Oleander krzew – sadzenie, uprawa i pielęgnacja oleandra

Oleander pospolity uważany jest za najbardziej trujący krzew ogrodowy. Skąd więc pomysł by go uprawiać? Potencjalne ryzyko zdrowotne idzie w parze z ogromną urodą bujnie rozrastających się krzewów, które w ciepłych klimatach są niezastąpionym elementem miejskiej zieleni. Poza wrażliwością na chłody oleander jest mało wymagający i rośnie praktycznie sam!

Jako gatunek botaniczny oleander pospolity (Nerium oleander) jest jedynym gatunkiem zaliczanym do rodzaju Nerium. Słowo to wywodzi się z języka greckiego i oznacza wodę – w warunkach naturalnych krzewy chętnie porastają bowiem brzegi rzek i strumieni. Nieco mniej jasne jest pochodzenie szczegółowej nazwy gatunku. Jedni odnoszą słowo „oleander” do greckiej mitologii, według której piękny młodzieniec, Leander, utonął w morzu płynąc na spotkanie z ukochaną, a ta wyłowiwszy jego zwłoki z gałązką pięknych białych kwiatów w dłoni, westchnęła: „O, Leander!”. Bardziej naukowe źródła wskazują mniej romantyczne powinowactwo do nazwy „Olea” oznaczającej drzewo oliwne, gatunek o podobnych liściach lub też greckiego słowa „ollyu”, które w tłumaczeniu znaczy „zabijam”.

Oleandry prawdopodobnie wywodzą się z basenu Morza Śródziemnego, choć istnieją też przekonywujące dowody, że są gatunkiem naturalnym dla południowo-zachodniej Azji. Historycy sugerują, że to one były słynnymi różami Jerycha, jako krzew powszechnie występujący w Palestynie. Wiemy na pewno, że ukwiecone oleandry często zdobiły domy bogatych starożytnych Rzymian, a antyczni znachorzy chętnie eksperymentowali z ich toksycznym działaniem – ponoć to dzięki nim Pytia wpadała w psychotyczne transy interpretowane później jako przepowiednie.

Oleander w sprzyjających warunkach osiąga wysokość od 2 do 6 metrów i odznacza się grubymi, połyskliwymi ciemnozielonymi liśćmi o wąskim, szpiczastym kształcie. Duże, pięciopłatkowe kwiaty pojawiają się na końcach pędów w ciasnych skupiskach, najczęściej w kolorze białym lub różowym.

Oleander – wymagania glebowe

Oleandry nie są przesadnie wymagające, jeśli chodzi o rodzaj gleby, ale bezwzględnie potrzebują słonecznego stanowiska – tylko w gorącym klimacie śródziemnomorskim kwitną bez problemów w lekkim cieniu. Za podłoże wystarczy im natomiast suchsza piaszczysta ziemia, jak i wilgotniejsza, bardziej gliniasta gleba. Nie przeszkadza im nawet podłoże silnie mineralne, choć najlepiej aby miało ono neutralny odczyn między 6.5 a 7.5 pH.

Do uprawy doniczkowej zaleca się łączenie 80% standardowego substratu doniczkowego z 10% piasku i 10% perlitu.

Sadzenie i uprawa oleandra

Sadzonki oleandrów można sadzić bezpośrednio na zagon lub do donicy. Decyzja ta jest kluczowa dla dalszej uprawy, albowiem jako śródziemnomorski gatunek krzew nie przetrwa polskiej zimy w glebie. Stąd większość ludzi preferuje uprawę w donicach, które łatwo przemieszczać z ogrodu pod dach. Jeśli posadzimy oleander na zagonie, należy liczyć się z faktem, że będziemy go musieli każdej jesieni wykopać!

Krzew umieszcza się w jamie o głębokości identycznej jak bryła korzeniowa, ale dwukrotnie szerszej średnicy. Korzenie powinny lekko wystawać nad powierzchnię gleby. Mniejszym sadzonkom warto na początku dać również podpórkę. Idealna pora sadzenia to wiosna, gdy ryzyko przymrozków już minie.

Przekwitłych kwiatów nie usuwamy z krzewu, a cierpliwie czekamy na ich opadnięcie. Warto jednak poddawać roślinę regularnemu przycinaniu. Minimalistyczne podejście polega na corocznym korygowaniu kształtu – pozbywaniu się nieregularnych i suchych gałęzi, skracaniu tych najcięższych. W bardziej drastycznym podejściu po przekwitnięciu kwiatów skracamy o 1/3 większość pędów, aby pobudzić roślinę do silniejszego wzrostu. Cięcia należy dokonywać pod kątem 45 stopni, ok. 5 mm pod pąkiem liścia.

Podlewanie i nawożenie oleandra

W okresie wzrostu i kwitnienia oleandry potrzebują dość dużo wody. Zwłaszcza przy uprawie doniczkowej należy dbać, aby podłoże było stałe wilgotne, lejąc jednak wodę bezpośrednio do ziemi, nie zaś na liście. W okresie zimowego spoczynku nawadnianie ograniczamy do minimum.

Oleandry są również dość łakome, jeśli chodzi o składniki odżywcze. Z tego względu poleca się regularne nawożenie nawet co 2-4 tygodnie w okresie wiosennego wzrostu i letniego kwitnienia. Najlepiej stosować nawóz specjalnie przeznaczony dla oleandrów – powinien on być bogaty w azot, a ubogi w potas. Pod koniec sierpnia należy bezwzględnie zaprzestać nawożenia.

Rozmnażanie oleandra

Oleandry dość łatwo rozmnaża się przez sadzonki pędowe. W tym celu należy wiosną lub wczesnym latem odciąć z dorosłego krzewu końcówki pędów o długości ok. 15 cm – każda powinna mieć przynajmniej trzy pary liści. Dolne liście usuwamy, po czym delikatnie zeskrobujemy korę z krańca pędu. Tak przygotowany materiał umieszczamy w donicy z wilgotnym substratem – idealnie specjalnym podłożem do rozmnażania. Całość przetrzymujemy w lekko zacienionym, ciepłym pomieszczeniu, dbając o odpowiedni poziom wilgotności podłoża. Po ok. 4 tygodniach pędy wypuszczą korzenie i mogą być przesadzone do donicy z regularnym podłożem i wystawiane na pełne słońce. Poleca się przy tym skrócić sadzonkę, gdy osiągnie 20 cm, aby zachęcić ją do rozgałęziania się.

Ochrona oleandra

Jak już wspomnieliśmy, oleandry są roślinami ciepłolubnymi i nie mogą być pozostawione zimą na świeżym powietrzu. Optymalna praktyka obejmuje więc przestawianie donic na jesień do chłodnego garażu czy piwnicy, gdzie temperatura nie spada jednak poniżej 5 stopni C. Nie poleca się przetrzymywania krzewów w ciepłych domowych pomieszczeniach – jeśli już, to na przeszklonej werandzie czy w ogrodzie zimowym. Wiosną, gdy zrobi się ciepło, donice można wynieść na powietrze, choć najlepiej robić to stopniowo – hartując krzewy po 1-2 godziny dziennie.

Opadające i żółknące liści oleandrów zazwyczaj oznaczają niedostatek wilgoci w podłożu – warto wówczas zacząć roślinę podlewać intensywniej. Blednięcie zieleni jest natomiast najczęściej oznaką braku żelaza – należy wymienić choć część podłoża w donicy i zmieszać je z kredą.

Jeśli chodzi o szkodniki, najczęstszą zmorą oleandrów są roztocza, które zwykle atakują w ciepłych warunkach domowych. Dobrą metodą zwalczanie ich jest rozpylanie na liściach mieszanki wody, mydła i oleju rzepakowego. Woda z mydłem oraz olejek neem skutecznie zwalczają również mszyce, czerwce i wełnowce pojawiające się na liściach.

Oleander w domu i ogrodzie

Większość oleandrów odznacza się pięknym, słodkim zapachem, którym warto otaczać się na tarasie. Już z praktycznych względów donice z roślinami warto trzymać nieopodal domu – krzewy rosną i stają się ciężkie, więc przesuwanie ich po całym ogrodzie jest dość uciążliwe. Szczególnie pięknie prezentują się różnobarwne okazy umieszczone obok siebie na sadzie żywego płotu w donicach – tym sposobem można się skutecznie zasłonić od wścibskich sąsiadów. 

Oleander w donicy można również wynieść przed dom jako ozdobę ganka czy chodniczka przed drzwiami.

Ciekawe odmiany oleandrów

Pośród wielu różnobarwnych odmian oleandrów znajdziemy soczyście różowe (np. „Hardy Pink”, “Tangier”, “Pink Beauty”), żółte (np. „Mathilde Ferrier”), brzoskwiniowe (np. “ Mrs. Lucille Hutchings”), białe (np. ”White Sands”, „Album”) czy czerwone (np. “Algiers”, “Emile Sahut”). Istnieją także krzewy karłowate przeznaczone typowo do uprawy domowej. Jakikolwiek wariant wybierzemy, pamiętajmy, że każdy oleander i każda jego część jest silnie toksyczna – zawiera oleandrynę, glukozyd wywołujący wymioty, spadek ciśnienia, arytmię, a nawet śmierć. Należy więc przedsięwziąć odpowiednie środki ostrożności, jeśli w domu są zwierzęta lub małe dzieci. Wszelkie prace ogrodnicze wokół oleandrów poleca się przeprowadzać w rękawiczkach!