Trawa cytrynowa – właściwości, działanie i zastosowanie trawy cytrynowej

Trawa cytrynowa (cytronela) jest znana większość z nas z przepisów na dania i napoje kuchni azjatyckiej. Roślina ta w wielu z nich pojawia się jako nieodzowny dodatek, nadający potrawom orzeźwiające, cytrusowe wykończenie. Trawa cytrynowa to jednak coś więcej niż tylko kolejna orientalna przyprawa.

1. Trawa cytrynowa w kuchni
2. Właściwości lecznicze trawy cytrynowej
3. Olejek lemongrasowy
4. Olejek z trawy cytrynowej – środki ostrożności
5. Trawa cytrynowa w kosmetyce
6. Trawa cytrynowa jako składnik potraw orientalnych

Palczatka cytrynowa, zwana powszechnie trawą cytrynową, a czasem też cytronelą, to trawa z rodziny wiechlinowatych. Pochodzi z Azji południowo-wschodniej, gdzie jest głównie rośliną uprawną, ale rośnie również w warunkach naturalnych. Jej źdźbła zebrane są w gęste, zielone kępy wysokie aż na dwa metry. Liście ma ostre na brzegach, twarde, trzcinowate, z których po zerwaniu lub rozgnieceniu unosi się cytrusowy aromat. Cytronela jest trawą ozdobną, często spotykaną w ogrodach utrzymanych w stylu orientalnym. Jej surowy wygląd pasuje też do minimalistycznych, nowoczesnych aranżacji. Roślinę uprawia się jednak przede wszystkim ze względu na walory użytkowe. Aromaty zawarte w liściach i łodygach czynią z trawy cytrynowej cenny surowiec kulinarny, kosmetyczny, a także leczniczy.

Trawa cytrynowa we własnym ogródku – to możliwe! Trawa cytrynowa, jak przystało na gatunek tropikalny, rośnie i zakwita wyłącznie w dodatniej temperaturze. Uprawa cytroneli w klimacie umiarkowanym ma sens wyłącznie pod warunkiem, że przezimujemy ją w ciepłym pomieszczeniu. Pod tym względem łatwiejsza jest uprawa trawy cytrynowej w doniczce – wiosną i latem roślinę można przenieść do ogrodu lub na taras, a jesienią zapewnić jej odpowiedni mikroklimat w domu. Decydując się na wysianie trawy cytrynowej w przydomowym ogródku lub na parapecie, postawny na zakup siewek wysokiej jakości, dzięki czemu roślina ładnie wzejdzie i zadowoli nas gęstymi kępami.

Trawa cytrynowa w kuchni

Dobrodziejstwa kulinarne i lecznicze trawy cytrynowej są dostępne pod kilkoma postaciami. W kuchni rację bytu mają przede wszystkim świeże łodygi i bulwy trawy cytrynowej, ale podczas gotowania możemy wesprzeć się również jej wersją sproszkowaną, suszoną lub mrożoną.

Cięte łodygi cytroneli przypominają nieco naszą rodzimą zieloną cebulkę lub pora. Często dodaje się je w tej formie do orientalnych napojów. Smak mają świeży, mocno cytrynowy z domieszką imbiru, pasujący zarówno do orzeźwiających, letnich napojów, jak i do świeżo parzonej herbaty. Do przygotowania potraw, łodygi i bulwy trawy cytrynowej miażdży się, a przed podaniem wyciąga z garnka i wyrzuca. Łodygę możemy również zmiksować z innymi składnikami, by uzyskać kremową, intensywną w smaku zupę. Pokrojoną w paski łodyżkę możemy również podsmażyć i udekorować nią danie. Trawy cytrynowej pod tą postacią nie zjadamy, gdyż jest zbyt twarda i włóknista.

Trawa cytrynowa pasuje do zup, rosołów, dań typu curry, kurczaka i owoców morza (szczególnie do krewetek!). Często na styl tajski i indyjski miesza się ją z chili i mlekiem kokosowym. Bardzo chętnie aromatyzuje się nią orientalne sosy i pasty. Dodana do potraw i napojów trawa cytrynowa może orzeźwiać lub rozgrzewać, w zależności od tego jak jej użyjemy. Każdemu daniu nada aromat cytryny, ale już nie jej smak.

Właściwości lecznicze trawy cytrynowej

W indyjskiej medycynie ludowej napar z cytroneli to sprawdzony sposób na biegunkę i inne dolegliwości trawienne. Trawa cytrynowa działa też moczopędnie i oczyszczająco, hamuje rozwój grzybów, ma właściwości bakteriobójcze i bakteriostatyczne, a nawet przeciwbólowe. Używa się jej przede wszystkim w celu łagodzenia bólów głowy oraz mięśni. Masaże z udziałem olejku cytronelowego to prawdziwa ulga dla obolałych, nadwyrężonych mięśni oraz stawów. Olejek ten jest również przydatny do odstraszania owadów, zwłaszcza komarów, kleszczy i pcheł.

Olejek lemongrasowy

Prozdrowotne właściwości trawy cytrynowej mają swoje źródło w zawartych w niej aromatach. Olejek cytronelowy, zwany też lemongrasowym (z ang. lemon grass to właśnie trawa cytrynowa) uzyskuje się poprzez destylację palczatki parą wodną. Olejek cytronelowy zasłynął swego czasu jako pogromca komarów i innych letnich owadów, chętnie uprzykrzających nam życie podczas wakacji.

Pożytek z niego jest jednak znacznie większy. Stosowany wyłącznie zewnętrznie relaksuje i odpręża, oczyszcza skórę, rozgrzewa ciało i działa bakteriobójczo. Podobnie jak olejek z drzewa herbacianego jest skuteczny w zwalczaniu trądziku, a pachnie znacznie przyjemniej. Warto podkreślić, że jego właściwości są silniejsze niż innych olejków cytrusowych, a to ze względu na wysokie stężenie jego głównego składnika – cytralu. To cytral właśnie wyróżnia się działaniem grzybo- i bakteriobójczym oraz rozluźniającym, a według niedawnych badań ma również właściwości przeciwnowotworowe.

Cytral pod kątem chemicznym to nienasycony aldehyd terpenowy, mieszanina dwóch izomerów – geranialu i neralu. Jest oleistą, bladożółtą cieczą o silnie cytrynowym aromacie. Wykorzystywany w przemyśle (np. spożywczym, kosmetycznym i perfumeryjnym) cytral pozyskuje się poprzez destylację z trawy cytrynowej.

Olejek z trawy cytrynowej – środki ostrożności

Zarówno cytral, jak i zawierający go olejek lemongrasowy mają udowodnione drażniące działanie na skórę. W celach aromaterapeutycznych lepiej więc olejek z trawy cytrynowej wykorzystywać oszczędnie i rozsądnie, najbezpieczniej z zastosowaniem kominków aromaterapeutycznych. Do kąpieli i masażu jednorazowo dodajemy tylko kilka kropli. Na skórę stosujemy go pod postacią mieszanki z olejem bazowym, nie przekraczając zalecanej dawki. Zawartość cytralu w olejku lemongrasowym jest najwyższa – wynosi bowiem nawet do 85%. W mniejszych ilościach cytral występuje również w olejkach cytrynowym i pomarańczowym, które również mogą wykazywać działanie drażniące na skórę, zwłaszcza w kontakcie z promieniami słonecznymi.

Trawa cytrynowa w kosmetyce

Przemysł kosmetyczny wykorzystuje trawę cytrynową głównie do aromatyzowania balsamów, płynów kąpielowych, soli i mydeł. Olejek cytronelowy jest też ulubieńcem branży perfumeryjnej. Pojawia się zazwyczaj w świeżych, letnich kompozycjach zapachowych, choć nie brakuje go też w perfumach orientalnych.

Przepis na zupę chili z trawą cytrynową (bez odrzucania łodyżki) Szybka, aromatyczna i prosta zupa orientalna. Do jej przygotowania potrzebujemy: pojedynczą łodygę trawy cytrynowej pół papryczki chili puszkę mleka kokosowego około 500 gramów soczystych pomidorów 2 ząbki czosnku 2 cebulki dymki do smaku: sól kamienna, pieprz, świeży imbir, kolendrę, sos sojowy i sok z limonki minimum 300 ml wody Składniki wraz z przyprawami wrzucamy do blendera i miksujemy na gładką masę. Dopiero potem przelewamy całość do garnka i podgrzewamy.

Trawa cytrynowa jako składnik potraw orientalnych

Trawa cytrynowa to gatunek azjatyckiej trawy ozdobnej, niepozbawionej wszelako właściwości użytkowych. Europejczycy znają trawę cytrynową głównie jako składnik potraw orientalnych. To z niej wytwarza się olejek cytronelowy o intensywnym aromacie cytryn. Trawa cytrynowa ma właściwości bakteriostatyczne, rozluźniające i aromaterapeutyczne.

Bibliografia

1. Gagan Shah i in.; ““Lemon grass” National Horticulture Board, India, http://nhb.gov.in/model-project-reports/Horticulture%20Crops/Lemongrass/Lemongrass1.htm, 10/06/2019 Scientific basis for the therapeutic use of Cymbopogon citratus, stapf (Lemon grass)”; data dostępu: 2019-06-10
2. MedicalHealthGuide; “Lemon grass Herbal Medicine”; data dostępu: 2019-06-10
3. O.A. Lawal i in. ; “Cymbopogon citratus”; Medicinal Spices and Vegetables from Africa, 2017;
4. S.K. Król, L. Kapka-Skrzypczak; “Aktywność farmakologiczna olejków eterycznych i ich składników w leczeniu schorzeń układu pokarmowego”; „Medycyna ogólna i nauki o zdrowiu”, 2011, tom 17, nr 4, str. 202-205;
5. B. Różalska, B. Sadowska, M. Więckowska-Szakiel, A. Budzyńska, ; “Synergizm leków przeciwgrzybiczych i olejków eterycznych wobec Candida sp., oceniany zmodyfikowaną metodą gradientowo-dyfuzyjną”; Medycyna doświadczalna i mikrobiologia”, 2011, 63, str. 16-169;
6. J. . Szymańska, B. Frydrych; “3,7 Dimetylookta- 2,6-dienal (cytral) Dokumentacja dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego ”; Podstawy i metody oceny środowiska pracy, 2011, nr 4(70), str. 21-41;