Papryczki chili, czyli Capsicum annuum, to drugie, po Ameryce, najważniejsze odkrycie Krzysztofa Kolumba. Gdy słynny żeglarz w 1492 r. dotarł na Karaiby znalazł tam zaskakująco ostre w smaku płody, które nazwał papryczkami i zabrał ze sobą do Europy. Co ciekawe, Kolumb marzył o tym, aby odnaleźć nowy zdrój pieprzu czarnego („pimienta” po hiszpańsku), bardzo cennego wówczas produktu, więc niejako z desperacji ochrzcił chili nazwą „pimiento”, która funkcjonuje do dnia dzisiejszego.

- Skąd ten ostry smak?
- Znane odmiany papryki chili
- Papryka chili - witaminy i wartości odżywcze
- Papryka chili jako lekarstwo?
- Zastosowanie papryki chili w kuchni
Z botanicznego punktu widzenia papryka chili to owoc jednej z roślin z rodziny psiankowatych (podobnie jak pomidor, zwykła papryka czy bakłażan), należącej do gatunku Capsicum i przyjmujący bardzo różne formy. Cechą wspólną wszystkich papryki chili – różniących się kolorem, kształtem, rozmiarem i intensywnością smaku – są białe lub kremowe pestki wiszące wokół wewnętrznego łożyska. Zebrane na plantacji płody są sprzedawane jako świeże owoce lub suszone na słońcu i przetwarzane na płatki bądź proszek.

Naga Jolokia - kultywar odmiany Habanero, uprawiany głównie w Indiach. By Asit K. ghosh Thaumaturgist [CC BY-SA 3.0 or GFDL], from Wikimedia Commons

Papryczki chili, odmiana habanero; źródło: pixabay.com
Skąd ten ostry smak?
Swoją wyjątkową pikantność papryka chili zawdzięczają kapsaicynie, alkaloidowi obecnemu nie tylko w samych nasionach, ale także na wewnętrznej membranie owoców. Co ciekawe, ten ostry smak odczuwają jedynie ssaki – ptaki są zupełnie niewrażliwe na działanie kapsaicyny i chętnie konsumują papryki, rozsiewając potem po świecie w swych odchodach niestrawione nasionka.Znane odmiany papryki chili
Nie wszyscy zdają sobie sprawę, że pod wspólnym pojęciem chili kryje się wiele innych papryk o znaczącej gastronomicznej reputacji.Do najsłynniejszych należą:
- jalapeno – szczególnie popularna w Meksyku, średniej wielkości papryczka o ostrym kształcie, wykorzystywana w formie świeżej i konserwowej (3,500 - 8,000 SHU);
- cayenne – najczęściej utożsamiane z nazwą „chili, umiarkowanie ostre papryczki o podłużnej, szpiczastej formie; dostępne zwłaszcza w formie mielonej zwanej pieprzem cayenne (30,000 – 50,000 SHU);
- tabasco – jednoroczna papryczka wykorzystywana do produkcji słynnego sosu Tabasco (30,000 – 50,000 SHU);
- habanero – najczęściej pomarańczowe, zaokrąglone papryczki pochodzące oryginalnie z Dżungli Amazońskiej (100,000 – 350,000 SHU);
- naga Jolokia - kultywar odmiany Habanero, uprawiany głównie w Indiach (1,200,000 – 1,400,000 SHU);
- trinidad Scorpion Buch T – również kultywar odmiany Habanero, wyhodowany w Australii i uważany za najostrzejszą papryczkę świata (1,463,700 SHU).

Suszone chili w płatkach jako przyprawa; źródło: pixabay.com
Papryka chili - witaminy i wartości odżywcze
Oprócz wspomnianej już kapsaicyny, ostra papryka chili jest również wyjątkowo bogatym źródłem witaminy C, a w mniejszych ilościach także witamin - witamina A, witaminy z grupy B (witamina B1, B2, B3 i B6), witamina E i K oraz minerałów - cynk, fosfor, magnez, mangan, miedź, potas, sód, wapń i żelazo. Imponujący jest również ich skład, jeśli chodzi o zawartość flawonoidów, m.in. karotenu, betakarotenu i ważnych dla dobrego wzroku luteiny oraz zeaksantyny. W papryce chili obecne są również tłuszcze, białko, węglowodany, błonnik, cukry i dwa ważne kwasy o działaniu antyutleniającym – kwas sinapowy, który pełni ważną rolę w ochronie systemu nerwowego oraz kwas ferulowy wykazujący działanie prewencyjne w stosunku do cukrzycy, chorób serca, a nawet nowotworów!Papryka chili jako lekarstwo?
Wykorzystanie papryki chili w farmakologii ma coraz większy zasięg i znaczenie, gdyż wciąż pojawiają się nowe badania dowodzące zaskakujących właściwości kapsaicyny i innych antyoksydantów.W świetle dzisiejszej wiedzy papryka chili to lek na:
- Nowotwory – silne antyoksydacyjne działanie kapsaicyny wykazuje niezwykłą skuteczność przy zwalczaniu komórek raka prostaty.
- Stany zapalne – kapsaicyna pomaga pokonać ból i stan zapalny związany z przebiegiem wielu chorób reumatycznych, infekcji wewnętrznych oraz bakteryjnych zapaleń skóry (m.in. trądziku).
- Wspomaganie odporności – połączenie olbrzymiej dawki witaminy C z antyutleniającym działaniem betakarotenu i witaminy A to najlepsza „szczepionka” przeciw drobnoustrojom chorobotwórczym.
- Cukrzycę – spożywanie papryczek chili pomaga wydatnie obniżyć poziom insuliny we krwi.
- Chorób układu krążenia – kapsaicyna konsumowana w codziennej diecie skutecznie obniża poziom cholesterolu i trójglicerydów, minimalizując ryzyko arteriosklerozy. Ponadto pikantny alkaloid ma również działanie rozszerzające naczynia krwionośne, co pomaga przy zaburzeniach krążeniach, m.in. dysfunkcji seksualnej u mężczyzn.
- Infekcje górnych dróg oddechowych – kapsaicyna pomaga rozpuścić i wydalić flegmę zalegającą w drogach w zatokach czy oskrzelach i jest dobrą alternatywą dla antybiotyków.
- Ponadto papryczki chili wykorzystuje się w kosmetyce do poprawiania stanu skóry, nie tylko w kontekście niedoskonałości, ale także cellulitu i utraty jędrności.
Diagram przedstawiający zawartość substancji odżywczych w 100 g papryczek chili mierzoną w % według dziennego zapotrzebowania organizmu; opracowanie własne na podst. nutritiondata.self.com

Meksykańska potrawa Chili Con Carne; źródło: pixabay.com
Zastosowanie papryki chili w kuchni
Unikalny smak papryki chili zaskarbił sobie fanów na wszystkich kontynentach i to do tego stopnia, że amerykańskie papryki stały się ważnym elementem narodowych kuchni Indii, Tajlandii, Chin czy Malezji – uważanych za najciekawsze na świecie. Nawet w Europie wiele tradycyjnych dań włoskich, hiszpańskich czy bałkańskich uzależnionych jest od dodatku papryki chili. Doskonałym przykładem może tu być pikantny węgierski gulasz.Meksykańskie Chili Con Carne
Składniki:
- 500 g zmielonej wołowiny
- 1 puszka fasoli
- 1 cebula
- 4 ząbki czosnku
- 1 łyżeczka posiekanej papryczki chili
- 2 łyżki przecieru pomidorowego
- 1 puszka obranych pomidorów w zalewie
- 1 szklanka bulionu
- 1 łyżka oleju do smażenia
- 2 łyżeczki suszonego oregano
- 1 łyżeczka kminu rzymskiego
Przygotowanie:
Na rozgrzanym oleju podsmażamy mięso aż do zbrązowienia. Dodajemy posiekaną cebulę, czosnek i chili i smażymy aż cebula się zeszkli. Dodajemy przecier, pomidory i bulion i dokładnie mieszamy. Na koniec dodajemy odcedzoną fasolę i przyprawy. Gotujemy na małym ogniu ok. 20 minut a następnie doprawiamy solą i pieprzem do smaku.
Omlet z papryką chili
Składniki:
- 2 jajka
- 1 łyżeczka drobno pokrojonej papryki chili
- 1 pęczek młodej cebulki
- 25 g sera żółtego startego na tarce
- 2 łyżki oleju słonecznikowego
Przygotowanie:
Jajka lekko ubijamy z solą i pieprzem. Na rozgrzanym oleju podsmażamy posiekaną cebulkę oraz chili przez 2-3 minuty. Wylewamy masę jajeczną i delikatnie mieszamy do czasu, aż połowa jajek się zetnie. Równomiernie rozpościeramy jajka po patelni i pozwalamy omletowi dosmażyć się lekko. Na wierzch wysypujemy starty ser i smażymy jeszcze ok. minuty, a następnie składamy omlet w pół i od razu podajemy.
Agata Pavlinec
Bibliografia
1. https://articles.mercola.com/herbs-spices/chili-peppers.aspx
2. https://www.nutrition-and-you.com/chili-peppers.html
3. https://www.healthline.com/nutrition/foods/chili-peppers#section1
4. http://mentalfloss.com/article/68511/15-spicy-facts-about-chili-peppers