Parafina – właściwości, działanie i zastosowanie parafiny

Wynalazek parafiny zawdzięczamy niemieckiemu chemikowi, Karlowi von Reichenbachovi. Jego życiową misją było opracowanie nowej metody spalania drzewa w węgiel, ale przy okazji odkrył również sposób suchej destylacji produktów ubocznych. Jednym z pozyskanych przez Reichenbacha związków była właśnie parafina, której znaczenie doceniono niemal od razu – przede wszystkim kojarząc ją z lubrykacją oraz produkcją świec.

Pod względem chemicznym parafina jest mieszanką stałych alkanów – inaczej nasyconych węglowodorów, którą pozyskuje się tradycyjnie w procesie rafinacji ropy naftowej, z jej najcięższych frakcji. Związki parafiny mogą różnić się ilością atomów węgla w cząsteczce (od 16 do 48), wskutek czego miewają różną postać – od ciekłego oleju parafinowego po twarde woski.

Właściwości parafiny

Od sposobu pozyskiwania parafiny zależy barwa produktu, która waha się między śnieżną bielą a żółcią. Substancja jest jednak zawsze bezwonna i charakteryzuje się bardzo tłustą konsystencją. Co zaś najważniejsze dla przemysłu, nie da się rozpuścić jej w wodzie, ani alkoholu, nie reaguje też na działanie kwasów i zasad. Parafinę da się natomiast rozpuścić w rozpuszczalnikach organicznych takich jak terpentyna, benzen czy eter.

Ogólnie rozróżnia się trzy rodzaje parafiny: ciekłą, miękką i twardą. Dla najczystszych chemicznie frakcji temperatura topnienia wynosi ok. 45 stopni C, dla twardej postaci wosku, aż 60 stopni C. Co ciekawe, przechodząc w stan stały parafina doskonale zatrzymuje w sobie ciepło i potrafi je utrzymać przez dłuższy czas. Jak się nietrudno domyśleć, jest to substancja łatwopalna, którą można się przy nieostrożności bardzo poparzyć, a nawet wywołać pożar. Z tego względu do mieszanek węglowodorowych dodaje się często składniki o działaniu przeciwogniowym. Z drugiej strony, jest to jednak substancja całkowicie nietoksyczna i bezpieczna dla zdrowia, co w dużej mierzy tłumaczy zakres jej wykorzystania.

Przemysłowe zastosowanie parafiny

Twarde postacie parafiny przypominają wyglądem wosk i są przede wszystkim wykorzystywane jako środek ułatwiający poślizg i chroniący przed wilgocią – np. przedmioty drewniane. Stosuje się je również jako substancje nabłyszczające i uszczelniające. Według źródeł historycznych w pierwszej połowie XX wieku z pomocą parafiny zamykano krwawiące rany, np. na polu walki!

Najsłynniejszym chyba jednak sposobem wykorzystania twardej parafiny jest produkcja świec. Ze stopionego wosku łatwo formować pożądane kształty lub wypełniać nim gotowe szklane naczynia z knotem. Do parafiny często dodaje się stearynę, która opóźnia proces spalania się świecy oraz dodaje jej ładnego połysku. Barwniki i substancje zapachowe dopełniają dzieła.

Ponadto ciekłą parafinę naftową wykorzystywano w przeszłości na bieżąco jako paliwo, zwłaszcza do lamp naftowych, które oświecały całe miasta przed wynalezieniem elektryczności. Do innych ciekawych zastosowań należy woskowanie papieru, ekstrakcja substancji zapachowych z kwiatów, produkcja wosków do podłóg, ochrona metali przed korozją, koloryzowanie skór w przemyśle garbarskim czy wykańczanie powierzchni betonowych.

Na dzień dzisiejszy częściej niż parafinę naftową wykorzystuje się jednak jej syntetyczną wersję wynalezioną zaraz po zakończeniu II Wojny Światowej. Ten sposób produkcji nie tylko gwarantuje uzyskanie najczystszego produktu, ale także umożliwia wprowadzanie ulepszeń poprzez dodawanie różnych związków nieorganicznych.

Parafina jako surowiec kosmetyczny

Z punktu widzenia współczesnego człowieka parafina prawdopodobnie jest najbardziej znana jako substancja kosmetyczna i medyczna. Jej unikalne właściwości fizyczne powodują, że stała się bazą do produkcji wielu maści leczniczych i kremów. Jako wysoce rafinowany olej mineralny doskonale natłuszcza ona skórę i pozwala rozprowadzić po jej powierzchni substancje lecznicze lub łagodzące.

Powód, dla którego skóra wielu ludzi potrzebuje dodatkowego tłuszczowego wspomagania jest prosty – żyjemy w świecie wysokich standardów higienicznych, powszechnego ogrzewania i wszechobecnej chemii. Wszystkie te czynniki wpływają wysuszająco na naskórek, który naturalnie powinien mieć swój ochronny płaszcz lipidowy zatrzymujący wodę wewnątrz tkanki. Gdy zostanie on jednak naruszony, skutki są nieprzyjemne – sucha skóra swędzi, łuszczy się i jest skłonna do zapaleń.

Parafina może być tymczasem aplikowana na skórę nawet w czystej postaci, nie powodując praktycznie żadnych skutków ubocznych. Największe zastosowanie ma ona przy tym w pielęgnacji suchych, zniszczonych dłoni oraz stóp – smarowanie skóry cienką warstwą zmiękcza ją, wygładza i chroni przed dalszym wysuszeniem. Jako efektywny emolient ciekła parafina poprawia również strukturę skóry. Nakładana na ciepło na skórę rozszerza ona również pory i pomaga pozbyć się zanieczyszczeń i zaskórników.

Najczęściej parafina jest jednak składnikiem innych kremów i lotionów, które łączą pozytywne działanie wielu składników. Mowa tu przede wszystkim o lekach na egzemę czy łuszczycę, ale także standardowych kosmetykach do suchej, dojrzałej czy podrażnionej skóry. Co ciekawe, parafina może również ratować skórę głowy, mimo że jej tłustość może wydać się podejrzana w kontekście pielęgnacji włosów. Woskowata substancja wykazuje jednak wysoką skuteczność w łagodzeniu łupieżu.

Ewentualne skutki uboczne stosowania parafiny

U niewielkiej grupy ludzi parafina może powodować ostre i gwałtowne reakcje uczuleniowe. Zdarza się to niezmiernie rzadko, tak, że nawet ciężarnym i karmiącym mamom zezwala się na jej stosowanie, ale należy liczyć się z potencjalnym negatywnym efektem. Zwłaszcza ciepłe okłady z parafiny mogą być groźne, nie tylko ze względu na ryzyko poparzeń, ale także grudkowatej wysypki. Parafiny na ciepło nie poleca się zwłaszcza osobom, które mają na ciele otwarte rany i poważne stany zapalne; jak również tym cierpiącym na słabe krążenie krwi i mrowienia w rękach oraz stopach.

Zabiegi parafinowe

Parafina znalazła jednak zastosowanie nie tylko w kosmetyce. Ze względu na wspomnianą powyżej zdolność do utrzymywania ciepła, stała się cennym surowcem wykorzystywanym w fizykoterapii. Otóż ciepłe okłady z parafiny zalecane są przy problemach z reumatologicznymi bólami stawów, łącznie ze stanami ciężkiej degeneracji.

Wielu pacjentów po serii 10 zabiegów obserwuje wyraźny spadek dolegliwości bólowych w kolejnych tygodniach. Taka zimowa kuracja raz w roku może zdecydowanie zmniejszyć uciążliwość artretyzmu, a także fibromialgii i problemów ze stawami o innym podłożu.

Jako terapia cieplna okłady z parafiny relaksują spięte mięśnie, przyspieszają krążenie krwi w tkankach, redukują sztywność w stawach i mogą być nawet stosowane do przyspieszenia rekonwalescencji po urazach typu zwichnięcia.

Parafina do wewnętrznego stosowania?

Dość kontrowersyjnym, ale szeroko rozpowszechnionym zastosowaniem parafiny jest leczenie dolegliwości jelitowych przebiegających z zaparciami. Logiczne jest, że jako bardzo tłusty „smar”, który nie rozpuszcza się w wodzie, może ona pomóc treści pokarmowej przesuwać się w dół układu trawiennego. Metody tej zdecydowanie nie poleca się dzieciom poniżej trzeciego roku życia, ale dorosłym, przy zachowaniu wskazanego dawkowania, może ona przynieść szybką ulgę. Niestety, nie jest to środek uniwersalny i nie może być stosowany regularnie, ani też przez dłuższe okresy czasu. Negatywne skutki nadużycia obejmują silne podrażnienie odbytnicy. Poza tym obecność parafiny w jelitach obniża absorpcję cennych składników odżywczych, a w razie gdyby przy połykaniu dostała się do płuc, może spowodować poważny stan zapalny.

Podsumowując, w dobie, gdy bezpiecznych środków na przeczyszczenie nie brakuje, doustną kurację parafiną lepiej odłożyć. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby skorzystać z jej niebagatelnych dobrodziejstw w zakresie pielęgnacji skóry i walki z bólami stawów – łatwość stosowania umożliwia wykonywanie prostych zabiegów z ciepłą parafiną nawet samodzielnie w domu!