Wyróżnia się kilka rodzajów symbiozy:
- komensalizm: zwany inaczej współbiesiadnictwem – zachodzi, gdy osobniki jednego lub kilku gatunków współżyją z innym gatunkiem nie wyrządzając mu żadnych szkód i przynosząc korzyści wyłącznie sobie. Przykładem komensalizmu jest układ, w którym owady oraz pajęczaki żyjące w gniazdach mrówek, odżywiają się resztkami pokarmu pozostawionymi przez mrówki;
Ścisła symbioza zachodzi między zwierzętami roślinożernymi, a bytującymi w ich jelitach bakteriami - bez nich roślinożercy nie byliby w stanie trawić błonnika. Marcus Byrne
- mutualizm: ścisła współzależność dwóch gatunków, konieczna do ich przetrwania (symbioza obligatoryjna). Przykładem takiej relacji jest symbioza człowieka (oraz innych zwierząt jedzących rośliny) z bakteriami układ pokarmowego, których obecność umożliwia trawienie celulozy.
Z niedojedzonego pokarmu mrówek, bez szkody dla nich mogą korzystać pajęczaki oraz inne owady. Jest to przykład współbiesiadnictwa. Mikhail Vasilyev
- zależność między ukwiałem a rakiem pustelnikiem – ukwiały to osiadłe i półosiadłe koralowce, przyczepiające się do różnych rodzajów powierzchni. Bytują często na muszlach. Muszle służą z kolei rakom pustelnikom. Ze względu na to, że pustelnik ma miękki i niczym niechroniony odwłok, chowa się w muszli. Przebywający na niej ukwiał zyskuje w ten sposób możliwość przemieszczania się z miejsca na miejsce (wraz z rakiem), z kolei pustelnik ma dodatkową ochronę przed niebezpieczeństwem – ukwiały wyposażone są w komórki parzydełkowe służące do polowania i obrony. Nawiązywanie relacji symbiotycznej tego typu to cecha charakterystyczna ukwiałów. Poza pustelnikami, ukwiały bytują również na rybach i zooksantellach;
- mikoryza – powszechna forma symbiozy zachodząca pomiędzy grzybami a nasionami lub korzeniami roślin naczyniowych. W symbiozie mikorytycznej grzyby pobierają od roślin związki organiczne wytworzone przez nie w procesie fotosyntezy. Rośliny otrzymują z kolei minerały z gleby, docierające do ich naczyń poprzez strzępki grzyba. Zaopatrywane są także w produkowane przez grzyby roślinne hormony regulujące wzrost i rozwój. Mikoryza dotyczy około 85% roślin na całym świecie. Jest to typowy przykład mutualizmu – relacji koniecznej do przetrwania obu symbiontów. Niekiedy dochodzi do sytuacji, w której układ przekształca się na niekorzyść grzyba nadmiernie eksploatowanego przez roślinę.
Pustelniki to skorupiaki powszechnie znane z nawiązywania symbiozy z ukwiałami. Photo by jean wimmerlin on Unsplash jean wimmerlin
Jeśli chodzi o relacje przestrzenne i ulokowanie symbiontów względem siebie, wyróżniamy endosymbiozę i ektosymbiozę. Endosymbioza to współżycie jednego z organizmów wewnątrz ciała drugiego – w jego tkankach lub komórkach. Ektosymbiozę cechuje bytowanie na organizmach wolnożyjących, zwierzęcych lub roślinnych. Możemy ponadto mówić o aposymbiozie, czyli sytuacji, kiedy organizm żyje w oderwaniu od swojego symbionta, na skutek ich naturalnego lub sztucznego rozdzielenia. Ektosymbiontem, czyli symbiontem zewnętrznym, będzie np. wspomniany już wcześniej ptak bąkojad. Bąkojady mogą znajdować się w czasowej aposymbiozie, czyli oddzieleniu od ciała ssaka, na którym bytują.
Ptaki bytujące na zwierzętach afrykańskich nie tylko wyjadają z ich skóry pasożyty, ale odlatując ostrzegają przed niebezpieczeństwem. Manon Willemsen
Bibliografia
- Eldra Pearl Solomon, Linda R. Berg, Diana W. Martin, Claude A. Villee; “Biologia”; Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1996;
- Krystyna Falińska; “Ekologia roślin”; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004;
- Krótkie wykłady, Aulay Mackenzie, Andy S. Ball, Sonia R. Virdee; “Ekologia”; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2015;
- Wydawnictwo Europa, Warszawa 2006; “Ekologia. Słownik encyklopedyczny”; Grażyna Łabno;
- Douglas Futuyma; “Ewolucja”; Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2008;
- promil
