wodorosty
Wodorosty — Wodorosty, makroalgi, makroglony – grupa dużych wielokomórkowych glonów o plechach nitkowatych, krzaczastych lub liściokształtnych, obejmująca brunatnice (Phaeophyceae), krasnorosty (Rhodophyta) i zielenice (Chlorophyta), zasiedlające głównie morza i oceany na całej kuli ziemskiej.
Występowanie i środowisko życia wodorostów
Wodorosty zamieszkują głównie pełnosłone wody mórz i oceanów na całej kuli ziemskiej. Brunatnice są prawie wyłącznie morskie – zasiedlają wody przybrzeżne strefy umiarkowanej, mniej liczne są w strefie podrównikowej, gdzie spotykane są na większych głębokościach. Niektóre gatunki tworzą rozległe lasy wodorostów, np. listownice (Laminariales) i gronorosty (Sargassum). Krasnorosty występują głównie na dużych głębokościach w wodach strefy umiarkowanej. Gatunki o plechach inkrustowanych węglanem wapnia biorą udział w tworzeniu wapiennych raf koralowych, np. koralka (Corallina). Zielenice z klasy watkowych żyją w ciepłych wodach tropikalnych oraz morzach i oceanach strefy umiarkowanej.
Słodkowodne brunatnice są bardzo nieliczne; kilka gatunków żyje w strumieniach, rzekach oraz strefie przybrzeżnej jezior (np. Ectocarpus subulatus, Pleurocladia lacustris). Krasnorosty żyją w wodach płynących na całej kuli ziemskiej, głównie w czystych i chłodnych potokach Ameryki Północnej i północnej Europy, np. żabirośl (Batrachospermum). Zielenice z klasy ramienic zasiedlają głównie przybrzeżne wody stawów i jezior; niektóre, np. ramienica delikatna (Chara delicatula), tworzą w jeziorach zbiorowiska zwane łąkami ramienicowymi.
Historia ewolucyjna i podział systematyczny wodorostów
Wodorosty pojawiły się w proterozoiku, ok. 1,2 mld lat temu. Najstarszymi przedstawicielami są gatunki krasnorostów oraz brunatnic (np. krasnorost Bangiomorpha pubescens). Zielenice pojawiły się ok. 1 mld lat temu; ich najstarszym znanym przedstawicielem jest Proterocladus antiquus. Krasnorosty i zielenice (ramienice) są najbliżej spokrewnione z roślinami lądowymi.
Wodorosty stanowią grupę polifiletyczną, która nie tworzy jednostki systematycznej. Do grupy tej zaliczane jest klasa brunatnic (Phaeophyceae), gromada krasnorostów (Rhodophyta) oraz gromada zielenic (Chlorophyta) obejmująca klasę watkowych (Ulvophyceae) i ramienic (Charophyceae).
Cechy charakterystyczne wodorostów
Wodorosty są eukariotycznymi organizmami beztkankowymi cechującymi się stosunkowo dużymi (makroskopowymi) wymiarami ciałami oraz wielokomórkowymi plechami o pokroju nitkowatym, krzaczastym lub liściokształtnym. Największe są brunatnice; wielkomorscz gruszkonośny (Macrocystis pyrifera) może dorastać do ok. 60 m długości.
Brunatnice są glonami o dużym zróżnicowaniu anatomicznym i morfologicznym i wysokim stopniu organizacji plechy. Plecha może być nitkowata (heterotrychalna) w postaci nici jednorzędowej lub nici wielorzędowych; bądź tkankowa (parenchymatyczna) zróżnicowana na części przypominające liście (fylloidy), łodygi (kauloidy) i korzenie (ryzoidy). Brunatnice unoszące się swobodnie w toni wodnej posiadają pęcherze pławne wypełnione powietrzem. Ich brunatna lub oliwkowa barwa wynika z obecności ksantofili.
Krasnorosty z klasy bangiowych (Bangiophyceae) posiadają nitkowate lub liściokształtne plechy; formy bardziej zaawansowane z klasy krasnorostów właściwych (Florideophyceae) posiadają zróżnicowane plechy pseudoparenchymatyczne. Krasnorosty mają barwę czerwoną, czerwonobrunatną, fioletową, niebieskozieloną bądź ciemnozieloną; za odcienie czerwieni odpowiedzialna jest fikoerytryna, za odcienie zieleni i błękitu – fikocyjanina.
Watkowe (Ulvophyceae) posiadają wielokomórkową plechę nitkowatą zbudowaną z nici jednorzędowej lub nici wielorzędowych o liściopodobnym kształcie, bądź plechę tkankową zróżnicowaną na fylloidy, kauloid oraz ryzoidy, np. sałata morska (Ulva lactuca). Ramienice (Charophyceae) posiadają plechy złożone z nici wielorzędowych; u niektórych gatunków plecha zróżnicowana jest na fylloidy zebrane w okółki, kauloid oraz ryzoidy. Zielona barwa tych glonów wynika z obecności chlorofilu a i b.
Odżywianie wodorostów
Wodorosty są organizmami samożywnymifotosyntezę dzięki obecności barwników fotosyntetycznych (chlorofilu a i b, β-karotenu). Glony te posiadają również chlorofil c (brunatnice), chlorofil d (krasnorosty), ksantofile – fukoksantynę (brunatnice), fikoerytrynę oraz fikocyjaninę (krasnorosty). Materiałem zapasowym brunatnic są wielocukry (chryzolaminaryna, laminaryna), alkohole (mannitol, glicerol) i tłuszcze, krasnorostów – skrobia krasnorostowa i florydozydy (związki galaktozy i glicerolu), zielenic – skrobia, tłuszcze oraz fruktoza (watkowe).
Rozmnażanie wodorostów
Wodorosty rozmnażają się wegetatywnie (bezpłciowo) przez fragmentację plech oraz za pośrednictwem zarodników – aplanospor i zoospor (pływek). Brunatnice rozmnażają się płciowo na drodze izogamii, anizogamii oraz oogamii. Krasnorosty i ramienice rozmnażają się płciowo przez oogamię, gatunki z klasy watkowych – przez izogamię i anizogamię. W cyklu rozwojowym wodorostów występuje przemiana pokoleń.
Znaczenie wodorostów
Wodorosty stanowią wartościowy, bogaty w węglowodany, witaminy i mikroelementy pokarm dla ludzi (np. listownica, rodymenia palczasta, szkarłatnica delikatna, sałata morska). Niektóre gatunki brunatnic i krasnorostów wykorzystywane są również jako pasza dla zwierząt, ściółka oraz nawóz organiczny.
Agar pozyskiwany z krasnorostów oraz alginiany pozyskiwane z brunatnic mają zastosowanie w przemyśle chemicznym, farmaceutycznym, kosmetycznym, włókienniczym i papierniczym. Agar służy jako pożywka w kulturach bakterii, alginiany wykorzystywane są w przemyśle spożywczym do zagęszczania produktów żywnościowych oraz jako środek żelujący dodawany do przetworów owocowych.
