Pascha – właściwości i skład. Przepis na wielkanocną paschę
Wielkanoc to najważniejsze święto dla wszystkich chrześcijan. Nic w tym dziwnego, że chcą oni hucznie celebrować ten czas. Na stołach znajduje się wiele wyśmienitych potraw, a pośród nich pascha – tradycyjna potrawa, która przywędrowała do nas ze wschodu. Czym jest pascha i dlaczego jest taka wyjątkowa?
Wielkanocna pascha – co to takiego?
Wielkanoc, inaczej nazywane także Paschą, to najstarsze i najważniejsze święto chrześcijańskie upamiętniające zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Pod tą samą nazwą kryje się również tradycyjna potrawa wielkanocna przygotowywana z mleka, twarogu i jajek, które uznawane są za symbol odradzającej się na wiosnę przyrody, a z drugiej strony posiadających głębokie, symboliczne znaczenie silnie związane z wiarą chrześcijańską.
Pascha to słodka potrawa wielkanocna wykonana z białego sera z dodatkiem ulubionych bakaliami, która zazwyczaj ma kształt ściętej piramidy. Pascha przywędrowała do Europy z północnej Rosji i jest tam przygotowywana tylko raz do roku – właśnie na Święta Wielkanocne. W Rosji pascha ma swoją szczególną symbolikę. Mleko i jaja, które stanowią bazę potrawy, symbolizują budzenie się do życia przyrody, z kolei cukier i bakalie oznaczają bogactwo. Również kształt paschy nie jest bez znaczenia – symbolizuje ona grób Jezusa Chrystusa. Dodatkowe zdobienia, w postaci symbolu Chi Rho lub prawosławnego krzyża, a także liter XB, które pochodzą od rosyjskiej formy wielkanocnego pozdrowienia „Chrystus zmartwychwstał”, podkreślają szczególny i religijny charakter potrawy.
W Rosji występuje kilka rodzajów paschy. Tę z dużą ilością dodatków (tłuste, z dużą ilością jaj, śmietany i masła) określa się mianem bojarskiej i carskiej. Czasami do potrawy, prócz bakalii i orzechów, dodaje się też czekoladę, marmoladę, przeciery owocowe i owoce kandyzowane. Paschę aromatyzuje się zwykle wanilią, ale także kardamonem czy badianem. Co ciekawe, w Polsce pascha nadal nie jest zbyt popularna, zwłaszcza w zachodniej części kraju. Dopiero od niedawna zaczęła gościć na wielkanocnych stołach.
Właściwości prozdrowotne paschy
Pascha zawiera duże ilości tłuszczu, głównie kwasy tłuszczowe nasycone i cholesterol. Te pierwsze podnoszą poziom cholesterolu w organizmie, co wzmaga ryzyko wystąpienia chorób serca i miażdżycy. Ich źródłem jest przede wszystkim masło. Jednak w maśle znajduje się także witamina E, która jest przeciwutleniaczem, chroniącym przed rozwojem wolnych rodników. Ponadto wpływa na prawidłową krzepliwość krwi oraz zapewnia odpowiednią ruchliwość mięśni. Witamina E jest bardzo ważna zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn – u pań wspiera owulację, zapewnia prawidłowy rozwój płodu, a tym samym ma wpływ na właściwy przebieg ciąży. Z kolei u mężczyzn wspomaga produkcję nasienia. Witamina E ma także korzystny wpływ na kondycję skóry, nie tylko opóźnia procesy starzenia, ale dodatkowo odżywia, nawilża, regeneruje i przede wszystkim natłuszcza ją.
Pascha jest też dobrą skarbnicą kwasów tłuszczowych wielonienasyconych, których źródłem są jaja – jeden ze składników paschy. Jaja również są źródłem witaminy E, ale także wielu innych, szalenie ważnych witamin i soli mineralnych: witaminy A, witaminy B2, witaminy B12 i fosforu. Witamina A to niezwykle ważna witamina, która ma szczególny wpływ na funkcjonowanie naszego organizmu. Bierze udział w procesie widzenia, wpływa na wzrost, reguluje wzrost tkanki nabłonkowej i innych komórek organizmu. Poza tym działa przeciwnowotworowo, chroni nabłonek układu oddechowego przed drobnoustrojami, wzmacnia układ odpornościowy, zapobiega zakażeniom, a także pomaga zwalczać bakterie i wirusy. To jeden z najważniejszych związków, który jest podstawowym budulcem odporności organizmu.
Witamina B2, zwana również ryboflawiną, warunkuje prawidłowe procesy widzenia. Uczestniczy w transporcie tlenu w soczewce oka, a tym samym chroni przed zaćmą. Wzmacnia także działanie insuliny. Ryboflawina jest niezbędna do wydzielania kortyzolu, który stanowi hormon posiadający właściwości przeciwzapalne. Bierze też udział w procesach utleniania i redukcji, a także w przemianach aminokwasów i lipidów. Witamina ta uczestniczy również w tworzeniu enzymów, które aktywizują procesy organiczne, a także hormonów i hemoglobiny. Z kolei witamina B12 to związek chemiczny, który napędza produkcję czerwonych krwinek w organizmie. Nazywana jest inaczej kobalaminą i najczęściej obecna jest w produktach pochodzenia zwierzęcego. Podobnie jak inne witaminy z grupy B, bierze ona udział w przemianach tłuszczowych, białkowych i węglowodanowych. Warunkuje również podział komórkowy oraz syntezę kwasów nukleinowych DNA i RNA i białek, które uczestniczą w ich budowaniu.
Fosfor jest jednym z podstawowych budulców zdrowych i mocnych kości oraz zębów. Co więcej, niezbędny jest do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego. Pierwiastek ten uczestniczy także w przewodzeniu bodźców nerwowych, bierze udział w przemianach energetycznych i pomaga w utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej w organizmie.
Dodatkowo pascha to znakomite źródło białka, które stanowi główny materiał budulcowy organizmu – około 20% całkowitej masy ciała człowieka, w tym przede wszystkim układu mięśniowego. Białko pełni wiele ważnych funkcji, dbając o prawidłowy stan i funkcjonowanie organizmu. Odpowiednia ilość białek zapewnia prawidłowy wzrost i rozwój człowieka oraz naprawia uszkodzone tkanki. Duża dawka białka nie tylko poprawia metabolizm, ale też podkręca przemianę materii.
Czy pascha jest zdrowia?
Nie da się ukryć, że pascha to potrawa wysokokaloryczna – 100 g paschy dostarcza 245 kcal. To wartość energetyczna tego specjału przygotowanego tylko na bazie twarogu. Jednak jeśli do twarogu doda się także śmietanę, to wartość energetyczna paschy diametralnie wzrasta, do ponad 300 kcal/100 g. Na jej kaloryczność duży ma wpływ także ilość dodanych bakalii. Ze względu na wysoką kaloryczność, nie zaleca się jej spożywania osobom będącym na diecie i dbających o sylwetkę.
Pascha jest produktem bardzo słodkim i zawiera ogromne pokłady sacharozy, której spożywanie w nadmiarze zwiększa ryzyko wystąpienia otyłości, cukrzycy typu 2 czy próchnicy zębów. Duża ilość cukru sprawia, że powinni jej unikać również diabetycy.
Jak przygotować tradycyjną wielkanocną paschę?
Składniki:
- 600 g półtłustego twarogu
- 3 żółtka
- 100 g masła migdałowego
- 150 ml śmietanki 30%
- 150 g cukru pudru
- 50 g rodzynek
- 50 g migdałów bez skórki
- 50 g kandyzowanej skórki pomarańczowej i cytrynowej
- 50 g daktyli
- 50 g fig
- 1 łyżka cukru waniliowego
Przygotowanie:
Twaróg mielimy i przecieramy przez sito, by powstała jednolita, gładka masa. Żółtka ucieramy z cukrem waniliowym i śmietanką. Naczynie z żółtkami i śmietanką wstawiamy do większego naczynia z wrzącą wodą i ucieramy, aż masa zgęstnieje. Następnie naczynie z masą wyjmujemy z wrzątku, dodajemy zmiękczone masło, utarty twaróg i pokrojone/pokruszone bakalie. Całość mieszamy, następnie przekładamy do wysokiej formy, przyciskamy talerzykiem lub innym naczyniem i wstawiamy do lodówki na minimum 12 godzin. Po wyjęciu z formy paschę dekorujemy kandyzowanymi owocami i resztą bakali.
Paschę można przygotować również w wersji dietetycznej, co sprawi, że będzie ona mniej kaloryczna i cechowała się mniejszą zawartością cukru. Masło można zastąpić olejem kokosowym lub jogurtem naturalnym, z kolei zamiast cukru można użyć syropu klonowego, miodu lub naturalnego słodzika (np. erytrol, ksylitol lub stewia).
Czy warto jeść paschę?
Chociaż pascha jest kaloryczna i jest źródłem tłuszczów niekorzystnie wpływających na nasze zdrowie, nie mniej jednak raz do roku można pozwolić sobie na zajadanie się nią. Wielkanoc to szczególny czas spędzany w rodzinnym gronie, dlatego na stole powinny znajdować się tradycyjne potrawy związane z tym świętem. Jeden kawałek tego specjału nie powinien nikomu szczególnie zaszkodzić. Poza tym pascha ma szczególne, religijne znaczenie dla wszystkich wierzących. Dla tych, którzy nie obchodzą Wielkanocy, jest po prostu pysznym, niecodziennym deserem. Dodatkowo pascha nie jest trudna w przygotowaniu i możemy urozmaicić ją ulubionymi dodatkami.
- https://www.whats4eats.com/desserts/paskha-recipe; 2019-04-16;
- https://www.thespruceeats.com/easter-molded-cheese-dessert-recipe-1136153; 2019-04-16;
- https://www.nytimes.com/1977/04/06/archives/russian-easter-with-paskha-and-kulich.html; 2019-04-16;
- https://www.rbth.com/russian_kitchen/2016/04/28/paskha-the-dessert-that-shares-its-name-with-a-holiday_588865; 2019-04-16;
