Ayran – właściwości i skład. Przepis na ayran

Ayran to napój, który Turcy piją od stuleci. Nic dziwnego, bo to doskonały sposób na ochłodzenie w gorący dzień, a przy tym – jak głosi wiele podań – sekret urody tamtejszych kobiet. W Turcji ayran uchodzi za jeden z najzdrowszych napojów. Czy rzeczywiście ma w sobie tyle cennych składników, jak sądzą w jego ojczyźnie?

1. Tysiąc lat z ayranem – charakterystyka napoju
2. Ayran sprawą wagi państwowej
3. Ayran w rożnych krajach
4. Właściwości i wpływ na zdrowie
5. Sposoby podawania ayranu
6. Przepis na ayran

Tysiąc lat z ayranem – charakterystyka napoju

Ayran to turecki napój na bazie wody i jogurtu oraz szczypty soli do smaku, który ma za zadanie gasić pragnienie podczas turekich upałów. W zależności od regionu, ayran jest modyfikowany na różne sposoby. Niektórzy dodają do niego także pieprz, miętę, cytrynę czy czosnek. Ayran tradycyjnie przyrządzany jest z mleka owczego, krowiego lub koziego, ma gęstą, tłustą konsystencję i charakterystyczny słono-kwaśny smak, podkreślony przez dodatek soli. W zależności od przepisu, jogurt z wodą jest mieszany w proporcji albo 1:1, albo 2:1. Bardzo często, po zmieszaniu tych dwóch substancji, na brzegach napoju tworzy się charakterystyczna pianka.

Ayran był wytwarzany już wieki temu przez mieszkańców Kaukazu, którzy według legendy mieli zawdzięczać mu swoją urodę. Ponoć napój miał być popularny także w starożytnej Persji. Niektórzy uważają, że receptura ayranu została po raz pierwszy opracowana setki lat temu przez Göktürków, którzy rozcieńczali gorzki jogurt wodą, próbując poprawić jego smak. Jednak prawdziwymi koneserami tego napoju były koczownicze tureckie plemiona, którzy raczyli się tym napojem już około roku 1000 naszej ery.

W języku starotureckim słowo ‘’ayran’’ oznacza ‘’maślankę’’. Natomiast w słowniku języka tureckiego ‘’Dīwān ul-Lughat al-Turk’’ określenie jest definiowane jako ‘’napój zrobiony z mleka’’.

Ayran sprawą wagi państwowej

Turcy tak dalece szanują swój napój, że dbanie o jego dobre imię jest sprawą rangi państwowej. Przykładem jest sytuacja z 2015 roku kiedy to Ministerstwo Ceł i Handlu Republiki Turcji nałożyło karę w wysokości 220 000 lir tureckich czyli około 70 000 dolarów na producentów herbaty mrożonej Çaykur za ‘’obrażanie ayranu’’. W jednej z reklam herbaty bohater miał rapować, że ayran wywołuje u niego senność. Ostatecznie reklama została wycofana.

Recep Tayyip Erdoğan, turecki polityk, który zajmował stanowiska prezydenta i premiera, promował ayran jako napój narodowy. Przemawiając podczas Światowej Konferencji Alkoholowej WHO w 2013 roku w Stambule, Erdoğan skontrastował ayran z alkoholem, promowanym przez niemal trzy dekady we wczesnych latach współczesnej Republiki Tureckiej jako „część odgórnego programu modernizacji realizowanego przez elity”.

Na tureckiej wsi ayran uchodzi za typowy napój, który proponuje się gościom. Popularność ayranu znajduje również odzwierciedlenie w tamtejszych powiedzeniach, na przykład w często powtarzanym: ‘’Przyszliśmy napić się ayranu’’ jako formy przywitania. Co więcej, na tureckim rynku ten tradycyjny przysmak stanowi dość sporą konkurencję dla napojów gazowanych i soków, ciesząc się dużą sympatią Turków. Bez problemu kupimy go niemal na każdej ulicy, a nawet w McDonaldzie, gdzie ayran stanowi część lokalnego menu. W okresie letnim Turcy napój ten bardzo często podają z drobno posiekanymi liśćmi mięty.  Zwykle podaje się go na zimno, jako dodatek do kebabu. Szacunek do narodowego napoju oraz przywiązanie do tradycji picia ayranu nie zawsze jednak przekłada się na statystyki dotyczące jego spożycia. W latach 2010-2015 roku sprzedaż tego napoju w czasie Ramadanu konsekwentnie spadała.

Ayran w rożnych krajach

Oprócz Turcji ayran występuje w Iranie, Iraku, Afganistanie, na Bałkanach, w Libanie, w Azerbejdżanie, Armenii, Kirgistanie i na Kaukazie. W każdym z tych regionów znany jest pod inną nazwą. W kuchni albańskiej ayran nazywa się go „dhalle” i podaje bez dodatku soli. W Armenii znany jest jako „taan”, w Bułgarii „ayryan”, a w Grecji jest dostępny w niemal każdym supermarkecie pod nazwą „ariani”. Pod takim określeniem sprzedają go także miejscowi producenci. Szczególnie dużą popularnością cieszy się na terenie Tracji i Macedonii.Ayran jest także bardzo podobny do napoju irańskiego, ‘’doogh’’. Słowo to pochodzi z języka perskiego i oznacza ‘’dojenie’’. W kuchni indyjskiej znajdziemy bardzo podobny napój pod nazwą ‘’lassi’’, do którego oprócz soli dodatkowo dodaje się jeszcze zmielone chilli. Moda na picie ayranu jest obecna także na terenie Stanów Zjednoczonych, gdzie napój ten znany jest pod określeniem ‘’tan’’.

Zwyczaj picia ayranu wraz z kebabem wszedł także do niektórych krajów Europy Zachodniej i dziś ayran możemy kupić także w Polsce, w każdej restauracji serwującej kebab.

Właściwości i wpływ na zdrowie

Jogurt, woda i szczypta soli – przepis na ayran jest bardzo prosty. W dodatku jego podstawowe składniki takie jak woda czy jogurt są bezpieczne dla organizmu, a ilość soli mogącej negatywnie oddziaływać na organizm na tyle mała, że raczej nie niesie za sobą żadnych skutków ubocznych. Nic dziwnego więc, że ayran przez wiele osób jest uważany za jeden z najzdrowszych napojów. Doskonale nawadnia oraz pozwala uzupełnić braki składników odżywczych i minerałów.Co więcej, jogurt będący podstawowym składnikiem tego przysmaku, to źródło bakterii niezbędnych w prawidłowym funkcjonowaniu układu pokarmowego, witaminy D oraz wapnia. Spożywanie ayranu może także, ze względu na obecność jogurtu, ułatwiać procesy trawienia i wzmacniać odporność organizmu. To dlatego tak często dodaje się go do tłustych, ciężkostrawnych potraw. Dodatkowo w porównaniu do innych popularnych napojów na rynku ayran nie jest bardzo kaloryczny. W 100 ml tego napoju znajdziemy około 47 kalorii.

Bardzo popularnym dodatkiem do ayranu jest mięta, która działa chłodząco, poprawia krążenie oraz łagodzi stany zapalne organizmu. Spożywanie mięty może przeciwdziałać wzdęciom, pomaga niwelować nieświeży oddech i zwalczać przeziębienie. Dzięki obecności przeciwutleniaczy, witamin z grupy B, potasu i wapnia, mięta wpływa pozytywnie na ogólny stan organizmu.

Nieco rzadziej stosowanym, ale równie zdrowym dodatkiem do ayranu jest czosnek będący źródłem witaminy C, witaminy B6, selenu, magnezu oraz błonnika. Spożywanie czosnku poleca się zwłaszcza w okresach przesilenia, gdy organizm jest osłabiony i łatwo o przeziębienie. Czosnek pomaga również obniżyć poziom złego cholesterolu, co chroni nas przed chorobami układu krążenia. Jak widać, picie ayranu to nie tylko sposób na orzeźwienie, ale również metoda na utrzymanie zdrowia całego organizmu.

Sposoby podawania ayranu

W upalne dni możemy się skutecznie schłodzić, wypijając ten pyszny turecki napój. Ayran nas orzeźwi, a przy tym dostarczy wielu składników odżywczych. Ayran możemy spożywać samodzielnie lub stosować jako dodatek do dań. napój ten możesz pić tak samo jak jogurt. Doskonale nadaje się do bajgli, precli i innych mącznych wypieków.

Zazwyczaj podaje się go w wysokich szklankach. Jest to napój orzeźwiający, dlatego można go spożywać bez ograniczeń.

Przepis na ayran

Okazuje się, że przygotowanie tego tureckiego napoju wcale nie jest takie trudne. Wystarczy tylko odrobina dobrych chęci i oczywiście odpowiednie składniki. Co zatem należy przygotować, aby przyrządzić pyszny ayran?

Składniki:

• 1½ szklanki jogurtu
• 1½ szklanki wody
• sól dla smaku
• kruszona suszona mięta (opcjonalnie)

Przygotowanie:
Wlej jogurt do miski i ubij na gładką konsystencję, dodaj wodę i kontynuuj ubijanie aż wszystkie składniki dokładnie połączą się ze sobą (można wykorzystać do tego mikser). Dopraw do smaku solą i suszoną miętą. Podawaj schłodzony w wysokich szklankach, z dodatkiem lodu.

Ayran to napój tradycyjnie pity w Turcji w upalne dni. Doskonale chłodzi oraz orzeźwia, a przy tym ma intensywny słono-kwaśny smak, wyróżniający go na tle innych napojów. Dodatkowym atutem tego przysmaku są jego niewątpliwe walory zdrowotne. Jako, że jego podstawowym składnikiem jest jogurt, ayran to doskonałe źródło witaminy D oraz wapnia. Jego picie dobrze wpływa także na procesy trawienne. Dla Turków dobre imię ayranu jest tak ważne, że są gotowi walczyć o nie na najwyższych szczeblach państwowych. Napój jest chętnie podawany również poza Turcją. Możemy spróbować go także w Polsce, gdzie staje się coraz bardziej popularny.

Bibliografia

1. Adnan Y. Tamime; “Fermented Milks”; Blackwell Science Ltd 2006.;
2. Fatih Yildiz; “Development and Manufacture of Yogurt and Other Functional Dairy Products’”; CRC Press 2010.;
3. “https://www.escoffieronline.com/ayran-a-popular-middle-eastern-beverage-benefits-your-health/,”; data dostępu: 2019-08-28
4. “https://www.dailysabah.com/feature/2014/05/22/ayran-turkeys-favorite-summer-drink”; data dostępu: 2019-08-29
5. “http://www.hurriyetdailynews.com/fame-of-foamy-ayran-goes-beyond-borders-21075”; data dostępu: 2019-08-29
6. “http://balkon3.com/en/ayran-turkish-national-beverage/,”; data dostępu: 2019-08-29
7. “http://www.balkanfoodrecipes.com/drinks/non-alcoholic/ayran/,”; data dostępu: 2019-08-29
8. “https://www.cupandleaf.com/blog/benefits-of-mint-tea”; data dostępu: 2019-08-30
9. “https://sjp.pwn.pl/szukaj/ajran”; data dostępu: 2019-08-30
10. “https://www.healthline.com/nutrition/11-proven-health-benefits-of-garlic#section5”; data dostępu: 2019-08-31