Czyściec bulwiasty warzywo – właściwości, skład i zastosowanie czyśćca bulwiastego

Czyściec bulwiasty jest warzywo, które na pierwszy rzut oka nie wygląda zachęcająco. Okazuje się jednak, że dawniej spożywano czyściec bulwiasty znacznie częściej i traktowano podobnie jak dzisiejsze ziemniaki. Obecnie roślina ta, z powodu słabej dostępności i wysokiej ceny, funkcjonuje w naszym kraju jedynie jako delikates dla prawdziwych koneserów kuchni azjatyckiej albo kolekcjonerów zapomnianych warzyw.

Czyściec bulwiasty (Stachys affinis Bunge), zwany chińskim karczochem, jest rośliną z rodziny  jasnotowatych, do której należy też bazylia, lawenda i melisa. Pochodzi z Azji, gdzie w północnych Chinach nadal rośnie dziko i jest uprawiany głównie dla jadalnych bulw, które wyglądem przypominają… grube gąsienice!
 
Roślina może osiągnąć wysokość do 0,5 m i wypuszcza zapylane przez owady purpurowe, drobne kwiatki. Bulwy w smaku są delikatne, lekko słodkie i orzechowe. W sklepach warzywa te są rzadko spotykane, jednak szansę na ich kupno możemy mieć od późnej jesieni do późnej zimy. Warzywo to jest bardzo trudne do oczyszczenia, więc często sprzedaje się je już po umyciu, przez co cena zazwyczaj jest dość wysoka. W Polsce występują dziko inne gatunki czyśćca m.in. czyściec błotny, czyściec leśny tudzież czyściec polny.

Uprawa czyśćca bulwiastego

Czyściec bulwiasty dobrze rośnie zarówno na piaszczystych jak i gliniastych, dobrze przepuszczalnych glebach. Odczyn podłoża może mieć pH kwaśne, obojętne lub zasadowe. Sadzimy go jesienią lub wczesną wiosną. Warzywo należy często podlewać i pamiętać o tym, żeby miało stały dostęp do cienia. Kiedy bulwy zaczynają puchnąć i stają się lekko brązowe, należy dokonać zbioru.

Historia „czystej rosy”

Czyściec bulwiasty wywodzi się prawdopodobnie ze starożytnych Chin. Miejscowi poeci opisują go jako „czysta rosa” lub „zbiór kulek nefrytu”. Japońskie słowo „chorogi”, którym również określa się tę roślinę, oznacza „długowieczność”, a bulwy czyśćca uważane są tam za znak szczęścia.

Do dzisiaj stanowią w Japonii jedną z tradycyjnych noworocznych potraw. W kuchni azjatyckiej bulwy spożywa się na surowo lub po ugotowaniu – jak ziemniaki. Do Europy, a dokładnie – Francji – warzywo to zostało sprowadzone pod koniec XIX wieku. Francuska nazwa tej rośliny brzmi „crosne” i pochodzi od miejscowości, gdzie po raz pierwszy zaczęto je uprawiać. W Polsce uprawy czyśćca bulwiastego są rzadko spotykane, a spożywają go głównie bywalcy ekskluzywnych restauracji albo pasjonaci wykwintnych i zdrowych potraw.

Czyściec bulwiasty to roślina pełna tajemnic

Chiński karczoch składa się głównie z węglowodanów z dodatkiem roślinnego białka. 100 gramów tej rośliny zawiera 80 kalorii. Ma podobne właściwości zdrowotne, co czyściec lekarski, który jest wykorzystywany w tradycyjnej medycynie europejskiej przy leczeniu zgagi, żylaków, stanów zapalnych i bólów głowy. Z  kolei w medycynie chińskiej czyściec bulwiasty służy do łagodzenia objawów przeziębienia. Obecnie skład tej rośliny nie został jeszcze całkowicie zbadany, ale prawdopodobnie znajdują się w niej alkaloidy, glikozydy i garbniki. 

Czyściec bulwiasty jako źródło białka roślinnego

Dzięki zawartości białka roślinnego, czyściec bulwiasty jest doskonałą propozycją dla wegetarian i wegan, którzy chcą urozmaicić swoją dietę. W odróżnieniu do produktów pochodzenia zwierzęcego, rośliny nie dostarczają nam dodatkowo zbędnego tłuszczu.

Glikozydowo-garbnikowa moc czyśćca bulwiastego

Występujące w czyśćcu glikozydy i garbniki mają silne działanie bakteriobójcze. Garbniki są w stanie zablokować szkodliwe działanie bakterii i wydzielanych przez nie toksyn. Wykazują również właściwości ściągające i przeciwzapalne.

Są pomocne przy biegunce i innych chorobach układu pokarmowego.  Dodatkowo substancje te mają też działanie przeciwdrobnoustrojowe, przeciwalergiczne i wzmacniające układ odpornościowy organizmu.

Czyszczenie czyśćca bulwiastego

Przed spożyciem czyściec bulwiasty należy poddać dokładnemu myciu. Aby ten uciążliwy proces przebiegł sprawnie, potrzebujemy gruboziarnistej soli morskiej. Najpierw bulwy myjemy w wodzie i odsączamy, a następnie przy pomocy noża usuwamy ściemniałe końcówki. Tak przygotowane warzywa kładziemy na świeżej ściereczce lub papierowym ręczniku i posypujemy je garścią gruboziarnistej soli morskiej. Pocieramy bulwy kryształkami soli aż do momentu całkowitego usunięcia cienkiej skórki, po czym płuczemy czyściec wodą.

Czyściec bulwiasty – z czym to się je?

Czyściec może w kuchni pełnić rolę podobną do ziemniaków. Doskonale smakuje po ugotowaniu w wodzie, na parze czy po uduszeniu w maśle. Można do smaku polać go sosem lub śmietaną i w ten sposób przygotowany podać jako dodatek do mięsa albo ryb.

Autorka bloga Kipiący Kociołek proponuje przyprawienie czyśćca kremowym sosem.

Składniki (porcja dla 2 osób):

• 250 g bulw czyśćca
• 30 g oliwy z oliwek
• 3 łyżki świeżej śmietany
• 4 gałązki świeżej pietruszki
• sól himalajska, pieprz

Przygotowanie:
Oczyszczone bulwy blanszujemy  przez ok. 3 minuty w osolonej wodzie z odrobiną soku z cytryny, a następnie przecedzamy je i osuszamy. Polewamy patelnię oliwą z oliwek, a następnie wrzucamy czyściec i dusimy go na małym ogniu przez 10 minut. Kiedy danie będzie al-dente, dodajemy kwaśnej śmietany i wszystko mieszamy. Możemy dodać soli i pieprzu do smaku oraz posypać całość natką pietruszki.
Smacznego!