Pięknotka (kalikarpa) krzew – sadzenie, uprawa i pielęgnacja pięknotki

Czegóż można by się spodziewać po krzewie o nazwie pięknotka? Faktycznie, jest to gatunek niezwykle urodziwy, a i jego łacińskie określenie Callicarpa w dosłownym tłumaczeniu oznacza „piękne owoce”. Podczas gdy bowiem większość krzewów uprawiamy dla ich listowia lub kwiatów, u pięknotki największym atutem są bez wątpienia dekoracyjne płody.

Pięknotka, zwana również kalikarpą, należy do rodziny roślin jasnowatych zadomowionej w strefie klimatu tropikalnego i subtropikalnego. Do rodzaju Callicarpa zalicza się ok. 150 gatunków rozprzestrzenionych przede wszystkim we wschodniej i południowo-wschodniej Azji, ale także w Australii, na Madagaskarze oraz partiach Ameryki Północnej oraz Południowej. Pośród nich zdarzają się liany i małe drzewa, ale ogromna większość pięknotek to liściaste krzewy o wysokości do 3 metrów i szerokości nawet 2.5 metra.

Gatunkiem najczęściej uprawianym w strefie klimatu umiarkowanego jest pięknotka Bodiniera (Callicarpa bodnieri). Oryginalnie pochodzi z Chin, zaś swą nazwę zawdzięcza francuskiemu botanikowi Émile-Marie Bodinierowi, który w XIX w. poświęcił się badaniu chińskiej flory. Roślina ma pokrój krzewu o wzniesionych szarych pędach i niewielkich, ciemnozielonych liściach z ząbkowanym brzegiem i wyraźnym unerwieniem – na jesień przebarwiają się one w kierunku czerwieni, a następnie opadają. W kątach liści w środku lata pojawiają się kwiaty zebrane w luźne wierzchotki, w odcieniach do różowego do bzowego. Są jednak na tyle delikatne i tak dobrze schowane pod listowiem, że bywają praktycznie nie do zauważenia. Momentem, na który czeka każdy ogrodnik, jest jednak ich przekwitnięcie i przekształcenie się w owoce – żywo fioletowe, kuliste i błyszczące jagody zebrane w atrakcyjnych gronach. Niczym korale jarzębiny obsypują one pięknotkę na jesień, pozostając na gałęziach długo po opadnięciu liści. Przy sprzyjającej pogodzie zdobią ogród nawet w okresie Bożego Narodzenia.

Ciekawostka:
Płody pięknotki nie są co prawda trujące, ale odznaczają się wyjątkowo gorzkim, wręcz cierpkim smakiem. Nie odstrasza to jednak ptactwa, które w okresie zimowej głodówki chętnie posila się kolorowymi jagodami.

Pięknotka – wymagania glebowe

Mimo stosunkowo dobrej adaptacji do naszej strefy klimatycznej pięknotka Bodiniera wymaga osłoniętego od wiatru, raczej cieplejszego stanowiska, z pełną ekspozycją na słońce. W półcieniu powinna przetrwać, ale należy liczyć się z faktem, że kwitnienie, a co za tym idzie, owocowanie, będzie znacznie uboższe. Ziemia powinna być żyzna, próchnicza, lekko kwaśna do lekko zasadowej. Idealnie, jeśli zatrzymuje w sobie na stałe umiarkowaną ilość wilgoci. Warto też zadbać o dobrą przepuszczalność, aby zapobiec nadmiernemu moknięciu korzeni, które jest zgubne zwłaszcza zimą.

Uwaga:
Uprawa na zasadowej glebie może się wiązać z mniej intensywnym wybarwieniem owoców pięknotki.

Sadzenie i uprawa pięknotki

Pięknotkę najlepiej zakupić w formie gotowej ukorzenionej sadzonki. Umieszczamy ją w glebie między październikiem a marcem unikając jednak okresów z przymrozkami. Stanowisko na zagonie należy uprzednio przygotować – przekopać, a w razie potrzeby wzbogacić o warstwę drenującą oraz piasek lub torf zwiększający przepuszczalność podłoża. Wykopana jama powinna być nawet 2-3 szersza niż średnica obecnej bryły korzeniowej i nieco tylko głębsza. Warto jej dno wysypać kompostem wymieszanym z ziemią, tak, aby po zasadzeniu roślina była na tym samym poziomie co w oryginalnym pojemniku. W miarę zasypywania ziemię uciskamy ze wszystkich stron, a na koniec roślinę bardzo obficie podlewamy i mulczujemy wokół korą.

Co roku na wiosnę warstwę mulczującą warto uzupełnić, zaś krzew należy delikatnie przyciąć, nadając mu regularniejszego kształtu. Usuwamy też wszystkie pędy uszkodzone niską temperaturą lub połamane przez wiatr. Jednoroczne rośliny poleca się przyciąć bardziej zdecydowanie – wszystkie pędy do 2-3 oczka – aby krzew się ładnie zagęścił.

Pięknotki można również sadzić w donicach, pod warunkiem, że zapewnimy im odpowiednio dużo miejsca na rozwój korzeni, warstwę drenującą oraz odpływ wody. Uprawa w donicy ułatwia zimową ochronę, ale może nieco utrudniać samo owocowanie. Pięknotki zapylają się bowiem krzyżowo, więc dla najlepszych efektów poleca się sadzić je na zagonie minimalnie parami. Pojedyncze krzewy mogą owocować słabiej!

Podlewanie i nawożenie pięknotki

W ciągu pierwszych tygodni po posadzeniu pięknotkę należy podlewać bardzo regularnie – odpowiednia podaż wilgoci jest niezbędna do optymalnego rozrostu korzeni. Z czasem krzew zrobi się bardziej odporny i podlewać go będziemy, tylko w przypadku dłuższej suszy. Rośliny uprawiane w doniczkach należy oczywiście nawadniać regularnie w zależności od poziomu wilgoci w ziemi.

Pięknotka lubi też regularne dawki nawozu. Od drugiego roku warto zasilać ją co miesiąc od marca do lipca preparatem wieloskładnikowym. Na samym początku sezonu, przed uzupełnieniem ściółki pod krzew można podsypać też nieco obornika lub kompostu.

Rozmnażanie pięknotki

Kalikarpy da się dość skutecznie rozmnażać przez sadzonki pędowe, które pobieramy latem i wkładamy do pojemników z wilgotnym substratem. Początkowo można je trzymać na świeżym powietrzu, ale po ochłodzeniu należy przenieść do wnętrza. Następnej wiosny, po ukorzenieniu, sadzonki mogą już znaleźć się na zagonie. Rozmnażanie warto przeprowadzać zarówno w celu poszerzenia uprawy, które faworyzuje lepsze zapylanie, jak i ze względu na średnio długą żywotność krzewów, które mogą naturalnie obumierać po 10-15 latach.

Ochrona pięknotki

Zasadniczo pięknotek nie imają się szkodniki ani choroby. Nieco wysiłku wymaga jednak zazimowanie rośliny, która z racji swojego pochodzenia jest bardzo wrażliwa na mróz. Pędy na ziemią należą z tego względu owinąć bardzo pieczołowicie grubą włókniną izolującą lub okryć słomianą matą. Następnie u podnóża usypuje się kopiec z kory lub liści i ziemi, który chroni korzenie przez przemarzaniem, a dodatkowo zabezpiecza brzegi tkaniny lub maty. Mimo tej ochrony należy liczyć się z możliwością, że przy skrajnie mroźnej zimie roślina nie przeżyje. Stąd bezpieczniejsza jest uprawa pięknotki w donicach, które należy przenieść na zimę do jasnego chłodnego pomieszczenia typu weranda czy szklarnia. Dobra wiadomość jest taka, że starsze krzewy na ogół lepiej radzą sobie z chłodem!

Pięknotka w ogrodzie

Ludzie od wieków fascynowali się płodami pięknotki i wykorzystywali je nawet w celach leczniczych. Z liści amerykańskiej kalikarpy (C. americana) robiono przez stulecia ziołowe napary o funkcji repelentów. Rdzenni Indianie sporządzali z pięknotki także leki na gorączkę malaryczną, reumatyzm oraz dyzenterię. Do dziś w USA z owoców robi się galaretki, dżemy, sosy i wina, które wymagają dość sporego dodatku cukru ze względu na gorzkawo-kwaśny smak surowca. Swoich koneserów jednak mają!

Pięknotki przede wszystkim są jednak roślinami ozdobnymi o sporej popularności i nietradycyjnej porze maksymalnej atrakcyjności. Umiejscowienie kalikarpy w ogrodzie trzeba jednak dość dokładnie przemyśleć. Jest to krzew sporej wielkości, nie będący ozdobą wiosną i wczesnym latem, w związku z czym projektanci zieleni proponują zwykle umieszczać ją dalej na zagonie w połączeniu z innymi krzewami i drzewami o nieco innym sezonie kwitnienia. Szczególnie polecani towarzysze to hortensja dębolistna, większe odmiany rododendronów, aronia czy sosna wirginijska.

Sadzone w pobliżu okna czy balkonu pięknotki nie tylko są korzystnie osłonięte przed wiatrem, ale także zapewniają nam pięknym widok w okresie jesiennej słoty. Ogołocone z liści gałązki można wykorzystywać jako jesienne bukiety czy świąteczne dekoracje!

Ciekawe odmiany pięknotki

Pięknotka Bodniera jest najbardziej optymalnym gatunkiem do uprawy w naszym w klimacie. W sklepach ogrodniczych znajdziemy jednak jej różne odmiany, przede wszystkim zaś cenioną ze względu na długie i obfite owocowanie „Profusion”. To idealna propozycja dla ogrodników, którzy mimo wszystko nie chcą większej ilości krzewów ułatwiające zapylanie.

Poza tym jednak można spotkać się z pięknotką japońską (C. japonica) o niższym i bardziej zwartym pokroju. Jej ogromną zaletą są pięknie przebarwiające się jesienią liście, a także barwa owoców – biała w odmianie „Leucocarpa” oraz lawendowa w odmianie „luxurians”. Mniejsza jest również pięknotka rozwidlona (C. dichotoma), sięgająca zazwyczaj 1.5 m wysokości i pokrywająca się czerwono-fioletowymi kuleczkami. Najczęściej reprezentuje ją miniaturowa odmiana ogrodowa „Issai”, nieprzekraczająca zwykle 60 cm wysokości. Odmiana „Early Amethyst” zaskakuje natomiast wyjątkowo intensywnym odcieniem fioletu.

W każdym z tych wariantów pięknotka nie pozostawia wątpliwości co do trafności swojej nazwy, a walory estetyczne z pewnością wynagradzają wszystkie obowiązki pielęgnacyjne.