Płatki żytnie – właściwości, skład i wykorzystanie płatków żytnich

Można zaryzykować stwierdzenie, że prawie każdy, kto stara się zrzucić zbędne kilogramy, prędzej czy później ma okazję docenić ich wyjątkowe właściwości. Płatki żytnie są też bardzo lubiane przez sportowców i osoby, które są po prostu aktywne fizycznie. Dlaczego? Choć wyglądają dość niepozornie, w rzeczywistości skrywają w sobie zaskakująco duży potencjał…

1. Płatki żytnie – jak powstają?
2. Właściwości zdrowotne płatków żytnich
3. Kto powinien jeść płatki żytnie?
4. Jak włączyć płatki żytnie do diety?
5. Płatki żytnie w kuchni
6. Czy warto jeść płatki żytnie?

Żyto (Secale cereale) pochodzi z Bliskiego Wschodu – pierwsze próby uprawy miały miejsce w 6600 r. p.n.e., w rejonach Anatolii i Doliny Eufratu. Do Europy dotarło prawdopodobnie ok. roku 1000 p.n.e., szybko zyskując na popularności ze względu na niewielkie wymagania (może być uprawiane na wszystkich rodzajach gleb) i zarazem wysoką odporność na warunki klimatyczne. Współcześnie jego ziarno jest wykorzystywane przede wszystkim jako pasza dla zwierząt, ale także ważny surowiec w przemyśle spożywczym. Z żyta wytwarza się różnego rodzaju mąki (z których powstają liczne wypieki, w tym chleby żytnie), kasze i otręby, a także płatki.

Płatki żytnie – jak powstają?

Popularne szczególnie jako dodatek do śniadania i przekąsek płatki żytnie najczęściej są wytwarzane z obłuskanego ziarna żyta. Poszczególne etapy produkcji mogą się nieco różnić w zależności od wytwórcy. Cały proces przeważnie sprowadza się do uprażenia ziaren, które następnie są walcowane i przybierają charakterystyczny, spłaszczony kształt. Na etykietach niektórych płatków można też znaleźć informację, że powstały wyłącznie wskutek zmiażdżenia pełnych ziaren, które wcześniej nie zostały poddane obróbce termicznej.

Alternatywną metodą produkcji płatków żytnich jest ich formowanie i wypiekanie z ciasta powstałego na bazie mieszanek różnych mąk żytnich.

Gotowe płatki żytnie mają chrupką, lecz nie łamliwą konsystencję i charakterystyczny, zbożowy aromat oraz wyrazisty smak. Są pakowane w torebki o różnych pojemnościach i sprzedawane zarówno w popularnych marketach i dyskontach, jak i w bardziej wyspecjalizowanych sklepach ze zdrową żywnością.

Właściwości zdrowotne płatków żytnich

Płatki żytnie często są doceniane nawet przez osoby, które wcale nie należą do zagorzałych miłośników produktów zbożowych. Ich popularność wynika z szeregu zaskakujących właściwości, których nie mają znane z reklam telewizyjnych inne typy płatków zbożowych.

Przede wszystkim są bardzo zdrowe – płatki żytnie zawierają szereg cennych soli mineralnych: magnez, potas, wapń i żelazo. Obfitują też w niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu mikroelementy, takie jak bor, cynk, fluor, fosfor, jod, kobalt, mangan, miedź. W płatkach żytnich obecne są też witaminy z grupy B: inozytol (B8), niacyna (B3), kwas foliowy (B9), kwas pantotenowy (B5) oraz witamina E. Jednak to wcale nie powyższa lista - choć niewątpliwie imponująca - robi największe wrażenie na ich konsumentach…

Zwolennicy płatków żytnich przede wszystkim cenią je za najniższą spośród wszystkich płatków kaloryczność. Mówiąc wprost, nie tuczą – można jeść je bez obaw, że odcisną swoje piętno w okolicach brzucha, a w istocie jest wręcz przeciwnie. Płatki żytnie charakteryzują się wysoką zawartość błonnika, co czyni je nie tylko wartościową, ale także bardzo sycącą przekąską. Z tego względu są częstym elementem diet odchudzających – na długo zaspokajają głód i jednocześnie regulują przemianę materii.

Warto też wiedzieć, że płatki żytnie zawierają lignany. Są to związki roślinne, które ze względu na podobieństwo do ludzkich estrogenów – żeńskich hormonów płciowych – nazywane są fitoestrogenami. Po wniknięciu do przewodu pokarmowego ulegają licznym przekształceniom chemicznym, w toku których wykazują właściwości lecznicze, m.in. regulując gospodarkę hormonalną. Istnieją badania udowadniające, że lignany mogą obniżać ryzyko zachorowania na niektóre typy nowotworów, w tym raka piersi, prostaty i okrężnicy. Zapobiegają też kamicy żółciowej i chorobom układu sercowo-naczyniowego

Kto powinien jeść płatki żytnie?

Płatki żytnie są rekomendowane przede wszystkim osobom odchudzającym się – wspomagają zrzucanie zbędnych kilogramów, zaspokajając uczucie głodu i wspierając procesy przemiany materii, m.in. poprawiając perystaltykę jelit i zapobiegając zaparciom. Stanowią zdrową, niskokaloryczną przekąskę, po którą można sięgać bez wyrzutów sumienia. W istocie dostarczają organizmowi szereg składników odżywczych.

Kolejną grupą, która powinna zainteresować się włączeniem płatków żytnich do swojego menu są sportowcy i osoby, które na co dzień utrzymują wysoką aktywność fizyczną. Obecne w życie lignany, poza ochroną przed wieloma chorobami, wspomagają też budowanie tkanki mięśniowej. Błonnik zaś nie tylko skutecznie syci, ale także niweluje uczucie zmęczenia. 

Biorąc pod uwagę szerokie właściwości prozdrowotne płatków żytnich, można śmiało stwierdzić, że właściwie każdy może odnieść korzyści z ich spożywania. Wyjątkiem są osoby nietolerujące glutenu oraz chorujące na celiakię – w takich przypadkach dozwolone są jedynie specjalne płatki bezglutenowe. 

Jak włączyć płatki żytnie do diety?

Ze względu na swoją uniwersalną formę i gwarantowane uczucie sytości po spożyciu, płatki żytnie są przede wszystkim popularnym produktem śniadaniowym. Można chrupać je na sucho – samodzielnie lub wymieszane z innymi płatkami, bakaliami czy owocami. Wiele osób dodaje je do jogurtu czy maślanki lub po prostu zalewa mlekiem albo wodą. Są też oczywiście częstym elementem granoli.
Płatki żytnie sprawdzają się także jako smaczny dodatek do sałatek, kremowych zup, a nawet gulaszów. Wzbogacą też wszelkie koktajle owocowo-warzywne, zwiększając ich wartości odżywcze. Można dodawać je do omletów czy wykorzystywać (zwykle po zmieleniu, choć wcale nie jest to warunek konieczny) w charakterze panierki do mięs czy warzyw.

Osobną kategorią, w której z powodzeniem wykorzystuje się płatki żytnie są wszelkie wypieki (zarówno słodkie, jak i wytrawne) oraz różnego rodzaju desery. Są składnikiem i dodatkiem do ciast i ciasteczek, a także puddingów i kasz podawanych na słodko. W rzeczywistości można dosypywać je do większości potraw i przekąsek, w zależności od indywidualnych preferencji. Stanowią uniwersalny i bezpieczny dodatek, który sprawdzi się w większości kulinarnych kompozycji.

Płatki żytnie w kuchni

Płatki żytnie na ciepło z truskawkami i migdałami

Składniki:

• 35 g płatków owsianych
• 1 łyżka nasion chia
• 150 ml mleka lub wody
• 80 g pokrojonych truskawek
• 20 g płatków migdałowych
• 1 łyżka siemienia lnianego
• 1 łyżeczka miodu
  

Przygotowanie:
Do niedużego rondelka wsyp płatki żytnie razem i nasionami chia. Zalej całość mlekiem lub wodą i doprowadź do wrzenia. Następnie gotuj na wolnym ogniu, przez cały czas mieszając, do momentu aż płatki zmiękną i osiągną optymalną konsystencję.

Gdy mieszanka lekko przestygnie, dodaj pozostałe składniki: truskawki, siemię lniane i migdały. Całość polej miodem.


Żytnie ciasteczka pomarańczowe

Składniki:

• 50 g masła
• 125 g płatków żytnich
• 250 g drobnego cukru
• 2 lekko ubite jajka
• 2 łyżki przesianej mąki
• 2 łyżeczki proszku do pieczenia
• 2 łyżeczki drobno starej skórki pomarańczowej
• szczypta soli

Przygotowanie:
Rozgrzej piekarnik do 180 stopni Celsjusza. Roztop masło, przełóż je do miseczki i wymieszaj z płatkami żytnimi. Dodaj cukier i jajka. W innej misce wymieszaj mąkę, proszek do pieczenia, sól i skórkę pomarańczową. Dodaj do masła i płatków i raz jeszcze wszystko wymieszaj. Nabieraj masę za pomocą łyżeczki do herbaty i pozwalaj, by skapywała na wyłożoną papierem do pieczenia blachę, formując nieduże ciasteczka. Uwaga: ciasteczka nie powinny się stykać.Włóż blachę do piekarnika na 10 minut – upieczone ciasteczka pozostaw do ostygnięcia, następnie ostrożnie zdejmuj je z papieru, delikatnie podważając łopatką lub nożem o szerokim ostrzu. Aby ciasteczka zachowały aromat, przechowuj je w szczelnie zamkniętej puszce, jednak nie dłużej niż trzy tygodnie.

Czy warto jeść płatki żytnie?

Zdając sobie sprawę z zalet i unikalnych właściwości płatków żytnich z pewnością chętniej znajdziemy dla nich – jeśli jeszcze tak się nie stało – miejsce w naszej diecie. Są smaczne, pożywne i pasują do większości dań i przekąsek – bardzo łatwo więc włączyć je do jadłospisu. Kupując płatki żytnie warto uważnie zapoznać się z etykietą. Niestety, niektórzy producenci „wzbogacają” swoje płatki cukrem (nie mylić z cukrami wyszczególnionymi w tabelce wartości odżywczych), lepiej więc upewnić się, że nie ma go w składzie produktu, który wkładamy do koszyka.

Bibliografia

1. Prof. dr hab. Bohdan Achremowicz i in.; “Płatki zbożowe – ocena porównawcza”; Postępy techniki przetwórstwa spożywczego; 2020-05-14
2. “https://www.thoughtco.com/rye-the-domestication-history-4092612”; data dostępu: 2020-05-14
3. “http://www.whfoods.com/genpage.php?tname=foodspice&dbid=65”; data dostępu: 2020-05-14
4. “https://neilshealthymeals.com/strawberry-almond-rye-flakes-porridge/”; data dostępu: 2020-05-14
5. Hahnemann Triine; “Scandinavian Baking”; Quadrille Publishing; 2020-05-14