Kakao - właściwości, witaminy i wartości odżywcze kakao

Za wspaniałymi właściwościami uwielbianej przez nas czekolady stoi niepozorna roślina uprawiana w tropikalnych lasach Afryki, a konkretnie – wytwarzane przez nią nasiona. Bogate w odżywcze wartości ziarna kakaowca stanowią naturalny antydepresant, cudowny antyutleniacz oraz jeden z lepszych środków wspomagających diety redukcyjne! Nie dość, że filiżanka kakao pomaga nam zwalczyć jesienną chandrę, to jeszcze dba o nasze zdrowie. Nie bez powodu napojowi kakao przygotowywanemu z nasion kakaowca przypisuje się boskie pochodzenie!



Kakao przygotowywanemu jest z nasion kakaowca fot. shutterstockKakao przygotowywanemu jest z nasion kakaowca fot. shutterstock
  1. Kim jest książę kakaowców?
  2. Kakao to napój bogów
  3. Kakao - witaminy i wartości odżywcze
  4. Kakao jako naturalny antydepresant
  5. Kakao jest królestwem przeciwutleniaczy
  6. Kakao to pokarm dla serca
  7. Kakao doda solidną dawkę zdrowej energii
  8. Odchudzanie z kakao
  9. Jak włączyć ziarna kakaowca do codziennej diety?
Kakaowiec (Theobroma cacao L.) to gatunek rośliny należący do rodziny ślazowatych (Malvaceae). Pochodzi z tropikalnych lasów Ameryki Południowej i Środkowej. Obecnie uprawia się go na szeroką skalę, głównie w deszczowych lasach Afryki, Azji i Ameryki Łacińskiej. Największe znaczenie gospodarcze mają nasiona kakaowca, z których wytwarza się kakao, masło kakaowe i czekoladę. Z botanicznego punku widzenia, roślina, której zawdzięczamy najpopularniejsze na świecie słodycze, to drzewo o wysokości 15 m lub krzew mierzący nie więcej niż 5 m. Jego kora jest cienka i ma barwę cynamonową. Liście kakaowca są podłużne i skórzaste, zaś różowe kwiaty wyrastają w pęczkach bezpośrednio z pnia i konarów. Najważniejsze są jednak owoce, zwane orzechami, które kryją w sobie cenne nasiona. Stanowią one owalne jagody o ogórkowatym kształcie. Okryte grubą łupiną zawierają od 20 do 60 kakaowych ziaren zanurzonych w słodkim, czerwonawym miąższu. Z produkcji ziaren kakaowych słyną kraje afrykańskie położone w rejonie Zatoki Gwinejskiej. Zbiory miejscowych rolników stanowią 75% światowej produkcji. Surowe nasiona kakaowca od wieków są uznawane za źródło energii i witalności. Obecnie stają się coraz bardziej popularne jako zdrowa i pożywna przekąska.

Kim jest książę kakaowców?

Kakaowiec najlepiej rozwija się w tropikalnym klimacie równikowych lasów. Jego owoce dojrzewają jedynie w wysokiej temperaturze, w cieniu palm i bananowców. Na świecie uprawia się 3 różne odmiany kakaowca:
  1. Criollo, zwana księciem kakaowców, charakteryzuje się owocami o cienkiej łupinie, a kakao wytwarzanie z jego ziaren ma jasny kolor i delikatny aromat.
  2. Forastero o grubych ziarnach i gorzkim smaku. Kakao pozyskiwane z niej jest składnikiem większości czekolad, ponieważ nadaje im charakterystyczny aromat.
  3. Trinitario, czyli hybryda powstała z Criollo i Gorastero. Ma mocny, a jednocześnie delikatny aromat. Nie sprawia większych problemów w uprawie.

Uprawiany w afrykańskich lasach kakaowiec kwitnie przez cały rok w cyklach trwających 6 miesięcy. Mnóstwo białych i różowych kwiatów wyrasta wówczas z pnia i gałęzi drzewa. Niektóre z nich dają początek strąkom kakao. Owoce tej rośliny wyglądają jak przerośnięte ogórki lub zielone melony. Kiedy osiągają dojrzałość, ich kolor zmienia się na żółto-pomarańczowy. Pracownicy plantacji dokonują wtedy zbiorów. Mają one miejsce zazwyczaj od października do marca. Po tym czasie miazga, w której znajdują się ziarna kakao, zostaje usunięta ze strąków i zebrana do specjalnych koszy. Nasiona są następnie poddawane procesowi fermentacji, który trwa zazwyczaj od pięciu dni do tygodnia. Ziarna zmieniają wówczas kolor z kremowego na purpurowy i nabierają pięknego aromatu. Kiedy są już odpowiednio sfermentowane, rozkłada się je na słońcu, gdzie suszą się przez ok. tydzień. Gotowe, pozbawione wilgoci nasiona rolnicy umieszczają w magazynie. Pakuje się je do jutowych worków, które ważą niekiedy nawet 60 kg. Zanim trafią do handlu, ich jakość jest ściśle kontrolowana.

Kakao to napój bogów

Kakaowiec i jego cenne nasiona były znane już Starożytnym. Uprawiali je Olmekowie, Aztekowie i Majowie. Zgodnie z aztecką legendą, drzewko kakaowca podarował ludziom bóg zwany Upierzonym Wężem. Roślina ta miała posłużyć ludzkości do przygotowywania aromatycznego i gorzkiego napoju zwanego exocolatl - zarezerwowanego wyłącznie dla elit plemiennych.

W rzeczywistości, podobnie jak w legendzie, kakao spożywał tylko król, arystokracja, wojownicy i bogaci kupcy. Ziarna kakaowca nie pełniły jednak tylko funkcji spożywczej, lecz także stanowiły walutę. Za 100 ziaren można było kupić niewolnika! Picie kakao, jak na ekskluzywny napój przystało, wymagało odpowiedniej oprawy – spożywano je regularnie podczas ważnych ceremonii - najczęściej w złotych pucharach. Europejczycy poznali tę wspaniałą roślinę dzięki Hiszpanom. Kiedy Cortes i jego armia zasmakowali kakao u rdzennych mieszkańców Ameryki, od razu zostali oczarowani jego niezwykłymi właściwościami. Doceniono wartości energetyczne i pobudzające ziaren kakaowca. Zgodnie z podaniami historycznymi, jeden kubek ożywczego napoju wystarczał żołnierzowi na cały dzień marszu! Co ciekawe, oryginalna receptura przyrządzania kakao nie zawierała żadnych słodzących dodatków. To Hiszpanie zmodyfikowali smak mikstury, wzbogacając ją miodem i cynamonem. Dzięki temu napój szybko trafił w kulinarne gusta Europejczyków. Mimo że z początku na kakao mogli sobie pozwolić jedynie zamożni mieszkańcy, z czasem napój uległ upowszechnieniu. Kakaowca zaczęto uprawiać w wielu koloniach, jednak roślinie na długo towarzyszył woal tajemniczości. Karol Linneusz konsekwentnie nazywał kakao „napojem bogów”. Wkrótce na bazie ziaren kakaowca zaczęto wytwarzać czekoladę. Pierwsza wytwórnia tego przysmaku została założona w Hiszpanii w roku 1580. Od tamtej pory chyba nikt nie jest w stanie wyobrazić sobie świata bez czekolady.
Drzewo kakaowca Theobroma cacao, fot. shutterstock

Kakao - witaminy i wartości odżywcze

Ziarna kakaowca składają się głównie z tłuszczów (od 50 do 57% suchej masy). Znajdziemy w nich kwas stearynowy, palmitynowy i jednonienasycone kwasy tłuszczowe. Analiza składu pestek kakao wykazuje również obecność związków sterolowych oraz błonnika, który stanowi ok. 15% ich masy całkowitej. Zawartość procentowa substancji mineralnych i witamin zmienia się w trakcie obróbki nasion. Najsłynniejszym składnikiem, który uznawany jest za jeden z ważniejszych profitów spożywania czekolady, jest magnez – im mniej przetworzone kakao, tym więcej Mg zawiera. Co ciekawe, w proszku pozyskiwanym z ziaren kakaowca znajduje się całkiem sporo… substancji psychoaktywnych! Aromatyczna szklanka kakao kryje w sobie nie tylko kofeinę, lecz także teobrominę, anandamid, teofilinę, fenyloetyloaminę oraz w śladowe ilości kokainy, a nawet morfiny. Na szczęście - nie ma się czego obawiać. Mimo że te substancje stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia, ich niewielka ilość zawarta w czekoladzie dobrej jakości tudzież kakao w sposób dodatni wpływa na nasze samopoczucie, poprawiając nastrój i pozwalając nam się zrelaksować. Kakao zawiera także białko, węglowodany, cukry, witaminy - witaminy z grupy B (witamina B1, B2, B3, B6 i B9), witamina D, E i K oraz sole mineralne - cynk, fosfor, magnez, potas, sód, wapń i żelazo.

Kakao jako naturalny antydepresant

Filiżanka ciepłego kakao w jesienny wieczór nie bez powodu jest uznawana za najlepszy sposób na chandrę. Ziarna kakaowca to jeden z najsilniejszych naturalnych antydepresantów. Dzieje się tak za sprawą zawartej w nich dopaminy, fenylotylaminy i serotoniny, które korzystnie wpływają na działanie naszego układu nerwowego i doskonale poprawiają nastrój. Co więcej, zawierają również inhibitory monoaminooksydazy i tryptofan. Związki te pomagają hormonom szczęścia dłużej pozostać w krwioobiegu, dzięki czemu zapobiegają depresji i wahaniom nastroju.

Kakao jest królestwem przeciwutleniaczy

Badania naukowe wykazują, że ziarna kakaowca są prawdopodobnie najlepszym na świecie źródłem przeciwutleniaczy. Zwarte w nich substancje antyutleniające występują w bardzo wysokich stężeniach – do 10%. Dla porównania – kakao zawiera 3 razy więcej przeciwutleniaczy niż zielona herbata i dwa razy więcej niż czerwone wino! Ziarna kakaowe wygrywają nawet z borówkami. Podczas gdy te smaczne owoce dostarczają nam 32 substancje antyutleniające, ukryte  owocach kakaowca nasiona mają ich aż 621! Warto przypomnieć, że antyoksydanty chronią komórki przed uszkodzeniami, regulują poziom cholesterolu i zmniejszają ryzyko wystąpienia raka. Chociażby z tego względu warto sięgać po produkty i suplementy diety bogate w ziarna tej wspaniałej rośliny.

Kakao to pokarm dla serca

Zawarte w ziarnach kakaowca polifenole mają zbawienny wpływ na układ sercowo-naczyniowy. Chronią nasze serce przed chorobami, a także obniżają ciśnienie krwi. Co więcej, magnez, którego doskonałym źródłem jest gorzka czekolada, sprawia, że serce jest silniejsze i bardziej wydajnie pompuje krew. Minerał ten zmniejsza również ryzyko powstawania zakrzepów, co niweluje ryzyko wystąpienia udaru czy zawału serca.

Kakao doda solidną dawkę zdrowej energii

Filiżanka kakao uspokaja, a jednocześnie wyostrza zmysły. Badania wykazują, że ziarna kakaowca przynoszą nam więcej korzyści niż kawa. Nie dość, że dostarczają nam tyle samo energii, co słynny kofeinowy napój, to jeszcze są pozbawione takich skutków ubocznych, jak poczucie senności i zmęczenia.
Kakao to naturalny antydepresant, fot. shutterstock

Odchudzanie z kakao

Ziarna kakaowca nie tylko wpływają na poprawę naszego zdrowia, lecz także pomagają pozbyć się zbędnych kilogramów. Jeżeli zatem nie potrafimy odmówić sobie słodyczy, bez wyrzutów sumienia możemy sięgnąć po kawałek czekolady, najlepiej gorzkiej. Zawarte w niej polifenole zapobiegają otyłości, zwiększając wrażliwość na insulinę, a błonnik ułatwia trawienie. Dodatkowo, ukryte w ziarnach kakaowca naturalne antydepresanty mogą być doskonałym wsparciem wielu diet redukcyjnych

Jak włączyć ziarna kakaowca do codziennej diety?

Obecnie, poza popularną czekoladą i kakao, w wielu sklepach ze zdrową żywnością możemy znaleźć również surowe, nieprzetworzone ziarna kakaowca, cenione zwłaszcza przez wegan. Spożywane w czystej, nieprzetworzonej postaci dostarczają nam najwięcej cennych dla zdrowia substancji, a także stanowią naturalną odżywczą przekąskę. Jeżeli jednak nie odpowiada nam ich gorzki, intensywny smak, możemy sięgnąć po tabliczkę gorzkiej czekolady o sprawdzonym składzie (minimum 70% kakao). Dobrej jakości ziarna kakaowca wykorzystuje się do produkcji masła kakaowego, kakao i czekolady. W sproszkowanej postaci możemy dodawać je do słodkich deserów, jogurtów, musli i domowych wypieków.

Jednym z lepszych pomysłów na ich kulinarne wykorzystanie jest smaczny i poprawiający nastrój koktajl z dodatkiem surowych ziaren kakaowca.

Składniki:

Przygotowanie:
Myjemy i obieramy banana, a następnie miksujemy wszystkie składniki na gładką, puszystą masę. Najlepiej wypić koktajl natychmiast.
Smacznego!
Ekologia.pl (Alicja Chrząszcz)

Bibliografia

  1. Useful Tropical Plants; “Theobroma cacao”; data dostępu: 2019-05-18
  2. Znaczenie czekolady w prewencji chorób sercowo-naczyniowych; “Weglarz M, Kubica A”; Folia Cardiologica Excerpta 2011;6:127-34.;
  3. Kew Science; “Theobroma cacao”; data dostępu: 2019-05-18
  4. Laderach Professional; “The cocoa varieties and their character”; data dostępu: 2019-05-18
  5. David L. Katz, Kim Doughty, Ather Ali; “Cocoa and Chocolate in Human Health and Disease”; data dostępu: 2019-05-18
  6. Alvin Powell, The Harvard Gazette, ; “Cocoa for pleasure — and health?”; data dostępu: 2019-05-18
  7. Karen A. Cooper i in., British Journal of Nutrition; “Cocoa and health: a decade of research”; data dostępu: 2019-05-18
Ocena (3.5) Oceń: