![By Arto Alanenpää (Own work) [Public domain], via Wikimedia Commons](https://www.ekologia.pl/wp-content/uploads/2023/03/799px-Silakka_max.jpg)
![Sandacz pospolity. By Piet Spaans (Own work) [CC BY-SA 2.5], via Wikimedia Commons](https://www.ekologia.pl/wp-content/uploads/2023/03/sandacze_max.jpg)
![By Vladimir Yu. Arkhipov, Arkhivov (Own work) [CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons](https://www.ekologia.pl/wp-content/uploads/2023/03/sapa_max.jpg)
Strunowce (Chordata) – zwierzęta wyposażone w strunę grzbietową (słowo chorda w łacinie i grece oznacza strunę) o dwustronnej symetrii budowy ciała, zaliczane do trójwarstwowców (wyposażone w trzy warstwy komórek – ektodermę, endodermę i mezodermę), cechujące się obecnością otworu gębowego i odbytu (należą tym samym do wtóroustych – organizmów, u których w rozwoju embrionalnym z pragęby kształtuje się odbyt).
Cechy charakterystyczne strunowców:
- ciało wyposażone w stronę grzbietową,
- obecność cewki nerwowej,
- posiadanie gardzieli,
- obecny układ pokarmowy,
- serce będące pompą tłoczącą dla życiodajnej krwi,
- obecność ogona służącego do poruszania się.
Te sześć cech może pojawiać się na dowolnym etapie rozwoju osobniczego.
Struna grzbietowa, czyli główna cecha decydująca o charakterystyce strunowców, to wewnętrzny szkielet osiowy zbudowany z tkanki łącznej. Ma ona formę elastycznego pręta przebiegającego wzdłuż ciała i jest zbudowana z mezodermy. Występuje przede wszystkim w rozwoju zarodkowym. Nad struną przebiega układ nerwowy (cewka), a pod nią znajduje się układ pokarmowy (umiejscowiony między układem nerwowym a sercem). Układ nerwowy u większych strunowców przekształca się w mózg i rdzeń kręgowy. Układ krwionośny zamknięty, usytuowany po stronie brzusznej. Występują łuki i szczeliny skrzelowe, które po etapie rozwoju zarodkowego przekształcane są w kosteczki skrzelowe.
W zależności od gromady i poziomu rozwoju ewolucyjnego, poszczególne cechy mają przekształconą formę. U niektórych przedstawicieli zanika ogon. Z kolei struna grzbietowa u organizmów ewolucyjnie wyższych występuje jedynie w stadium zarodkowym, a następnie przekształca się w kręgosłup. Więcej różnic występuję u strunowców w obrębie konkretnych funkcji życiowych – oddychania, rozmnażania, trawienia czy poruszania się.
Strunowce dzielą się na trzy podtypy, z których najliczniejszą i najbardziej zróżnicowaną grupę stanowią kręgowce. Liczba gatunków kręgowców dochodzi do niespełna 58 tys. Zaliczamy do nich między innymi ssaki – jednym z kręgowców jest więc człowiek. Bezczaszkowce to współcześnie tylko 30 gatunków zwierząt, natomiast osłonice liczą ich 100 razy więcej. Wiele spośród gatunków strunowców to organizmy wymarłe.
Osłonice (Tunicata)
Liczą około 3 tys. gatunków. Są to strunowce o bardzo prostej budowie, których cechą charakterystyczną jest tunika – rodzaj zewnętrznej osłonki zbudowanej z niestrawnego węglowodanu (tunicyny), która pełni dla osłonic funkcję ochronną. Osłonice żyją wyłącznie w wodach morskich. Zaliczamy do nich żachwy, sprzągle, ogonice i bezszparkowce (gromady). Struna grzbietowa u osłonic występuje jedynie w stadium larwalnym.
Bezczaszkowce (Cephalochordata)
Bezczaszkowce (strunogłowe), podobnie jak osłonice, mają bardzo uproszczoną budowę i zasiedlają środowisko przybrzeżne mórz ciepłych stref klimatycznych – żyją zagrzebane w piaskach dna morskiego. Charakteryzują się mocno wydłużonym, lancetowatym, bocznie spłaszczonym ciałem. Najbardziej rozpoznawalnym bezżuchwowcem jest lancetnik.
Kręgowce (Vertebrata)
Kręgowce w przeciwieństwie do dwóch poprzedzających je podtypów to wysoce rozwinięte zwierzęta o bardziej złożonej budowie ciała. Właściwie kręgowcom jest posiadanie szkieletu zbudowanego z tkanki łącznej kostnej i chrzęstnej, która stanowi podporę dla mięśni i narządów. Dzięki niemu kręgowce mogą osiągać znacznie większe rozmiary niż pozostałe strunowce, a działanie ich organizmów oparte jest o bardziej wyspecjalizowane funkcje (dotyczy to zwłaszcza wyżej rozwiniętych ssaków).
Pierwszą gromadą wśród kręgowców są bezżuchwowce (Agnatha) – proste, wręcz prymitywne zwierzęta wodne pozbawione szczęk. Należą do nich żyjące obecnie minogi i śluzice, a także wymarłe konodonty, Pteraspidomorphi, Anaspida i Thelodonti. Główna grupa kręgowców, uznana w taksonomii za infratyp to z kolei żuchwowce. Zaliczamy do nich nadgromadę Tetrapoda (czworonogich), do których należą płazy, a także owodniowce, czyli gady, ptaki, ssaki i gady ssakokształtne (synapsydy). Oprócz nadgromady czworonogich do kręgowców zaliczamy również poszczególne gromady ryb: kostnoszkieletowe, chrzęstnoszkieletowe oraz wymarłe pancerne i fałdopłetwe.
Ewolucja strunowców
Taksonem bazowym, od którego początek wzięły kolejne podtypy i gromady kręgowców, są bezczaszkowce. Z kolei najbliżej spokrewnione ze sobą są kręgowce i osłonice. Nie brakuje też teorii, że to właśnie osłonice stanowią takson bazowy dla pozostałych kręgowców. Pokrewieństwo oraz ewolucja strunowców pozostają przedmiotami dyskusji.
