Rutyna ‒ właściwości, działanie i występowanie rutyny

Rutyna to znany składnik preparatów z witaminą C, które większość z nas ma w swoich domowych apteczkach. Niektórzy kojarzą ją też z kolorowych etykiet modnych suplementów diety. Mało kto jednak zna liczne właściwości tego bioflawonoidu. Jak działa i do czego jest nam potrzebna rutyna?

Rutyna – co to takiego?

Rutyna, znana też jako rutozyd jest organicznym związkiem chemicznym pochodzenia roślinnego z grupy bioflawonoidów. Po raz pierwszy wyizolowano ją z liści ruty zwyczajnej (Ruta graveolens L.), której to roślinie zawdzięcza swoją nazwę. Jej odkrycia dokonał w 1984 r. norymberski aptekarz August Weiss. Jakiś czas później okazało się, że rutynę można pozyskiwać też z liści gryki, a także kwiatów perełkowca japońskiego. Obecnie wiadomo, że związek ten występuje również w wielu ogólnodostępnych owocach i warzywach.

Zdarza się, że rutyna jest błędnie nazywana witaminą P – w rzeczywistości pod tym terminem kryje się mieszanina ok. 30 różnych bioflawonoidów, a rutozyd jest po prostu jednym z nich. Faktem jest jednak, że analiza mechanizmu działania tych związków doprowadziła do odkrycia niezwykłych właściwości samej rutyny.

Właściwości prozdrowotne rutyny

Ponieważ ludzki organizm sam nie syntetyzuje rutyny, trafia ona do niego przede wszystkim wraz z pożywieniem, a także suplementami diety i lekami. Szacuje się, że związek ten wchłania się na poziomie ok. 15-17% – proces ten zachodzi głównie w jelicie cienkim. Jednak większość kluczowych dla organizmu przemian biochemicznych, jakie przechodzi rutyna odbywa się w wątrobie. To właśnie w ich wyniku ujawnia ona szereg interesujących właściwości.

Przede wszystkim rutyna jest silnym antyoksydantem. Zapobiega powstawaniu niektórych typów wolnych rodników i chroni błony komórkowe przed zniszczeniem. Jej działanie przeciwutleniające ma korzystny wpływ na odporność organizmu – rutyna obniża podatność na infekcje i zmniejsza ryzyko rozwoju wielu groźnych chorób, które bywają następstwem długotrwałego stresu oksydacyjnego. Wśród nich wymienia się m.in. choroby nowotworowe.

Wiele osób kojarzy rutynę z witaminą C, z którą ta przeważnie występuje w duecie. Fakt ten ma solidne uzasadnienie – rutyna spowalnia proces utleniania witaminy C w organizmie, dzięki czemu przedłuża jej działanie. Ta cenna właściwość czyni ją pożądanym składnikiem suplementów diety i leków bazujących na kwasie askorbinowym, z których wiele jest przeznaczonych do stosowania wspomagająco podczas przeziębienia czy grypy.

Kolejną ważną właściwością rutyny jej jest zdolność do uszczelniania naczyń krwionośnych. Substancja ta poprawia ich elastyczność, przeciwdziałając obrzękom i stanom zapalnym żył, które mogłyby doprowadzić do uszkodzenia zastawek żylnych i, w konsekwencji, powstania żylaków. Wzmocnione za sprawą rutyny naczynia włosowate stają się też mniej przepuszczalne dla drobnoustrojów, co ogranicza ich zdolność do rozprzestrzeniania się w organizmie i tworzenia ewentualnych ognisk zapalnych. To kolejny powód, dla którego właśnie ten bioflawonoid jest tak przydatny w walce z infekcjami. Wraz z witaminą C i wapniem rutyna tworzy kompleks o udowodnionym działaniu przeciwzapalnym i przeciwobrzękowym.

Pozytywny wpływ rutyny na kondycję naczyń krwionośnych decyduje też o jej znaczeniu dla prawidłowego funkcjonowania narządu wzroku. Rutozyd chroni siatkówkę oka przed działaniem wolnych rodników, a także obniża ryzyko rozwoju takich schorzeń, jak neuropatia, retinopatia i jaskra. Pomaga też obniżać ciśnienie wewnątrz gałek ocznych. Z tych właśnie względów preparaty dedykowane ochronie i wzmocnieniu kondycji wzroku zazwyczaj są bogate w rutynę.

Rutyna znajduje też zastosowanie w profilaktyce miażdżycy i chorób serca, m.in. choroby wieńcowej. W tym kontekście na pierwszy plan wysuwa się jej zdolność do obniżania toksyczności utlenionego cholesterolu. Istnieją też badania sugerujące, że rutyna potrafi hamować reduktazę aldozową – enzym, który może powodować dysfunkcje w pracy serca. Zdarza się, że rutyna jest przyjmowana zapobiegawczo przez osoby, które są szczególnie zagrożone wystąpieniem udaru bądź zawału serca.

Inną grupą schorzeń, w leczeniu których wykorzystuje się rutynę są choroby, w których występują uszkodzenia tkanki łącznej, np. choroba zwyrodnieniowa stawów. Rutozyd działa ochronnie na elastynę i kolagen – wzmacnia stawy, więzadła i ścięgna, tym samym pomagając zwiększyć ich sprawność oraz złagodzić dolegliwości bólowe.

Wśród innych ciekawych właściwości rutyny warto tez wymienić jej działanie przeciwalergiczne. Ponieważ hamuje wydzielanie histaminy i bradykininy, jest w stanie na wczesnym etapie blokować reakcje alergiczne. Ponadto istnieją badania, które sugerują obiecującą rolę rutyny w przypadku zaburzeń pamięci i skutków niedokrwienia mózgu. W przeprowadzonych testach rutozyd wykazał działanie neuroprotekcyjne, chroniąc zagrożone komórki przed zniszczeniem.

Rutyna w kosmetykach

Szerokie spektrum działania rutyny jest wykorzystywane nie tylko w farmakoterapii. Przeciwutleniające działanie tego związku czyni z niego cenny składnik kosmetyków. Rutyna ma niebagatelny wpływ na kondycję skóry. Chroni cenny kolagen, za którego osłabienie w dużej mierze odpowiada destrukcyjna działalność wolnych rodników.

Zapobiega też powstawaniu stanów zapalnych i usprawnia działanie naczyń krwionośnych, dzięki czemu składniki odżywcze łatwiej docierają do skóry. Działa przeciwwstarzeniowo, a także zapobiega zbyt szybkiemu łuszczeniu naskórka; dodatkowo przyspiesza gojenie ran i wchłanianie się siniaków. Rutyna jest ważnym składnikiem preparatów dedykowanych cerze naczynkowej ze skłonnością do tzw. pajączków. Wzmacniając naczynia krwionośne i poprawiając cyrkulację krwi, przeciwdziała pękaniu delikatnych naczynek i korzystnie wpływa na elastyczność skóry. Jest też chętnie wykorzystywana w kosmetykach anty-aging o działaniu przeciwzmarszczkowym i rozjaśniającym, często w duecie z witaminą C. 

Źródła rutyny w diecie

Choć wiele osób myśli, że rutyna to jedynie żółte tabletki, w rzeczywistości związek ten występuje naturalnie w wielu warzywach i owocach. Wiele z nich jest obecnych w codziennej diecie przeciętnego człowieka, co gwarantuje systematyczne dostarczanie tego związku do organizmu.

Do naturalnych źródeł rutyny zaliczamy m.in.:

• winogrona
• śliwki
• jabłka
• wiśnie
• morele
• brzoskwinie
• maliny
• cytrusy
• cebula
• pomidory
• kapary
• szparagi
• papryka
• marchew
• brokuły

Rutyna jest też obecna w dziurawcu, mięcie pieprzowej, miłorzębie japońskim, kwiatach lipy, bzu i głogu, liściach eukaliptusa oraz oczywiście w rucie, gryce i perełkowcu japońskim.

Rutyna – przeciwwskazania i skutki uboczne

Rutyna jest stale dostarczana wraz z pożywieniem, a wiele osób okresowo przyjmuje ją także wraz z lekami i suplementami diety. Jednak choć należy do dobrze tolerowanych substancji, zwłaszcza jej długotrwałe stosowanie wiąże się z pewnym ryzykiem, ponieważ może wchodzić w interakcje z innymi lekami.

Na rutynę powinny uważać przede wszystkim osoby przyjmujące leki przeciwzakrzepowe – substancja ta może nasilać ich działanie, stwarzając ryzyko wystąpienia krwotoku. Preparaty z rutyną i witaminą C mogą powodować wytrącanie się kryształów w moczu u pacjentów w trakcie leczenia sulfonamidami. Mogą też obniżać skuteczność niektórych leków przeciwdepresyjnych, a także antybiotyków aminoglikozydowych, ponieważ ograniczają ich wchłanianie w organizmie.

W przypadku zdrowych osób rutyna rzadko wywołuje skutki uboczne – sporadycznie występują takie objawy, jak mdłości, które na ogół mają charakter przejściowy. Mimo to przyjmując ją w formie leku czy suplementu należy zawsze postępować zgodnie z wytycznymi producenta, nie przekraczając zalecanej dawki. Ze względów bezpieczeństwa zaleca się też, by kobiety w ciąży i karmiące piersią skonsultowały ewentualną decyzję o przyjmowaniu preparatu z rutyną ze swoim lekarzem prowadzącym.

Rutyna – kto powinien się nią zainteresować?

Biorąc pod uwagę liczne korzyści zdrowotne, które wiążą się z działaniem rutyny w ludzkim organizmie można śmiało powiedzieć, że jest to bioflawonoid, który warto mieć w domu w postaci najprostszego kompleksu z witaminą C. Stosowana w sezonie jesienno-zimowym pomoże zwiększyć odporność na infekcje, z kolei gdy już dopadnie nas przeziębienie – wspomoże regenerację organizmu i przyspieszy powrót do zdrowia.

Preparaty z rutyną mogą być stosowane w profilaktyce chorób serca i miażdżycy, a także schorzeniach narządu wzroku. Pomogą też w przypadku występowania zaburzeń krążenia żylnego, złagodzą obrzęki i nieprzyjemne uczucie ciężkości nóg. Ponadto przeciwdziałają powstawaniu żylaków i nieestetycznych pajączków; mogą też zmniejszyć widoczność już istniejących zmian.

Na uwagę zasługują też produkty z rutyną do stosowania zewnętrznego – żele, maści i kremy. Docenią je przede wszystkim osoby z cerą naczynkową, ze skłonnością do powstawania zaczerwienień i pękania naczyń włosowatych. Wzmacniające właściwości rutyny mogą wydatnie pomóc w utrzymaniu dobrej kondycji delikatnej skóry. Nie bez znaczenia jest też jej działanie przeciwwstarzeniowe, które sprzyja dłuższemu zachowaniu elastycznej i młodo wyglądającej skóry bez widocznych zmarszczek.