Nalewka z bzu czarnego – właściwości, działanie i zastosowanie
Bez czarny to jeden z popularniejszych naturalnych leków na okres jesienno-zimowy. Unikalne właściwości cierpkich owoców znalazły zastosowanie również w produkcji alkoholowych specyfików prozdrowotnych. Kto powinien sięgnąć po nalewkę z bzu czarnego i jak ją samodzielnie przyrządzić?
Sambucus nigra, czyli bez czarny, to drzewo w Polsce pospolite. Łatwo je rozpoznać po szerokiej kulistej koronie sięgającej zwykle nisko nad ziemię i białych baldachowatych kwiatach, które pojawiają się na gałęziach w czerwcu lub lipcu. Pod koniec sierpnia zastępują je czarne owoce, zebrane w podobne kwiatom owocostany, które utrzymują się na pędach nawet do końca października.
Bez czarny stosowany był w medycynie ludowej od setek, a nawet tysięcy lat. Sięgali po niego starożytni Egipcjanie, północnoamerykańscy Indianie, a także Europejczycy. Oprócz właściwości leczniczych wiązano z nim również ciemne moce, asocjując całe drzewo ze śmiercią. W Polsce wierzono, że wyrywanie bzu owocuje strasznymi kurczami kończyn, a wodę po myciu zmarłego należy wylać pod drzewo, aby ochronić resztę rodziny przed rychłym zgonem.
Bez czarny – kwiaty czy owoce?
Podstawowym surowcem zielarskim z Sambucus nigra są kwiaty oraz owoce. Oba były i są nadal stosowane do przygotowania leczniczych naparów oraz wyciągów, w tym również alkoholowych. Nalewka z bzu czarnego może tak naprawdę być więc przygotowana z obu – jaka jest różnica?
Kwiaty bzu czarnego są wysoce aromatyczne, stąd w wielu krajach wykorzystuje się do wyrobu syropów i lemoniad. Pod względem chemicznym są bogate w minerały oraz flawonoidy, takie jak kwercetyna, rutyna czy astralagina. Mają więc ogólne działanie przeciwzapalne, a dzięki obecności witaminy C i rutyny doskonale wpływają również na szczelność i elastyczność naczyń krwionośnych. Alkoholowe wyciągi z kwiatów Sambucus nigra okazują się zawierać również spore ilości kwasu chlorogenowego, zaliczanego do grupy polifenoli. Jest on również silnym przeciwutleniaczem, a na dodatek zwiększa wrażliwość komórek ciała na insulinę.
Owoce bzu czarne na surowo są niejadalne, a wręcz toksyczne ze względu na zawartość cyjanogenicznych glikozydów. Po odpowiedniej obróbce, która może obejmować mrożenie, gotowanie lub macerowanie w alkoholu, okazują się być jednak prawdziwą kopalnią cennych dla zdrowia związków. Sama barwa zdradza wysoki poziom antyoksydantów, w szczególności antocyjanidyn. Poza tym owoce Sambucus nigra są bogate w kwercetynę i kwasy fenolowe, w tym również kwas chlorogenowy i inne pochodne kwasu kawowego.
Według badań opublikowanych w 2016 r. zawartość antocyjanidyn w produktach z bzu czarnego jest najwyższa właśnie w nalewkach (100 mg/kg) – sok i herbata zawierały odpowiednio 48 i 21 mg/kg. Aby uzyskać ten sam terapeutyczny efekt potrzeba więc znacznie mniej nalewki niż soku czy naparu.
Nalewka z bzu czarnego – zastosowanie zdrowotne
Alkoholowe ekstrakty można przygotowywać więc z kwiatów i owoców bzu czarnego. Te pierwsze są bardziej aromatyczne i bogatsze w minerały, więc mogą być stosowane jako tonik wzmacniający ogólną kondycją zdrowotną, z naciskiem na układ krwionośny.
Nalewka z owoców bzu czarnego jest natomiast zdecydowanie bogatsza w przeciwutleniacze i stąd polecana jest przede wszystkim jako terapia przeciwzapalna. Z badań naukowych wynika, że aktywnie zwalcza ona bakterie, w tym pałeczkę okrężnicy (E. coli), powodujące infekcje dróg moczowych Proteus mirabilis, różne szczepy paciorkowców, a także wywołujące zatrucia układu pokarmowego bakterie Yersinia enterocolitica. Z punktu widzenia sezonu jesienno-zimowego jeszcze ważniejszym atutem wyciągu z bzu czarnego jest zdolność do zwalczania wirusów atakujących drogi oddechowe, w tym wirusa grypy typu A. Nalewka z czarnego bzu uważana jest za doskonały lek na klasyczne przeziębienia, przebiegające z podwyższoną temperaturą, kaszlem, katarem czy uczuciem ogólnego rozbicia.
Inne potencjale korzyści z regularnego popijania fioletowoczarnego trunku obejmują przeciwdziałanie cywilizacyjnym chorobom takim jak cukrzyca, otyłość i zaburzenia metaboliczne oraz łagodzenie bólów związanych np. z migreną czy rwą kulszową. Nalewka z bzu czarnego, tak jak inne produktu na jego bazie, ma również działanie moczopędne oraz lekko przeczyszczające.
Przepisy na nalewkę z bzu czarnego
Nalewka z kwiatów bzu czarnego
Składniki:
- 50 kwiatostanów bzu czarnego
- 600 ml wody
- 600 g cukru
- 4 cytryny
- 1 litr spirytusu
Przygotowanie:
Kwiaty oczyść z większych łodyżek, rozłóż na papierze do pieczenia i pozostaw do lekkiego przeschnięcia. Wodę zagotuj z cukrem do całkowitego rozpuszczenia. W dużym słoju przekładaj warstwami kwiaty i plasterki cytryny, po czym zalej je przestudzonym syropem i odstaw w ciepłe miejsce na tydzień. Codziennie zawartość wymieszaj. Po 7 dniach odcedź syrop i połącz ze spirytusem. Nalewkę przelej do butelek i odstaw na 4 tygodnie. Po tym czasie trunek będzie gotowy do spożycia.
Nalewka z owoców bzu czarnego
Składniki:
- 1 kg owoców bzu czarnego
- 1 litr spirytusu
- 0,5 litra wody
- 250 g cukru
Przygotowanie:
Umyte owoce zalej spirytusem i odstaw na 4 tygodnie w ciemne, ciepłe miejsce. Po miesiącu odcedź alkohol i połącz z syropem ugotowanym z wody i cukru. Odstaw na kolejny tydzień. Przefiltruj nalewkę przez gazę, przelej do butelek i pozostaw do leżakowania na 6 miesięcy.
Dla ciekawszego smaku nalewkę z bzu czarnego można wzbogacić o pomarańcze, imbir, kardamon, goździki czy cynamon. Nie tylko poprawią one właściwości organoleptyczne, ale również zwiększą potencjał zdrowotny napoju, dzięki własnym związkom przeciwzapalnym.
Czy i jak stosować nalewkę z bzu czarnego?
Nalewka z bzu czarnego to propozycja tylko dla dorosłych – w żadnych ilościach nie powinna być oferowana dzieciom ani kobietom ciężarnym oraz karmiącym piersią. Mimo wysokiej efektywności wyciągów etanolowych z Sambucus nigra, należy mieć świadomość, że alkohol jako taki zawsze stwarza ryzyko dla zdrowia i może być konsumowany wyłącznie w małych ilościach.
Zachowując powyższe na uwadze, nalewka z bzu czarnego może być elementem codziennej profilaktyki prozdrowotnej, chroniąc nie tylko przed infekcjami dróg oddechowych, ale także chorobami serca, zaburzenia metabolicznymi, a według niektórych źródeł nawet nowotworami. Kieliszek nalewki nie powinien jednak być traktowany jako zamiennik zdrowego stylu życia – dieta bogata w naturalne antyoksydanty oraz codzienna dawka ruchu na świeżym powietrzu to lepsza forma ochrony niż bardzo słodki i kaloryczny alkohol!
Opublikowany: 2 września, 2024 | Zaktualizowany: 9 grudnia, 2024
- „Optimization of Chlorogenic Acid in Ethanol Extracts from Elderberry Flowers (Sambucus nigra L.) under Different Conditions: Response Surface Methodology” Maciej Oziembłowski i in., https://www.mdpi.com/2076-3417/13/5/3201, 29/11/2023;
- “Bioactive properties of Sambucus nigra L. as a functional ingredient for food and pharmaceutical industry” Karolina Młynarczyk i in., https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7185606/, 29/11/2023;
- “Elderberry (Sambucus nigra L.) juice as a novel functional product rich in health-promoting compounds” Milena Vujanović i in., https://pubs.rsc.org/en/content/articlehtml/2020/ra/d0ra09129d, 29/11/2023;
- “How to make spiced elderberry liqueur” Stephanie Hafferty, https://www.discoverwildlife.com/how-to/make-things/how-to-make-spiced-elderberry-liqueur, 29/11/2023;
- „Bioactive Compounds from Elderberry: Extraction, Health Benefits, and Food Applications” Oana-Elena Pascariu, “Processes” 2022, Basel, Switzerland;
