Łzawienie oczu – objawy, przyczyny i leczenie łzawienia oczu

Łzawienie oczu samo w sobie jest naturalnym i pożądanym mechanizmem ochronnym, który zapobiega wielu poważnym problemem ze wzrokiem. Jeśli jest jednak nadmierne, stwarza wyraźny dyskomfort, a co więcej, może zwiastować chorobę. Co trzeba więc wiedzieć o łzawieniu oczu?

Z szacunków wynika, że nawet 9% społeczeństwa w jakimś okresie swojego życia cierpi na nadmierny łzotok. Problem dotyczy przy tym przede wszystkim małych dzieci oraz osób po 60 roku życia. Aby zrozumieć istotę tego zaburzenia, warto najpierw poznać mechanizm samego wydzielania łez oraz jego fizjologicznej funkcji. Otóż w górnym zewnętrznym kącie oczodołu znajdują się gruczoły łzowe odpowiedzialne za nawilżanie powierzchni oka. Ich część ukryta jest pod powieką, a część znajduje się bezpośrednio w oczodole – z obu wiodą specjalne przewody, którymi lekko słona woda spływa do worka spojówkowego. Jej rolą jest przede wszystkim nawilżanie i odżywianie gałki oka, ale ma ona również działanie lekko odkażające, gdyż zawiera lizozym, substancję o działaniu umiarkowanie mikrobójczym.

Łzy w małych ilościach produkowane są nieustannie, a następnie odprowadzane do kanalików łzowych i odparzane. Gdy zachodzi potrzeba, ich ilość się zwiększa, by na przykład wypłukać drobinki wpadające nam regularnie do oczu. Kaskady łez są ponadto reakcją emocjonalną, znaną wszystkim ludziom jako płacz. Jest też zupełnie naturalnym i pożądanym zjawiskiem, że łzawieniem reagujemy na wiatr, zimno czy np. unoszący się w powietrzu kurz.

Objawy związane z łzawieniem oczu

O patologicznym łzawieniu mówimy, gdy w dłuższym okresie czasu oczy są regularnie mokre, a woda spływa po policzkach. W zależności od tego, czy bezpośrednią przyczyną jest nadprodukcja w gruczołach łzowych, czy też zatkanie kanalików, wskutek którego płyn nie ma jak odpływać, łzawieniu może też towarzyszyć wodnista wydzielina z nosa. Ponadto dodatkowe symptomy mogące ułatwiać diagnozę to zaczerwienie lub opuchlizna spojówek, świąd oczu, a także zgrubienia na powiekach.

Przyczyny łzawienia oczu

Jak już wyżej wspomniano, łzotok wynika bądź to z nadmiernego wydzielania łez, bądź ich niedostatecznego drenażu. U źródeł tych zaburzeń stać może jednak szereg różnych stanów fizjologicznych oraz schorzeń. Bardzo często łzawienie obserwuje się na przykład u niemowląt, u których łatwo dochodzi do zatkania kanalika łzowego. Nawet 5% noworodków doświadcza tego problemu, bądź to pod wpływem kataru, bądź nieprawidłowego funkcjonowania tzw. zastawki Hasnera. Niedrożność kanalika łzowego zdarza się jednak także dorosłym i wówczas jest najczęściej wynikiem infekcji.

Poza tym częstymi przyczynami nadmiernego łzawienia oczu są przede wszystkim:

• alergie, a w szczególności alergiczne zapalenie spojówek;
• infekcje wirusowe takie jak przeziębienie czy wirusowe zapalenie spojówek;
• odwinięcie lub podwinięcie powieki;
• zapalenie brzegów powiek wynikające zazwyczaj z zablokowania gruczołów tarczkowych odpowiedzialnych za produkcję łoju;
• wrastające rzęsy, czyli zjawisko, gdy rzęsy rosną w kierunku worka spojówkowego;
• ciała obce w oku, zwłaszcza wbite w rogówkę; jak również blisko kontakt z drażniącymi cieczami oraz gazami
• mechaniczne zranienia oka, np. zadrapania czy skaleczenia;
• chemioterapia lub radioterapia, a także epinefryna;
• jęczmień – czyli bakteryjna infekcja objawiające się bolącą naroślą na powiece;
• reumatoidalne zapalenie stawów;
• przebyte operacje oczu lub nosa.

Paradoksalnie przyczyną nadmiernego łzawienia może być także… zespół suchego oka. Pojawia się on przede wszystkim u osób starszych, noszących soczewki kontaktowe, pracujących dużo przed ekranem, przyjmujących określone leki (m.in. na nadciśnienie czy depresję), a także cierpiących na takie problemy jak toczeń układowy czy zespół Sjogrena. Objawami towarzyszącymi są w tym przypadku ból, świąd i uczucie piasku pod powiekami.

Możliwe powikłania

Samo w sobie łzawienie jest raczej uciążliwym dyskomfortem niż zagrożeniem dla zdrowia czy wzroku. Warto jednak mieć na uwadze, że jako potencjalny symptom różnych problemów, w tym chorób układowych, nie powinno być nigdy ignorowane. Poza tym, mokre oczy instynktownie prowokują nas do częstego wycierania dłonią – to zaś najłatwiejsza droga do zakażenia groźnymi bakteriami, a nawet wprowadzenia do organizmu niebezpiecznego wirusa.

Jak można samodzielnie radzić sobie z łzawieniem oczu?

Leczenie problemu nadmiernej produkcji łez zależy oczywiście od pierwotnej przyczyny – w wielu przypadkach rozwiązanie jest oczywiste. Na przykład drażniące drobinki czy substancje należy jak najszybciej z oka wypłukać – można do tego celu użyć zarówno bieżącej wody z kranu, jak i ampułek z solą fizjologiczną czy sztucznych łez. Jeśli to tylko możliwe, ciało obce należy natomiast z oka usunąć wykorzystując jednorazową chusteczkę higieniczną zwiniętą w rożek i zmoczoną.

Uwaga: Nigdy nie należy na siłę próbować wyskrobywać czy wyłuskiwać niczego z oka – takie poważniejsze przypadki zostawiamy wyłącznie okuliście!

Częste płukanie oczu wskazane jest również przy alergii, kiedy dodatkowo warto sięgnąć po krople antyhistaminowe lub doustny preparat przeciwuczuleniowy (niektóre dostępne są bez recepty). Jeśli z kolei podejrzewamy, że przyczyną może być źle rosnąca rzęsa, warto postarać się ją zidentyfikować i delikatnie usunąć za pomocą odkażonej pincety. Na zatkany kanalik łzowy skutecznym sposobem są natomiast ciepłe kompresy wykonane z użyciem czystego ręcznika lub wacików gazowych – okłady te warto powtarzać nawet kilka razy w ciągu dnia. Pomóc może również delikatny ucisk lub masaż wykonywany pod kącikiem oka w kierunku nosa.

W rzadkich przypadkach do rozwiązania problemu niezbędna być może interwencja lekarska w postaci np. fizycznego przepchania kanalika łzowego czy nawet zabiegu operacyjnego na powiece. Poza tym, przy stwierdzonej infekcji do standardowych kuracji należą preparaty antybiotyczne i inne specjalistyczne krople.

Kiedy należy udać się do lekarza?

W ogromnej większości przypadków łzawienie ustępuje samoczynnie wraz z przyczyną, która je wywołała. Zdarzają się jednak także bardziej negatywne scenariusze, w których zalecana, a nawet wymagana jest pomoc lekarza okulisty. Po konsultację na pewno warto się udać, jeśli nadmierny łzotok trwa dłuższy okres czasu i uniemożliwia bądź znacznie utrudnia codzienne funkcjonowanie. Ciągła wilgoć może bowiem nawet zaburzać ostrość widzenia!

Poza tym do wizyty u lekarza skłonić powinny następujące niepokojące symptomy:

• utrata całości lub części widzenia w oku; jak również zaburzenia widzenia połączone z silnym bólem głowy
• wyraźne zmiany w wyglądzie powieki, zwłaszcza jej opadanie lub wywijanie się na zewnątrz;
• wszelkie zgrubienia lub oznaki opuchlizny w bezpośrednim sąsiedztwie oczu;
• wyraźny ból łzawiącego oka;
• ropna wydzielina lub krwawienie z oka;
• niewyjaśnionej przyczyny zasinienie wokół oczu;
• mocno zaczerwienione mokre oczy u niemowlęcia.

Jak zapobiegać nadmiernemu łzawieniu oczu?

O oczy trzeba dbać, a wielu podrażnień, w tym związanych z nadmiernym łzawieniem, da się po prostu uniknąć. Podstawą zasadą jest tutaj ochrona oczu, zarówno przez noszenie okularów słonecznych oraz pracę z okularami ochronnymi przy w stosownych okolicznościach, jak i unikanie potencjalnie drażniących substancji. Na czarnej liście znajdują się oczywiście wszystkie silne chemikalia, które mogą szkodzić także drogom oddechowym, ale także dym papierosowy, dym z ogniska czy pył niesiony wiatrem. Ostrożnie stosujmy też wszelkiego typu spraye, które przez chwilę nieuwagi mogą łatwo dostać się do oczu.

W przypadku wykazanych alergii kluczową sprawą jest też przyjmowanie zaleconych przez lekarza preparatów antyhistaminowych oraz w miarę możliwości wystrzeganie się alergenów. Łzawienie zaostrzać może także spędzanie długich godzin przed ekranem, przebywanie w suchych, ogrzewanych pomieszczeniach oraz picie większych ilości alkoholu. Nawilżacze powietrza oraz racjonalna ilość snu z drugiej strony pomagają pozbyć się dyskomfortu ocznego.

Wreszcie, nie zapominajmy, że największym wrogiem oczu są nasze własne dłonie, zbyt rzadko myte i zbyt często zbliżane bez powodu do powiek. Takie błahe gesty jak przecieranie oczu czy ręczne czyszczenie kącików mogą nie tylko stać się przyczyną poważnych infekcji, ale także „zaśmiecać” spojówki różnymi drobinkami. Tymczasem odrobina dyscypliny wystarczy, aby raz na zawsze nauczyć się trzymać ręce z dala od oczu – to także ważny element ogólnej profilaktyki prozdrowotnej!