Plamy na języku ‒ objawy, rodzaje i leczenie plam na języku

Plamy na języku bywają bagatelne i nic nieznaczące. Czasem jednak okazują się symptomem poważniejszych zmian w organizmie. Tradycyjna Medycyna Chińska wykorzystuje ocenę stanu języka jako jedno z najważniejszych narzędzi diagnostycznych. Jej zdaniem bruzdy, przebarwienia czy plamy na języku odzwierciedlają kondycję głównych organów. Co na to współczesna wiedza medyczna?

Język jest fascynującym organem, który umożliwia nam gryzienie i połykanie jedzenia, mówienie, a także odczuwanie smaków potraw. Za to ostatnie odpowiada 2 -10 tysięcy kubeczków smakowych, które co dwa tygodnie obumierają i odradzają się na nowo. Wbrew powszechnemu mniemaniu są one niewidoczne gołym okiem – grudki, które widzimy na powierzchni języka to brodawki, na których umieszczone są kubeczki smakowe.

Budowa języka w skrócie

Praca języka regulowana jest działaniem aż ośmiu mięśni. Jako organ pokryty jest różową śluzówką, której chropowatość wynika z obecności wspomnianych wyżej brodawek. Do gardła przymocowany jest siecią zwartej tkanki połączonej z błoną śluzową. Z przodu kotwiczy go wędzidełko widoczne po podniesieniu języka w górę. Kubeczki smakowe zlokalizowane na brodawkach wykrywają pięć podstawowych smaków i za pomocą sygnałów nerwowych przesyłają informacje o nich do mózgu.

Nierówność języka sprawia, że jest on siedliskiem życia bakterii i innych drobnoustrojów, które przy nieprawidłowej higienie jamy ustnej lub ogólnym spadku odporności mogą nadmiernie się rozrastać prowadząc do rozwoju lokalnych zmian chorobowych. Stąd większa część stomatologów zaleca regularne czyszczenie języka specjalną szczoteczką.

Biały nalot na języku jest oznaką grzybicy

Mimo mycia na języku mogą czasem pojawiać się plamy zwiastujące przerost określonych mikrobów. Dość powszechny biały nalot jest najczęściej objawem infekcji drożdżakami Candida albicans, lub innymi rodzajami grzybów z rodzaju Candida, Torulopsis lub Geotrichum. Może być on skutkiem ubocznym antybiotykoterapii lub doustnego przyjmowania leków sterydów, jak również symptomem ogólnych zaburzeń immunologicznych. Ponadto grzybicę języka łączy się z niedoborem cynku, żelaza i witamin z grupy B w diecie, zaburzeniami hormonalnymi tarczycy czy kory nadnerczy, chorobami układu pokarmowego, takimi jak nadkwasota czy choroba wrzodowa, a także chorobami nerek, nowotworami, niedokrwistością czy wirusem HIV. Lekarze zwracają również uwagę na zwiększenie częstotliwości występowania białego grzybicznego nalotu przy nieprawidłowej higienie jamy ustnej, posiadaniu aparatów ortodontycznych i protez, zapaleniach dziąseł i błony śluzowej oraz mechanicznych urazach.

Grzybiczne zmiany mogą przy tym przyjmować różne formy. U niemowląt często spotyka się tzw. pleśniawki, inaczej afty, mające postać dość małych białych, szarych lub żółtawych kółek. Przy innych formach grzybicy plamy nabierają również konsystencji mlecznego kożucha, a dodatkowo może towarzyszyć im zaczerwienienie i wygładzenie samego języka. Leczenie zmian grzybicznych obejmować może leki lokalne do pędzlowania, płukania, ssania i smarowania, jak również zmianę diety.

Zmiany nowotworowe na języku

Twardniejące białe plamy na języku mogą być również oznaką leukoplakii, czyli nadmiernego rogowacenia błony śluzowej. Choroba ta nie pojawia się nagle, ale rozwija się powoli przechodząc z widocznych smug w widoczne plamy, które poza językiem pojawiają się również na wewnętrznej stronie policzków czy dnie jamy ustnej. Leczenie może polegać na wyeliminowaniu czynników prowokujących, np. alkoholu, lub też interwencji chirurgicznej. Niestety, leukoplakia może przeistaczać się w postać złośliwą, czyli nowotwór.

W kontekście raka języka za niepokojące uważa się również wypukłe guzki lub plamy na bokach języka i czerwone plamy na jego powierzchni, które utrzymują się przez dłuższy czas i ewentualnie powiększają, zwłaszcza, jeśli towarzyszy im ból, uczucie zdrętwienia lub trudności z przełykaniem.

Czerwone plamy na języku

Bywa, że język cały robi się żywoczerwony, co może być oznaką szkarlatyny lub rzadkiej choroby Kawasakiego, występującej u dzieci i powodującej zapalenie naczyń krwionośnych. Jeśli chodzi o plamy ciemniejszego zabarwienia, to mogą one również być początkową formą wspomnianych wyżej aft, które powodują najpierw nadżerkę nabłonka, a dopiero po kilku dniach pokrywają się białym lub szarym nalotem.

Poza tym czerwieńsze lub białe grudki, jak również różowe pęcherzyki, mogą być wynikiem zaatakowania poszczególnych brodawek językowych przez wirusa. Tego typu zmiany mogą być również wynikiem stresu lub przypadkowych urazów języka. Problem bywa nieprzyjemny, lub nawet bolesny, ale zazwyczaj ustępuje samoistnie w przeciągu trzech dni. W tym okresie poleca się unikanie pikantnego pożywienia, gorących napojów oraz słodyczy. Zaczerwienione zgrubienia na języku, które nie ustępują same po upływie 1-2 tygodni, trzeba natomiast skonsultować z lekarzem stomatologiem lub dermatologiem.

Żywoczerwone plamy występujące wraz z białym nalotem i wyraźną erozją śluzówki bywają też oznaką liszaja płaskiego. W tym przypadku charakterystyczne są liniowe lub obrączkowate zmętnienia nabłonka. Podłoże tej dermatozy nie jest do końca wyjaśnione, ale może mieć związek ze skłonnościami genetycznymi, stresem, infekcją wirusową, a także zaburzeniami immunologicznymi. Leczenie nie jest łatwe i może obejmować zarówno terapię doustną, jak i miejscowe stosowanie preparatów z kortykosteroidami, pochodnymi witaminy A oraz cyklosporyną A.

Bardzo charakterystyczną manifestację ma tzw. język geograficzny, czyli wędrujący rumień, który tworzy na śluzówce biało-różowo-czerwona mapę. I w tym przypadku przyczyna nie jest oczywista i może obejmować czynniki genetyczne, stres, cukrzycę, a nawet alergie czy niedobory witaminy z grupy B.

Włosy na języku?

Rzadziej spotykane zmiany na języku to występowanie brązowych lub czarnych, wypukłych plam, które przypominają włosy lub sierść. Pojawiają się one u 8% dzieci, a przy tym nawet u 57% osób uzależnionych od narkotyków. Schorzenie określane jest mianem języka kosmatego (lingua villosa) i wiąże się z patologicznym przerostem brodawek językowych (nawet do 15 mm!), które stają się pułapką dla resztek pokarmowych, a, co gorsza, bakterii. Przyczyną może być zarówno niepoprawna higiena jamy ustnej, jak i nadużywanie antybiotyków bądź też radioterapia. Problem występuje również częściej u palaczy oraz osób pijących dużo herbaty.

Choć język kosmaty jest bardzo nieestetyczną dolegliwością, na szczęście nie wiąże się z żadnymi poważniejszymi konsekwencjami zdrowotnymi i może być dość łatwo wyleczony. Podstawową formą redukcji problemu jest intensywne czyszczenie języka i zwiększona higiena jamy ustnej.

Inne potencjalne przyczyny plam na języku

Widoczne gołym okiem zmiany na języku mogą wynikać również z wieku dość błahych przyczyn. Przykładem mogą być np. przebarwienia wynikające z obecności amalgamatu w jamie ustnej, przyjmowania określonych leków lub będące po prosto pozostałością przebytych stanów zapalnych. Bizmut, preparat stosowany przy nadkwasocie i chorobie wrzodowej prowadzi np. do tymczasowej czarnego nalotu na języku.

Nie należy również specjalnie martwić się pęknięciami widocznymi w strukturze języka. Zdaniem naukowców są one często jedynie oznaką starzenia, lub mogą być skutkiem ubocznym łuszczycy bądź zespołu Sjögrena przebiegającego z uszkodzeniem ślinianek i gruczołów łzowych.

Jak dbać o język?

Jak widać język może faktycznie być zwierciadłem naszego stanu zdrowia, choć z drugiej strony, bywa po prostu środowiskiem do rozwoju mikrobów, które mogą zaatakować również szerszą śluzówkę jamy ustnej, dziąseł czy gardła. Stąd, choć poważne zmiany na języku należą do rzadkości, dobrze jest o ten niezwykle ruchliwy narząd dbać.
 
Przede wszystkim ważna jest higiena, która poza myciem zębów powinna obejmować codzienne, skrupulatne czyszczenie języka. Mitem jest przekonanie, że rezydujące w nierównej śluzówce drobnoustroje można po prostu wypłukać. Do czyszczenia można wykorzystać specjalną szczoteczkę do języka lub klasyczną szczoteczkę do zębów. Pasta nie jest wcale potrzebna – wystarczy staranne ścieranie powierzchni języka kolistymi lub pionowymi ruchami. Ta forma prewencji okazuje się również korzystna przy walce z nieświeżym oddechem.

Poza tym zdrowiu języka nie sprzyjają używki, przede wszystkim alkohol i papierosy, ale także nadmiar herbaty i kawy. Wskazana jest natomiast konsumpcja świeżych owoców i warzyw, a także produktów fermentowanych, typu kefir, jogurt czy kiszona kapusta. Jednym słowem, zdrowa dieta i dbałość o ogólną odporność organizmu prędzej czy później powinny być widoczne i na języku!