Heparyna – właściwości, działanie i zastosowanie heparyny
Ekologia.pl Zdrowie Medycyna rodzinna Heparyna – właściwości, działanie i zastosowanie heparyny

Heparyna – właściwości, działanie i zastosowanie heparyny

Mimo że jej nazwa nie brzmi znajomo, heparyna stanowi substancję niezwykle powszechną w przemyśle farmaceutycznym. Często nieświadomie stosujemy heparynę w różnego rodzaju preparatach i lekach na stłuczenia obrzęki, krwiaki czy żylaki. Jako że główną funkcją heparyny jest hamowanie krzepnięcia krwi, środek ten wspomaga również leczenie ran i problemów z funkcjonowaniem układu krwionośnego. To jednak jeszcze nie wszystkie właściwości tego niezwykłego leku. Jakie są inne funkcje heparyny i czy istnieją efekty uboczne jej stosowania?

Heparyna stanowi substancję niezwykle powszechną w przemyśle farmaceutycznym, fot. Bernard Chantal/shutterstock

Heparyna stanowi substancję niezwykle powszechną w przemyśle farmaceutycznym, fot. Bernard Chantal/shutterstock
Spis treści


Heparyna (Heparinum) to organiczny związek chemicznypolisacharyd. Składa się w przeważającej części z N-siarczanu i O-siarczanu glikozoaminoglikanu. Heparyna stanowi naturalny czynnik hamujący krzepnięcie krwi w naczyniach krwionośnych. Zapobiega przejściu protrombiny w trombinę i blokuje jej działanie na fibrynogen. Polisacharyd ten aktywuje bowiem antytrombinę – związany z osoczem czynnik, który hamuje aktywność trombiny. Duże ilości heparyny mogą zapobiegać również agregacji trombocytów i ich przyleganiu do powierzchni ścian naczyń krwionośnych. Heparyna jest przyciągana przez ściany naczyń włosowatych, zwiększając jednocześnie ich ładunek ujemny, co sprawia, że znika ryzyko powstawania skrzepów przyściennych. Heparinum to związek stosowany powszechnie we współczesnej medycynie. Na rynku możemy znaleźć różnego rodzaju heparynowe preparaty, dostępne głównie na receptę.

Heparyna heparynie nie równa

Heparynę w naszym organizmie wytwarzają komórki tuczne, które znajdują się m.in. w sercu, w wątrobie, w płucach czy w jelitach. Medycyna odnotowuje ją jako substancję leczniczą dopiero od 1938 r. Dzisiaj stosuje się ją w postaci różnego rodzaju żeli i aerozoli przeznaczonych do zewnętrznej aplikacji na skórę. Podaje się ją również dożylnie tudzież podskórnie. Co istotne, przeznaczone do aplikacji dożylnej lub pod skórę preparaty heparynowe zawierają heparyny frakcjonowane charakteryzujące się małą masą cząsteczkową. Lekarze podają je zwykle pacjentom będącym tuż przed operacją, długotrwale unieruchomionym z powodu urazu, a także osobom przechodzącym terapię żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. Z kolei żele i aerozole do zewnętrznego stosowania na skórę znajdują zastosowanie w leczeniu zakrzepowego zapalenia żył powierzchniowych, żylakach kończyn dolnych, krwiakach podskórnych, a także przy stłuczeniach czy obrzękach.

Dlaczego nie ma heparyny w tabletkach?

Poza powstrzymywaniem procesu krzepnięcia krwi, heparyna wielotorowo reguluje funkcjonowanie naszego organizmu. Z tego względu cieszy się dużą popularnością w branży medycznej. Substancja ta wykazuje działanie przeciwwirusowe, immunosupresyjne, przeciwzapalne i przeciwłuszczycowe. Obniża także poziom cholesterolu we krwi.

Co ważne – heparyna może być aplikowana pacjentom dożylnie lub podskórnie pod postacią roztworów. Nadaje się również do stosowania zewnętrznego na skórę w formie żelowej lub w aerozolu (jako że nie wchłania się z przewodu pokarmowego, nie przyjmuje się jej w tabletkach). Wydawane na receptę preparaty zawierają z reguły heparynę drobnocząsteczkową, która jest biodostępna i umożliwia kontrolę efektu blokowania krzepliwości krwi, w zależności od zaaplikowanej pacjentowi dawki. Heparyna w takiej postaci charakteryzuje się także bezpieczeństwem stosowania i dużo mniejszym prawdopodobieństwem wystąpienia efektów ubocznych.

Niepożądane działanie heparyny to m.in.:

Głównym enzymem wydzielanym przez pijawki jest hirudyna i heparyna, które są związkami przeciwzakrzepowymi, fot. BlueRingMedia/shutterstock

Przeciwwskazania do stosowania heparyny

Preparaty z heparyną nie są wskazane dla niektórych osób. Nie mogą ich stosować pacjenci ze skazą krwotoczną, cierpiący na wrzody żołądka i dwunastnicy, mający chorobę nowotworową przewodu pokarmowego czy zapalenia w obrębie jelita grubego. W przypadku stosowania leczenia retinoidami, zaawansowanej niewydolności wątroby lub nerek, zapalenia trzustki oraz u osób cierpiących na padaczkę, przed podjęciem leczenia heparyną, należy zasięgnąć porady specjalisty.

Kobietom ciężarnym przepisuje się heparynę jedynie wówczas, gdy potencjalne korzyści z terapii tego rodzaju preparatem są większe niż ryzyko poronienia płodu. Jako że heparyna może wchodzić w interakcje z niektórymi farmaceutykami, nie można jej przyjmować wraz z lekami zawierającym kwas acetylosalicylowy. Takie preparaty, jak  niesteroidowe substancje przeciwzapalne, leki hamujące agregację płytek krwi czy środki przeciwzakrzepowe z grupy kumaryn intensyfikują jej działanie. Nagłe i intensywne krwotoki z nosa lub przewodu pokarmowego to sygnał, że preparat z heparyną trzeba odstawić.

Różnice w preparatach heparynowych na receptę i bez recepty oraz ich dawkowanie

W medycynie najczęściej stosuje się heparynę w ampułkostrzykawkach, które są skuteczne i proste w użyciu. Dostępne jedynie na receptę zastrzyki wykonuje się podskórnie w obszarze brzucha lub ud. Na rynku można spotkać heparynę o dawkach: 5000–25 000 j.m. Wielkość dawki zależy od stanu i zapotrzebowania chorego. Z reguły lekarze zalecają 1 zastrzyk na dobę. Z kolei dożylnie podaje się 5000 j.m. heparyny w 0,9 %. roztworze solnym. W kroplówkach dawkowanie wynosi od 1000 do 1500 j.m. na godzinę. Z kolei heparynę w maści czy aerozolu można aplikować nawet kilka razy na dobę, zależnie od potrzeb. W aptekach bez recepty możemy nabyć jedynie żele i spraye z heparyną – w połączeniu ze składnikami łagodzącymi stanowią skuteczne leki np. na drobne rany czy siniaki.

W medycynie najczęściej stosuje się heparynę w ampułkostrzykawkach, fot. Microgen/shutterstock

Szerokie spektrum zastosowania heparyny

Jak widać, heparyna ma szerokie zastosowanie we współczesnej medycynie. Z jej pomocą wyleczymy nie tylko dolegliwości związane z funkcjonowaniem układu krwionośnego, lecz także przyspieszymy gojenie się drobnych ran, siniaków, wesprzemy terapię przeciw łuszczycy czy profilaktykę przeciwwirusową, a nawet obniżymy poziom cholesterolu we krwi. Należy jednak pamiętać o przeciwwskazaniach do stosowania preparatów heparynowych, a przed rozpoczęciem terapii lekami zawierającymi heparynę – skonsultować się ze specjalistą.

Ekologia.pl (Alicja Chrząszcz)
Bibliografia
  1. Piotr Ceranowicz, Marcin Dembiński , Zygmunt Warzecha, Jakub Cieszkowski, Beata Kuśnierz-Cabala, Romana Tomaszewska , Artur Dembiński; "Healing efffect of heparin in the course of acute cerulein-induced pancreatitis"; Przegląd Gastroenterologiczny 2009; 4 (4): 199–205;
  2. Jack Hirsh, M.D., F.C.C.P. James E. Dalen, M.D., F.C.C.P. Daniel Deykin, M.D. Leon Toller, M.D.; "Heparin: Mechanism of Action, Pharmacokinetics, Dosing Considerations, Monitoring, Efficacy, and Safety"; Volume 102, ISSUE 4, SUPPLEMENT , 337S-351S, October 1992;
  3. Choay J, Lormeau JC, Petitou M et al.; "Structural studies on a biologically active hexasaccharide obtained from heparin."; Ann NY Acad Sci. 1981; 370: 644-649;
  4. Ryszard Grenda; "Heparin therapy in children"; Problemy Lekarskie 2006; 45, 3: 136–139 Online publish date: 2006/09/26;
  5. MayoClinic; "Heparin (Intravenous Route, Subcutaneous Route)"; https://www.mayoclinic.org/drugs-supplements/heparin-intravenous-route-subcutaneous-route/description/drg-20068726; 2023-04-10;
  6. "Leksykon Leków,"; Wydawnictwo Lekarskie PZWL;
4.7/5 - (20 votes)
Post Banner Post Banner
Subscribe
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments