Marskość wątroby – objawy, przyczyny i leczenie marskości wątroby

Marskość wątroby to inaczej bliznowacenie spowodowane długoterminowym uszkodzeniem wątroby. Wskutek stanów zapalnych różnego pochodzenia na powierzchni tego kluczowego dla życia organu pojawiają się zwłóknienia z tkanki łącznej, które stopniowo ograniczają jego funkcjonowanie. Uważa się, że marskość wątroby jest obecnie 11 najczęstszą przyczyną śmierci na świecie!

Według globalnych analiz zdrowia publicznego marskość wątroby jest jednym z najpoważniejszych zagrożeń dla współczesnego społeczeństwa. Jednocześnie pozostaje ona problemem niedocenianym, a paradoksalnie często możliwym do uniknięcia. Ponad milion ludzi umiera każdego roku na powikłania związane z marskością wątroby, zaś około 120 milionów cierpi na mniej lub bardziej zaawansowaną postać choroby. W jaki sposób możemy uchronić się przed najgorszym?

Objawy marskości wątroby

Niestety, tak jak wiele innych zabójczych chorób, marskość wątroby rozwija się powoli latami, nie dając o sobie żadnego znaku. Pojawienie się wyraźnie odczuwalnych symptomów z reguły wskazuje na poważny stopień zaawansowania choroby. Pacjenci uskarżają się wówczas na chroniczne zmęczenie, utratę wagi i masy mięśniowej, skłonność do sińców i krwotoków, utratę apetytu i mdłości – i te objawy można jednak zrzucić na karb dziesiątek innych przypadłości.

Bardziej specyficzne symptomy zaawansowanej marskości wątroby obejmują opuchliznę stóp i kostek, związaną z gromadzącą się w ustroju wodą; żółte zabarwienie skóry i białek oczumoczu i kałulibido, a nawet rozwoju gruczołów piersiowych.

Do postawienia wiarygodnej diagnozy niezbędne jest wykonanie badania USG jamy brzusznej, względnie również tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego. Specjalnym badaniem obrazowym pomagającym ocenić stopień zwłóknienia jest elastografia wątroby. Ponadto niezbędne jest wykonanie testów krwi obejmujących próby wątrobowe, serologię w kontekście wirusowego zapalenia wątroby, morfologię, oznaczenie poziomu ferrytyny, nasycenia transferryny oraz czasu protrombinowego. Badania te pomagają nie tylko określić stopień zaawansowania choroby, ale także jej przyczynę – tych może być bowiem co najmniej kilka!

Przyczyny marskości wątroby

Można powiedzieć, że marskość jest problemem wtórnym wynikającym z procesów chorobowych dotykających wątroby z rozmaitych powodów. Jednym z najważniejszych są wirusowe zapalenia wątroby (WZW) typu B i C, będące efektem zakażenia przenoszonego przez krew i płyny ustrojowe z osoby na osobę. Warto jednak podkreślić, że dzięki rozwojowi systemu szczepień przeciw WZW typu B oraz postępowi w leczeniu WZW typu C poziom powikłań w postaci marskości nieustannie spada.

Kolejną kluczową przyczyna rozwoju marskości jest nadmierne spożycie alkoholu. Każde piwo, wino czy cięższy trunek, który spożywamy, musi bowiem zostać zmetabolizowany przez wątrobę – tylko ona jest w stanie rozłożyć alkohol na cząstki pierwsze. Niestety, wysiłek ten kosztuje, każdorazowo niszcząc część komórek. Mimo doskonałych zdolności do regeneracji przy długotrwałym i intensywnym obciążeniu wątroba zaczyna jednak ulegać bliznowaceniu i jej wydajność spada.

Trzecim najczęściej spotykanym rodzajem marskości wątroby jest powikłanie niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby (NASH). Mowa o sytuacji, w której uszkodzenie organu spowodowane jest otyłością i warstwą tłuszczu gromadzącą się wewnątrz jamy brzusznej. W skali globalnej ta właśnie przyczyna wykazuje najbardziej zdecydowaną tendencję wzrostową związaną ściśle z epidemią otyłości, niezdrową dietą oraz rosnącą liczbą zachorowań na cukrzycę typu II.

Inne, mniej powszechne przyczyny marskości wątroby to hemochromatoza (gromadzenie się żelaza w tkankach ciała), mukowiscydoza, niedrożność dróg żółciowych, autoimmunologiczne zapalenie wątroby, infekcje takie jak syfilis czy bruceloza, a także szereg wrodzonych zaburzeń metabolicznych. Generalnie, najczęściej na marskość wątroby cierpią jednak osoby spożywające duże ilości alkoholu i cierpiące na otyłość.

Możliwe powikłania przy marskości wątroby

Marskość wątroby jest chorobą bardzo poważną, która ma tendencję do pogłębiania się z czasem. Oprócz przykrych objawów powoduje ona szereg dodatkowych komplikacji w bezpośredni sposób zagrażających zdrowiu i życiu. Do najważniejszych należą:

• nadciśnienie wrotne spowodowane obniżeniem przepływu krwi przez wątrobę;
• powiększenie śledziony;
• krwotoki wewnętrzne, np. z żylaków przełyku, wynikające z nadciśnienia wrotnego i zaburzeń w produkcji czynników krzepnięcia;
• zwiększona podatność na infekcje wirusowe i bakteryjne;
• niedożywienie związane z utrudnieniem w przyswajaniu substancji odżywczych i skutkujące osłabieniem i utratą wagi ciała;
• encefalopatia wątrobowa, czyli nagromadzenie toksyn w mózgu, mogące powodować kłopoty z koncentracją, stany konfuzji, a także utratę świadomości i śpiączkę;
• żółtaczka spowodowana utratą zdolności wątroby do usuwania z ciała bilirubiny;
• osłabienie struktury kości
• zwiększone ryzyko zachorowania na raka wątroby;
• niewydolność wielonarządowa prowadząca do śmierci.

Jak się leczy marskość wątroby?

Na chwilę obecną nie ma terapii, która umożliwiałaby kompletne i trwałe wyleczenie marskości wątroby. Jedyne, co może zaproponować chorym medycyna, to spowolnienie postępu choroby i złagodzenie jej symptomów. Chorym podaje się więc antybiotyki ograniczające stany zapalne, środki moczopędne pomagające odprowadzić nadmiar płynów z ustroju, beta blokery na nadciśnienie oraz leki obniżające poziom toksyn we krwi. Szczepienia przeciw różnym wirusowym infekcjom, takim jak grypa, ograniczają z kolei ryzyko pogorszenia stanu pacjenta o obniżonej odporności. Ponadto, w przypadku marskości pochodzenia autoimmunologicznego podaje się pacjentom dożywotni leki sterydowe.

Z bardziej radykalnych form leczenia chirurgicznego sugeruje się czasem realizację przezszyjnej wewnątrzwątrobowej przetoki wrotno-systemowej, która ma na celu obniżenie nadciśnienia wywołanego marskością. Wreszcie, w najbardziej zaawansowanych przypadkach wskazany może być przeszczep wątroby, który jest oczywiście operacją bardzo poważną i wiąże się z dużym ryzykiem krwotoków i odrzucenia organu przez organizm biorcy.

Wszyscy pacjenci ze zdiagnozowaną marskością wątroby zobowiązani są również do zmiany stylu życia, który w dominującym stopniu odpowiada za problemy z wątrobą, a po odpowiedniej modyfikacji może być najskuteczniejszą formą prewencji.

Czy marskości wątroby można zapobiec?

Podstawową formą prewencji marskości wątroby spowodowanej wirusowymi infekcjami są szczepienia oraz ostrożność w kontaktach seksualnych. WZW może być również przenoszone przez krew, więc szczególne ryzyko stwarzają igły, narzędzia kosmetyczne, studia tatuażu, szpitalne dializy, itp. Niestety, w wielu przypadkach zakażenie jest naprawdę przypadkowe i nie wynika z niedbałości.

Statystycznie rzecz biorąc, za ogromną większość przypadków marskości odpowiada jednak niezdrowa dieta – w tym zakresie więc każdy z nas może zrobić naprawdę dużo, aby ustrzec się przed chorobą. Podstawowym wskazaniem jest oczywiście obniżenie spożycia alkoholu, a w przypadku zdiagnozowanej już marskości całkowita abstynencja. Dalej, należy dbać o dietę opartą na produktach pochodzenia roślinnego, z niską zawartością sodu, chudym mięsem oraz rybami. Warto przy tym unikać potencjalnych źródeł infekcji pokarmowych, które dodatkowo obciążają wątrobę, np. grzybów czy niedogotowanych owoców morza. Podobnie niekorzystnie mogą zresztą wpływać leki przeciwzapalne i przeciwbólowe dostępne bez recepty – częste ich przyjmowanie sprzyja chorobom wątroby.

Do zdrowiej diety warto dopasować aktywny styl życia obejmujący regularny wysiłek fizyczny. Poza wieloma różnymi korzyściami dla organizmu umożliwia on zachowanie prawidłowej wagi ciała lub ułatwia zrzucenie nadprogramowych kilogramów. Prewencja otyłości jest tymczasem kluczowym sposobem na zapobiegania marskości wywołanej niealkoholowym stłuszczeniem wątroby. Upraszczając można wręcz powiedzieć, że ryzyko otyłości, cukrzycy typu II i marskości wątroby da się ograniczyć za „jednym zamachem”!