielu krajach świata. Napływ turystów wiąże się nieodłącznie z rozwojem całej infrastruktury turystycznej.

Zagrożenia i ochrona rafy koralowej

Rafa koralowa jest ekosystemem bardzo wrażliwym na wszelkie zmiany środowiska, wynikające zarówno z przyczyn naturalnych, jak i działalności człowieka.

Do głównych czynników zagrażających rafie koralowej zalicza się:

• zjawiska naturalne, np. huragany, wybuchy wulkanów;
• wzrost populacji korony cierniowej – rozgwiazdy żywiącej się polipami koralowców madreporowych;
• wzrost temperatury mórz i oceanów powodujące blaknięcie raf koralowych – utraty symbiotycznych glonów, co w konsekwencji prowadzi do zamierania całych kolonii koralowców;
• podnoszenie się poziomu morza;
• wzrost zakwaszenia mórz i oceanów;
• przełowienie, połowy z użyciem materiałów wybuchowych (głuszenie);
• erozja wybrzeży i wycinanie lasów namorzynowych skutkujące zamuleniem wód przybrzeżnych i obumieranie polipów;
• zanieczyszczenie wody ściekami komunalnymi i przemysłowymi
• pogłębianie dna morskiego;
• pozyskiwanie fragmentów raf koralowych jako materiał budulcowy oraz w celach komercyjnych.

Atol Atafu na Oceanie Spokojnym. Wikimedia.org

Metody ochrony raf koralowych:

• tworzenie parków narodowych i rezerwatów przyrody, np. Park Morski Wielkiej Rafy Koralowej;
• objęcie gatunków koralowców rafotwórczych Konwencją Waszyngtońską (CITES);

• hodowla w warunkach sztucznych, mająca na celu zasilanie populacji naturalnych;
• zapobieganie blaknięciu, m.in. przez zacienianie raf koralowych, uzyskiwanie koralowców i glonów symbiotycznych odpornych na wyższe temperatury;
• dostarczanie sztucznego podłoża w celu zwiększenia powierzchni istniejących raf koralowych;
• zamrażanie nasienia i komórek jajowych koralowców.

Blaknięcie Wielkiej Rafy Koralowej. Wikimedia.org