Definicja pojęcia:

glony

Glony, algi – liczna i bardzo zróżnicowana grupa fotosyntetyzujących eukariontów obejmująca jednokomórkowe i wielokomórkowe organizmy beztkankowe, zamieszkujące różnorodne siedliska wodne i lądowe na całej kuli ziemskiej.
  1. Występowanie i środowisko życia glonów
  2. Historia ewolucyjna i podział systematyczny glonów
  3. Cechy charakterystyczne glonów
  4. Odżywianie glonów
  5. Rozmnażanie glonów
  6. Znaczenie glonów

Występowanie i środowisko życia glonów

Glony występują powszechnie na całej kuli ziemskiej. Zamieszkują głównie zbiorniki wód słodkich, słonawych i pełnosłonych oraz cieki wodne. Żyją na powierzchni wody (neuston), unoszą się w toni wodnej (fitoplankton) bądź zamieszkują strefę denną (bentos), gdzie są przytwierdzone do powierzchni dna (haptobentos), porastają rośliny, kamienie i muszle mięczaków (peryfiton) bądź penetrują osady denne (herpobentos). Glony planktonowe (zielenice, okrzemki, bruzdnice) często występują masowo wywołując zakwity wód.

Glony występujące w wilgotnych siedliskach lądowych żyją głównie w górnej warstwie gleby (fitoedafon), na skałach, ścianach jaskiń i murach (litofity), liściach drzew i krzewów (epifile) oraz pniach i gałęziach drzew (epifity). Niektóre zielenice, okrzemki i eugleniny zasiedlają siedliska ekstremalne, takie jak śniegi i lodowce (kriofity) bądź gorące źródła (termofity).

Glony często tworzą związki symbiotyczne z innymi organizmami. Zielenice żyją w symbiozie z grzybami tworząc porosty. Glony endosymbiotyczne żyją w jamie ciała bądź wewnątrz komórek gospodarza zapewniając mu, w zamian za schronienie, dostęp do produktów fotosyntezy. Jednokomórkowe zielenice (zoochlorelle) żyją w symbiozie z orzęskami, gąbkami i parzydełkowcami; jednokomórkowe bruzdnice (zooksantelle) – z promienicami, koralowcami i małżami.
Fitoplankton morski (okrzemki). Źródło: shutterstock

Historia ewolucyjna i podział systematyczny glonów

Glony powstały prawdopodobnie w prekambrze, ok. 2 mld lat temu. Najstarszą znaną roślinopodobną skamieniałością, datowaną na ok. 2,1 mld lat, jest Grypania spiralis – organizm wykazujący cechy glonu wielokomórkowego bądź stanowiący skupisko form jednokomórkowych. Najstarszymi przedstawicielami współczesnych grup glonów są krasnorosty i brunatnice, które pojawiły się ok. 1,2 mld lat temu.

Glony (algi) są liczną i bardzo zróżnicowaną grupą, nie stanowiącą jednostki taksonomicznej. Gatunki glonów zaliczane są do trzech supergrup eukariontów – Excavata z eugleninami (Euglenida); kladu SAR ze stramenopilami (Stramenopiles) (okrzemki Bacillariophyceae, złotowiciowce Chrysophyceae, różnowiciowce Xanthophyceae, brunatnice Phaeophyceae) oraz Alveolata (bruzdnice Dinoflagellata); i Archaeplastida z krasnorostami (Rhodophyta), zielenicami (Chlorophyta) i glaukofitami (Glaucophyta). 

Cechy charakterystyczne glonów

Glony są eukariotycznymi organizmami beztkankowymi charakteryzującymi się zróżnicowaną wielkością oraz budową ciała. Zaliczane są tu drobne, mikroskopijne formy jednokomórkowe (np. zielenice Chlorella, okrzemki), formy kolonijne (np. skrętnica Spirogyra) oraz formy wielokomórkowe o krzaczastych bądź liściokształtnych plechach, występujące wśród wodorostów morskich, takich jak zielenice (np. watka Ulva), brunatnice (np. wielkomorszcz Macrocystis) i krasnorosty (np. widlik Furcellaria).

Glony cechują się bardzo różnorodną organizacją morfologiczną. Glony jednokomórkowe obejmują formy ameboidalne (np. złotowiciowce Rhizochloris), monadalne (wiciowcowe) (np. eugleniny, bruzdnice) oraz kokkalne (np. okrzemki). Wśród glonów wielokomórkowych wyróżnia się formy kapsalne (np. jednokomórkowe zielenice tworzące kolonie zespolone galaretowatą masą), trychalne (np. wielokomórkowe zrostnice tworzące nitkowate kolonie), syfonalne (np. jednokomórkowe różnowiciowce Vaucheria o plechach wielojądrowych) oraz syfonokladialne (np. wielokomórkowe wodorosty o zróżnicowanych plechach).
Eugleny (Euglena) – jednokomórkowe glony o organizacji monadalnej. Źródło: shutterstock

Odżywianie glonów

Glony są organizmami samożywnymi (autotroficznymi). Przeprowadzają fotosyntezę dzięki obecności barwników fotosyntetycznych – podstawowych (głównie chlorofilu a) i barwników pomocniczych (głównie β-karotenu). Glony posiadają, oprócz barwników głównych, również inne rodzaje chlorofilu – chlorofil b (eugleniny), chlorofil c (okrzemki, brunatnice), chlorofil d (krasnorosty), ksantofile – fukoksantynę (okrzemki, brunatnice, złotowiciowce), fikoerytryny i fikocyjaniny (krasnorosty). Materiał zapasowy glonów stanowi skrobia i inne wielocukry, wolutyna i tłuszcze. Niektóre glony pozbawione są barwników fotosyntetycznych i odżywiają się heterotroficznie (np. bruzdnice, eugleniny).

Rozmnażanie glonów

Glony rozmnażają się płciowo oraz bezpłciowo (wegetatywnie). Rozmnażanie bezpłciowe odbywa się przez podział komórki, fragmentację plech oraz za pośrednictwem zarodników (autospor) powstających wewnątrz komórki macierzystej – nieruchomych aplanospor bądź ruchomych pływek (zoospor). 

Rozmnażanie płciowe odbywa się na drodze koniugacji komórek wegetatywnych (sprzężnice) lub gametogamię – izogamię, anizogamię lub oogamię. W cyklu rozwojowym zielenic, krasnorostów i brunatnic występuje przemiana pokoleń.

Znaczenie glonów

Glony stanowią bardzo ważną grupę producentów materii organicznej w ekosystemach wodnych i lądowych; są źródłem pożywienia dla zwierząt roślinożernych. Stanowią istotne ogniwo w obiegu pierwiastków w środowisku, biorą udział w procesie samooczyszczania się wód. Są dobrymi wskaźnikami stanu środowiska, np. stopnia zanieczyszczenia, zakwaszenia i zasolenia. Niektóre glony wykorzystywane są w paleolimnologii przy rekonstrukcji zmian środowiskowych zachodzących w historii Ziemi.

Glony, ze względu na dużą wartość odżywczą, wykorzystywane są jako pasza dla zwierząt i pokarm dla ludzi (np. rodymenia palczasta, szkarłatnica delikatna, sałata morska). Substancje pozyskiwane z krasnorostów (agar, karagen) i brunatnic (alginiany) stanowią ważny surowiec dla przemysłu spożywczego, chemicznego i farmaceutycznego.
Agar, substancja żelująca wykorzystywana w przemyśle spożywczym, chemicznym oraz farmaceutycznym, wytwarzana jest z krasnorostów z rodzaju Gracilaria. Źródło: shutterstock

Bibliografia

  1. Jane B. Reece, Lisa E. Urry, Michael L. Cain, Steven A. Wasserman, Peter V. Minorsky, Robert B. Jackson; “Biologia Campbella ”; Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2020.;
  2. Katarzyna Turnau, Anna Stengl; “Botanika systematyczna. Glony, grzyby i porosty”; Wyd. Instytut Botaniki UJ, Kraków 1996 (skrypt).;
  3. Zdzisława Otałęga (red. nacz.); “Encyklopedia biologiczna T. IV”; Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 1998.;
  4. Steve Parker (red.); “Historia ewolucji”; Arkady, Warszawa 2017.;
  5. Robert Edward Lee; “Phycology”; Cambridge University Press, Cambridge 2008.;
Legenda. Pokaż objaśnienia oznaczeń i skrótów
Szukaj
Oceń stronę
Ocena: 4.6
Wybór wg alfabetu:
a b c ć d e f g h i j k l ł m n o q p r s ś t u v w x y z ż ź