Bor (B) - właściwości, działanie i występowanie boru

Bor to pierwiastek chemiczny zaliczający się do grupy półmetali. W organizmie człowieka bor jest pierwiastkiem śladowym, lecz niezbędnym do właściwego funkcjonowania. W wyniku jego niedoborów mogą wystąpić niekorzystne zmiany w obrębie tkanki kostnej, co powoduje dalsze komplikacje zdrowotne. Kiedy grożą nam ubytki boru i czy jego przedawkowanie jest równie niebezpieczne?

1. Niebezpieczne boru niedobory
2. Bor a menopauza
3. Bor jako pierwiastek toksyczny

Niebezpieczne boru niedobory

Bor (B) nie odgrywa w organizmie człowieka tak kluczowej roli, jak inne pierwiastki, na przykład żelazo czy potas. Jednak w pewnych warunkach może mieć decydujący wpływ na nasze zdrowie. Istotną rolę do wykonania przejmuje w sytuacji niedoboru witaminy D, wapnia, magnezu lub miedzi, a także w tak prozaicznych okolicznościach, jak praktykowanie regularnego wysiłku fizycznego. Ilość dostarczanego wraz z pokarmem boru ma też duże znaczenie w przypadku kobiet po menopauzie oraz mężczyzn po 45. roku życia. Kobiety i mężczyźni w tych grupach wiekowych są bowiem w większym stopniu narażeni na utratę tkanki kostnej. Bor zaś poprawia strukturę kośćca i zapobiega jego demineralizacji.

Kiedy boru jest za mało Objawy niedostatku boru trudno jednoznacznie skojarzyć z właściwą przyczyną. Niemniej, narażanie organizmu na długotrwały ubytek tego pierwiastka może prowadzić do rozwoju osteoporozy (ponieważ powoduje utratę wapnia i demineralizację kości), choroby zwyrodnieniowej stawów, zaburzeń hormonalnych, a nawet nowotworu prostaty.

Bor a menopauza

Kobietom w okresie pomenopauzalnym, bor może pomóc w dwojaki sposób. Po pierwsze, badania wykazały, że odpowiednia dawka boru w codziennej diecie hamuje ubytek estrogenów. Zbyt niska ilość estrogenów to z kolei główny powód niekorzystnych zmian, jakich doświadczają kobiety po menopauzie.

Po drugie, bor wpływa na polepszenie metabolizmu wapnia i witaminy D, z czym organizm kobiety nie radzi sobie wystarczająco dobrze po menopauzie (kobiety w tym okresie życia są szczególnie narażone na zmiany w kierunku osteoporozy). Innymi słowy, bor jest potrzebny, ponieważ działa jak estrogeny i pomaga utrzymać pracę układu hormonalnego w stanie równowagi.

Boraks – 10-wodny tetraboran sodu Bor jako pierwiastek chemiczny to kruchy i krystaliczny półmetal. Znanym i kontrowersyjnym minerałem, który zawiera duże ilości boru jest boraks, środek toksyczny. Ryzyko stosowania boraksu wynika z teratogeniczności boru – działa on upośledzająco na rozwój płodu. Może poza tym niekorzystnie wpływać na płodność mężczyzn. Jednocześnie boraks jest sprawdzonym środkiem ekologicznym, pomocnym w domu jako środek myjący, likwidujący odór i dezynfekujący. Boraks sprawdza się także jako preparat na owady i szkodniki.

Bor jako pierwiastek toksyczny

Medycyna naturalna zna bor jako środek moczopędny i przeciwzapalny, sprawdzający się w trakcie infekcji i gorączki. Poza wspomnianym już wpływem boru na stan kośćca, należy także podkreślić inne pozytywne właściwości tego pierwiastka. Otóż, bor minimalizuje ból oraz stany zapalne stawów i mięśni, wpływa na regenerację mięśni oraz ich rozrost (działa tu na podobnej zasadzie, co testosteron). Ze względu na zbawienny wpływ na stan kości, związki boru były swego czasu wykorzystywane w leczeniu osteoporozy.

Niestety, potencjał leczniczy i wzmacniający boru jest tyleż obiecujący, co niebezpieczny. Bor w dużych dawkach (suplementowany) kumuluje się w organizmie i już po kilku dniach regularnego dostarczania może spowodować poważne problemy zdrowotne, a nawet śmierć. Przykładowo, jeśli zażywalibyśmy 100 mg boru na każdy kilogram masy ciała, dawka taka okazałaby się śmiertelna po kilku dniach aplikowania. Za zdecydowanie zbyt dużą dawkę można jednak uznać także mniejsze ilości przyjmowanego regularnie boru. Jeśli nasz organizm otrzymywałby go więcej niż 85-200 mg na dobę, pierwiastek ten zacząłby kumulować się w narządach takich, jak nerki, wątroba, śledziona, a nawet mózg. Nadmiar boru odkładałby się również w tkance tłuszczowej. Przedawkowanie borku dostrzeglibyśmy między innymi na skórze, na której pojawiłyby się pęcherze, pokrzywka, wysięki i zaczerwienienia. Przekroczenie bezpiecznej dawki boru mogłoby objawić się także wymiotami, skurczami mięśni, zatrzymaniem moczu, utratą świadomości, nagłym wypadaniem włosów, a nawet zapadnięciem w śpiączkę czy śmiertelnie niebezpiecznym porażeniem mózgowym.

Wobec tak skrajnych konsekwencji przedawkowania boru, powstaje pytanie, jaka dawka tego pierwiastka jest bezpieczna? Otóż, powinniśmy przyjmować około 3 mg boru w ciągu doby, co stanowi nietoksyczną, optymalną ilość. Jest to jednocześnie dawka, którą w łatwy sposób możemy zapewnić sobie poprzez konsekwentne prowadzenie właściwej diety. Bor jest obecny w jajach, orzechach, bakaliach (suszone śliwki, morele, daktyle), świeżych morelach, brzoskwiniach, gruszkach, jabłkach oraz w roślinach strączkowych (zwłaszcza w fasoli). Urozmaicenie jadłospisu tymi produktami uchroni nas przed niedostatkiem boru. Dodatkowa suplementacja jest konieczna w zasadzie tylko wtedy, gdy przyjmujemy leki i preparaty upośledzające jego wchłanianie (lub nie mamy dostępu do odpowiednio zbilansowanej diety).

Konflikt magnezu i boru Bor polepsza wchłanianie nie tylko witaminy D, wapnia i miedzi, ale także magnezu. Z drugiej jednak strony, długotrwała suplementacja magnezem hamuje prawidłowe wchłanianie boru. Decydując się więc na wspieranie diety suplementami, powinniśmy przeanalizować tego typu potencjalne interakcje.

Bor jest pierwiastkiem śladowym, lecz mającym bardzo duże znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Wpływa na pracę układu hormonalnego, gdyż działa podobnie do estrogenów i testosteronu. Jest pomocy w utrzymaniu równowagi hormonalnej u kobiet po menopauzie. Poza tym bor poprawia stan układu kostnego, chroni przed zwyrodnieniami stawów i osteoporozą. Jest obecny w świeżych i suszonych owocach, warzywach, a także w jajach. Powinniśmy dostarczać sobie około 3 mg boru na dzień.

Bibliografia

1. Prof. zw. drhab. inż. Stanisław Krompiec; “Borowce”; Uniwersytet Śląski, Instytut ChemiiZakład Chemii Nieorganicznej, Metaloorganicznej i Katalizy;
2. “5 Boron Benefits that will Dramatically Improve Your Health”; data dostępu:
3. Lara Pizzorno; “Nothing Boring About Boron”; Integr Med (Encinitas). 2015 Aug; 14(4): 35–48. ;
4. Forrest H. Nielsen PhD; “The emergence of boron as nutritionally important throughout the life cycle”; data dostępu: