Koszatniczka – rasy, pokarm i zabawki dla koszatniczki. Jaka klatka dla koszatniczki?

Koszatniczki w ostatnich latach dołączyły do grona ulubionych domowych gryzoni. Ich niewątpliwą zaletą jest dzienny tryb aktywności – w przeciwieństwie do wielu innych małych pupili nie preferują zabawy w porze, gdy właściciele śpią. Są też chwalone za pogodne usposobienie oraz towarzyską naturę. Co warto wiedzieć o hodowli koszatniczek?

Koszatniczka pospolita (Octodon degus) to niewielki gryzoń z rodziny koszatniczkowatych. Dorosłe osobniki osiągają od 170 do 300 g, zaś z ogonem mierzą 25-31 cm. Zaokrąglony pyszczek przypomina nieco jeżozwierza lub wiewiórkę, ale smukłe ciało okrywa brązowo-szare futerko, które ma tendencję do jaśnienia na zimę. Choć w przyrodzie koszatniczki rzadko kiedy dożywają się roku, w domowych warunkach mogą żyć od 5 do nawet 9 lat. Nie jest to więc towarzysz „na chwilę”.

Rasy koszatniczek

Hodowlane koszatniczki zazwyczaj oznaczane są jako koszatniczki pospolite (zwyczajne), ale w rzeczywistości mogą być mieszańcami różnych gatunków. W przeciwieństwie do innych gryzoni hodowlanych różnorodność w obrębie gatunku jest bardzo niska. Ogromna większość domowych pupilów posiada krótką sierść we wspomnianej wyżej brązowawej barwie zwanej profesjonalnej „aguti”.
Poza tym dość rzadko można spotkać również barwne odmiany:

• niebieską – w rzeczywistości o szarej sierści ciemniejącej u góry;
• białą lub biało-plamą – z brakiem pigmentu na całej lub fragmentach sierści;
• piaskową – o jasnym, rudym futerku;
• szampańską – z kremową sierścią na stronie brzusznej;
• czarną – wyjątkowo rzadką.

Jakkolwiek atrakcyjne i unikalne są powyższe odmiany, większość źródeł odradza ich hodowlę. Za zmianę koloru sierści odpowiedzialne są bowiem anomalie genetyczne, które mają zwierzaki bardziej podatne na choroby i krócej żyjące.

Pochodzenie koszatniczek

Koszatniczki pochodzą z terytorium Chile, gdzie upodobały sobie tereny między wybrzeżem Atlantyku a zboczami Andów. Spotykane są przy tym nawet na wysokości 1200-2000 m n.p.m. Stada złożone z 3-7 osobników zamieszkują ściśle określone terytoria, gdzie budują sieć nor umożliwiających długie przebywanie bez dostępu do świeżego powietrza, a nawet wody. Koszatniczki w rzeczywistości większą część swego życia spędzają pod ziemią. Ciężarne samice po ok. 90 dniach rodzą od 2-12 sztuk potomstwa (najczęściej ok. 6). Młode przychodzą na świat pokryte sierścią i z otwartymi oczami.

W latach 60-tych XX w. koszatniczki zyskały zainteresowanie naukowców jako doskonały materiał badawczy. Okazały się nie tylko bardzo przydatne w eksperymentach dotyczących leczenia cukrzycy, ale zaskoczyły również nietypowymi zdolnościami – np. szeregowania przedmiotów od największego do najmniejszego. Ich potencjał laboratoryjny związany jest też ściśle z wyjątkowo dobrą koordynacją między okiem a łapką, jak również z wrażliwością na zmiany natężenia światła. Ponadto, u starszych osobników odkryto zmiany podobne do choroby Alzheimera.

Dopiero po dekadach wykorzystania w laboratoriach koszatniczki zyskały sobie popularność wśród amatorskich hodowców. Od samego początku za ich największy atut uważano wspomniany już dzienny tryb życia, który ułatwia nawiązanie więzi ze zwierzakiem.

Ciekawostka: W niektórych stanach USA (np. Alaska, Kalifornia, Utah) hodowla koszatniczek jest zabroniona ze względu na ich potencjał do dziczenia i inwazyjny charakter. Nawet w Polsce spotyka się już zdziczałe osobniki.

Jak dobrać klatkę/terrarium?

Większość hodowców zaleca hodowlę koszatniczek w obszernej klatce. Zwierzęta te nie tylko są bardzo ruchliwe i potrzebują odpowiednio dużo przestrzeni, ale także powinny być trzymane w parach (idealny wybór to dwie samiczki) – samotność znoszą bowiem bardzo źle. Alternatywą dla klatki może być większych rozmiarów terrarium.

Minimalne rozmiary klatki to 80x 50 cm, przy czym warunkiem jest, by wysokość wynosiła co najmniej pół metra. Zwierzakom warto zainstalować piętro, gdyż lubią się wspinać oraz skakać. Dno klatki powinno być wykonane z wysokiej jakości, grubego tworzywa sztucznego, które wytrzyma wyjątkowo silne i aktywne zęby koszatniczek. Za podłoże służyć mogą trociny, lignina lub papier – ważne, aby ich ilość wystarczyła do rycia tuneli i zagrzebywania się. Obowiązkowym wyposażeniem jest pojnik na wodę, ceramiczna miska na jedzenie oraz basenik z piaskiem. Ten ostatni jest koszatniczkom niezbędny do kąpieli, które umożliwiają utrzymanie futerka w zdrowiu i czystości. Większość hodowców zaleca, aby basen wkładać do klatki jedynie raz na kilka dni – pozostawiony na stałe szybko zostanie zanieczyszczony odchodami. Poza tym, koszatniczki potrzebują kryjówki (domku), w którym będą mogły skryć się przed światem – będą w nim spać i odpoczywać. Rolę taką mogą spełniać nawet pudełka, ale prędzej czy później będzie trzeba wymienić je na nowe. Ostre ząbki gryzoni dość szybko dają sobie radę z kartonem.

Klatka powinna być przechowywana w jasnym pomieszczeniu w temperaturze 18-22 °C. W okresie lata można ja wynosić do ogrodu, ale należy wówczas unikać upalnych, mocno nasłonecznionych miejsc.

Prawidłowa dieta dla koszatniczki

Jak większość gryzoni, koszatniczka jest typowym roślinożercą, który najchętniej zajada się suchą trawą – to najpowszechniejszy pokarm na półpustynnych obszarach Chile. Dlatego w domowej hodowli należy przede wszystkim serwować codziennie sianko, które nie tylko dostarcza najpotrzebniejszych związków odżywczych, ale przede wszystkim pomaga ścierać zęby. A uzębienie koszatniczki to nie tylko zagrożenie dla domowych sprzętów, ale także potencjalne źródło problemów zdrowotnych.

Menu gryzonia warto dopełniać świeżymi i suszonymi ziołami, np. babką lancetowatą, koniczyną, pokrzywą czy liśćmi malin. Bardzo polecane są też gałązki brzozy, leszczyny, jabłoni czy wierzby, które wspierają ścieranie ząbków. Alternatywnie w sklepach zoologicznych nabyć można specjalistyczne granulaty dla koszetniczek, które okresowo mogą zastępować naturalny pokarm. Należy jednak wystrzegać się mieszanek zawierających suszone owoce, pestki i nasiona. Koszatniczkom szkodzą bowiem cukry oraz większe ilości tłuszczów. Owoców nie wolno podawać im wcale, a z warzyw dozwolone są jedynie marchew, ogórek, topinambur i kalafior.

Jakie zabawki dla koszatniczki?

Oprócz jedzenia w klatce koszatniczki powinny znaleźć się urozmaicenia, które zachęcą zwierzaki do zabawy i ruchy. Podstawa to kołowrotek – podobnie jak chomik, kosztaniczki uwielbiają możliwość biegu bez końca. Wybierać należy jednak większe modele, dopasowane do wielkości gryzoni oraz pozbawione przerw między szczebelkami, w których mogłaby uwięznąć łapka.

Poza tym koszatniczka potrzebować będzie obiektów do podgryzania. Tą rolę doskonale spełniają kijki, kora i gałązki, ale można również zainwestować w komercyjne gryzaki. Zwierzaki docenią również wszelkiego rodzaju drabinki i tunele, które urozmaicą codzienne igraszki.

Najczęstsze choroby koszatniczek

Nieprawidłowa dieta jest najczęstszą przyczyną problemów zdrowotnych u koszatniczek. Zwierzątka nie tylko często cierpią na niestrawność, ale także są podatne na rozwój cukrzycy. Brak sianka i gałązek w jadłospisie może też prowadzić do przerostu siekaczy i zębów trzonowych, który utrudnia jedzenie.

Poza tym walczące o terytorium samce mogą ranić się nawzajem, wygryzając sobie sierść. Także nieostrożna zabawa z człowiekiem może skończyć się tragicznie – koszatniczki mają tendencję do zrzucania ogona, który niestety nigdy już nie odrasta. Zwierzątek nie należy więc nigdy ciągnąć za ogon.

Inne możliwe, choć stosunkowo rzadko pojawiające się problemy zdrowotne koszatniczek to infekcje dróg oddechowych, choroby pasożytnicze, choroby serca, rak wątroby oraz zaćma. Wszelkie wyraźne zmiany w zachowaniu i wyglądzie pupila należy konsultować z weterynarzem z odpowiednim doświadczeniem w zakresie opieki nad gryzoniami.

Zdecydowaniem złym pomysłem jest próba rozmnażania koszatniczek. Niestety, ciąża i poród u hodowlanych zwierząt są trudne, a potomstwo często przychodzi na świat upośledzone lub martwe. Dlatego w jednej klatce powinno się hodować wyłącznie osobniki jednej płci, idealnie rodzeństwo.

Czy koszatniczki są odpowiednie dla dzieci?

Koszatniczki to wesołe i sympatyczne zwierzaki, ale zdecydowanie nie najłatwiejsze w hodowli. Można je oswoić, ale proces jest długi i wymaga cierpliwości. Wszelkie pieszczoty i kontakty powinny być bardzo delikatne i taktowne. Małe dzieci zdecydowanie nie nadają się więc na głównych opiekunów koszatniczek – kontrola dorosłych, zwłaszcza w przypadku diety, jest bezwzględnie wymagana. 

Specjaliści zalecają, aby gryzoni nie zmuszać do interakcji poprzez branie ich na ręce czy głaskanie. Zwierzę powinno samo wychodzić na otwartą dłoń czy wspinać się po ramieniu zaprzyjaźnionego człowieka. A gdy zyska on już zaufanie koszatniczki, może nawet liczyć na opiekę z jej strony w postaci delikatnego muskania skóry!