Mamoncillo owoc – właściwości, witaminy i wartości odżywcze mamoncillo

Z zewnątrz wygląda jak limonka, w środku jak liczi – mamoncillo to owoc, który zyskuje na popularności nie tylko dzięki swej anatomicznej oryginalności. Ten karaibski przysmak zdaniem naukowców bogaty jest w dobroczynne związki, które można wykorzystać do alternatywnej terapii wielu poważnych schorzeń. Czy mamoncillo trafi więc wkrótce na listę „superpokarmów”?

Mamoncillo (Melicoccus bijugatus) to drzewo z rodziny mydleńcowatych obejmującej również takie smaczne egzotyczne owoce jak jagodzian rambutan i liczi chińskie. Oryginalnie pochodzi z północnych obszarów Ameryki Północnej, ale z czasem zadomowiło się również w Ameryce Środkowej, na Karaibach, a nawet w Indiach, na Filipinach i w tropikalnej części Afryki. Poniekąd jest to już więc owoc globalny, dobrze czujący się wszędzie tam, gdzie średnia dzienna temperatura oscyluje między 20 a 27°C.

Ciekawostka:
Mamoncillo rozprzestrzenia się po świecie głównie za sprawą człowieka. Nie wszędzie jest jednak mile widzialne – na wyspach Galapagos i Wyspach Dziewiczych ma już status gatunku inwazyjnego, który zagraża rodzimej florze. 

Mamoncillo – rys botaniczny

Gatunek po raz pierwszy opisany został przez irlandzkiego botanika Patricka Browne w 1756 r. Epitet bijugatus pojawił się jednak dopiero cztery lata później i odnosi się do charakterystycznych liści mamoncillo – każdy składa się z dwóch par płatków. Alternatywne lokalne nazwy tego gatunku to m.in. hiszpańska limonka, quenepa, ackee i limoncello.

Drzewa mamoncillo rosną bardzo powoli, ale w pełni dojrzałości osiągają nawet 25 m wysokości. Eliptyczne ciemnozielone liście mają długość nawet ponad 12 cm i zawsze tworzą wspomniane wyżej skupiska po cztery. Większość drzew ma charakter dwupienny, rozwijając wyłącznie kwiaty żeńskie lub męskie. Są one na tyle wonne, że bez problemów przyciągają dostateczną liczbę pszczół umożliwiających pełne zapylenie.

W skupiskach rozwijają się również owoce przyjmujące formę niewielkich (ok. 4 cm w średnicy) zielonych kulek o skórzastej, kruchej skorupce. W stanie dojrzałości da się ją łatwo rozłupać odsłaniając żółtawy lub pomarańczowy miąższ o żelatynowej konsystencji. Niestety, większość jego objętości stanowi dość duża pestka, a czasem i dwie, na tyle śliskie, że stwarzają poważne ryzyko zachłyśnięcia w przypadku nieostrożnej konsumpcji.

Jak więc smakuje mamoncillo? Ogryziony z pestek miąższ jest soczysty, lekko kwaskowaty za młodu, ale w stanie dojrzałości bardzo słodki, z nutami wina, cierpkości i skrobi. Można spotkać się z opiniami, że również w smaku mamoncillo przypomina skrzyżowanie liczi z limonką.

Tradycyjne wykorzystanie mamoncillo

Drzewa mamoncillo bywają sadzone przy drogach i w domowych ogrodach jako osłona przed słońcem. Jedzone są zwykle prosto z gałęzi, na surowo. Na targach sprzedaje się całe kiście, które przetrzymywane w chłodzie, przetrzymują w dobrej kondycji nawet do 10 dni. Klasyczny sposób konsumpcji polega na oddzielaniu miąższu od pestek palcami lub bezpośrednio w ustach.

Mamoncillo bywa jednak również przerabiane na dżemy, marmolady, galaretki oraz napoje owocowe. Ze skórek przyrządza się natomiast napary, które po ostudzeniu doskonale zaspokajają pragnienie w warunkach upałów. Na Haiti całe owoce po obraniu namaczane są z kolei w rumie wraz z przyprawami, dając popularny alkoholowy koktajl. W niektórych kulturach spożywa się również pestki po uprzednim ich uprażeniu – w smaku przypominają orzechy nerkowca.

Dla dopełnienia dodajmy, że z nektaru kwiatów mamoncillo powstaje smakowity ciemny miód, natomiast samo drewno cenione jest jako materiał stolarski i budowniczy. Z kory i liści zaś przyrządza się odwary mające leczyć zaburzenia jelitowe, a nawet dezynterię.

Mamoncillo – witaminy i wartości odżywcze

Miąższ hiszpańskiej limonki zawiera w sobie błonnik, witaminę A i C, witaminy z grupy B, a także wapń, żelazo i fosfor. Nie są to jednak ilości, które przy racjonalnej konsumpcji pokryłyby dzienne zapotrzebowanie człowieka na witaminy i sole mineralne.

Znacznie ciekawszym składnikiem mamoncillo są jednak fenole oraz flawonoidy, czyli cenne dla zdrowia antyoksydanty, które determinują charakterystyczny smak i zapach owoców. Naukowcom udało się z galaretowatego miąższu wyizolować m.in. kwas kumarynowy, kwas ferulowy i kwas kawowy, a także pochodne resweratrolu. Ponadto zidentyfikowano dwa cenne kwasy tłuszczowe oraz szereg terpenów.

Właściwości zdrowotne mamoncillo

Związki fenolowe obecne w miąższu hiszpańskiej limonki asocjowane są z szeregiem korzyści zdrowotnych, w tym profilaktyką cukrzycy i chorób układu sercowo-krążeniowego, jak również łagodzeniem dolegliwości żołądkowo-jelitowych. Już w tradycyjnej południowoamerykańskiej medycynie mamoncillo polecano jak środek lekko przeczyszczający, przynoszący ulgę od zaparć i wzdęć, ale także skracający przebieg biegunki. Funkcję tą uzasadnia obecność pochodnych kwasu ferulowego w galaretowatym miąższu.

Z kolei związki kwasu kumarynowego oraz kawowego w sposób udowodniony naukowo pomagają redukować ciśnienie krwi i działają przeciwzakrzepowo. W eksperymentach prowadzonych na szczurach antyoksydanty z mamoncillo okazały się skutecznie chronić przed zawałami i częściowo odwracać uszkodzenia nimi spowodowane. Według badania opublikowanego w periodyku „Fitoterapia” w 2013 r. miąższ hiszpańskiej limonki może również pomagać przy problemach oddechowych i astmie.

Choć o cukrach mało kiedy mówi i pisze się coś dobrego, w przypadku mamoncillo idealna równowaga fruktozy i glukozy okazuje się mieć korzystny wpływ na zaburzenia pokarmowe. W szczególności słodko-kwaśne owoce wydają się łagodzić symptomy zespołu drażliwego jelita, a dodatkowo wykazują działanie antybiotyczne, chroniąc przed infekcjami żołądkowo-jelitowymi pochodzenia bakteryjnego. Co więcej, obecne w miąższy pochodne mannozy wspierają funkcje immunologiczne i są stosowane wspomagająco przy leczeniu infekcji dróg moczowych.

Przyszłość mamoncillo

Eksperci zgadzają się, że hiszpańska limonka pozostaje niedocenianym i niewykorzystanym produktem naturalnym o wysokim potencjale zdrowotnym. Jej słabą stroną jest trudność w oddzielaniu miąższu od pestek, która w dzisiejszym świecie zdominowanym bezpestkowymi owocami, jest poważnym komercyjnym handicapem. Wydaje się obecnie, że jedynym sposobem na upowszechnienie mamoncillo jest rozwój technik przetwórstwa, które pozwolą utrwalić zalety egzotycznych owoców w przyjaznej dla konsumenta formie.

Jednocześnie, już powstają odmiany Melicoccus bijugatus o atrakcyjniejszej proporcji miąższu do pestek oraz umożliwiające łatwiejsze ich oddzielanie.