Sezam przyprawa - właściwości, wartości odżywcze i zastosowanie sezamu
Ekologia.pl Styl życia Kuchnia Sezam przyprawa – właściwości, wartości odżywcze i zastosowanie sezamu

Sezam przyprawa – właściwości, wartości odżywcze i zastosowanie sezamu

Nasiona sezamu obfitują w tłuszcz. Nie musi się go jednak obawiać żaden wielbiciel sezamowych przysmaków, choć te wręcz ociekają złocistym olejem. Sezam pozytywnie wpływa na zdrowie, a ponieważ używany jest w wielu kuchniach świata, warto poznawać różne jego odsłony.

Photo credit: Foter.com

Photo credit: Foter.com
Spis treści


Sezam z Afryki w świat

Nasiona sezamu cenili i wykorzystywali już starożytni. Babilończycy przypisywali im boskie konotacje, a Hindusi właściwości prozdrowotne. Sezam indyjski jest jedną najdłużej uprawianych gatunków oleistych na świecie. Obecnie roślina ta występuje zresztą wyłącznie w uprawie i to właśnie w odmianie

Sezamowe dobroci, po które warto sięgnąć:
Kiełki sezamu – bogate w minerały, aminokwasy i związki fenolowe. Idealne na kanapki, do zupy lub twarożku.
Mleko sezamowe – doskonałe źródło wapnia Sezam czarny – uprawiany jest głównie w Chinach i dodawany do sushi.

indyjskiej. Sezam indyjski nazywany jest też sezamem wschodnim lub kunżutem. Najwięcej jego upraw znajduje się oczywiście w Indiach, a zaraz potem w Chinach. Przyjął się też nieźle w krajach Ameryki Środkowej oraz w Sudanie. Ponieważ nie jest zbyt wymagający, uprawia się go wszak także w Europie (np. w Grecji i we Francji), ale na znacznie mniejszą skalę. Sezam indyjski można uzyskać nawet w warunkach domowych, pod warunkiem, że spodziewamy się gorącego i słonecznego lata.

Sezam to roślina krótko żyjąca, należąca do rodziny połapkowatych. Jako pochodząca z Afryki, ma się dobrze wszędzie tam, gdzie jest bardzo słonecznie. Na teren Azji z Czarnego Lądu przywędrowała w starożytności, a potem dotarła do Europy. Myśląc o sezamie, przywołujemy w głowie obraz złocistych, drobnych ziarenek. Jak natomiast wygląda sama roślina? To sięgająca maksimum 1,5 metra bylina o włochatej, rozłożystej łodydze. Kwitnie na biało lub fioletowo, a jej owoce to kanciaste i owłosione torebki, zawierające kilkadziesiąt po nasion. Choć współczesne kulinarne trendy każą nam interesować się również kiełkami sezamu, to nie ulega wątpliwości, że właśnie nasiona są najcenniejszym dobrodziejstwem tej rośliny. Są oryginalne w wyglądzie i smaku, dlatego w kuchni wykorzystuje się je często do dekorowania sałatek i wypieków. Walory dekoracyjne to jednak ostatnia rzecz, która powinna nam się kojarzyć z sezamem. Na największą uwagę zasługują jego właściwości odżywcze, które koncentrują się tak w ziarenkach, jak i w tłoczonym z nich oleju sezamowego.

Pokrój sezamu indyjskiego. Fot. Franz Xaver [CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons

Olej sezamowy – najstarszy olej świata

Z nasion sezamu tłoczonych na zimno uzyskuje się olej półschnący. Olej sezamowy ten znakomicie nadaje się do pielęgnacji skóry suchej, mieszanej i dojrzałej, a także pozbawionej blasku. Stosowany regularnie ujędrni ją, zregeneruje i odżywi, a według Ajurwedy dodatkowo oczyści z substancji toksycznych i szkodliwych bakterii.

Olejem sezamowym warto potraktować również włosy, szczególnie te suche, rozdwojone i porowate. Co ciekawe, utrwala on pigment włosa, dlatego służy jako środek na przedwczesne siwienie. Dzięki właściwościom antybakteryjnym radzi sobie też z infekcjami i chorobami skóry głowy.

Olej z nasion sezamu warto jednak przede wszystkim spożywać. Co prawda nie wolno smażyć na nim potraw, ale możemy uczynić z niego składnik koktajlu lub bazę pod dressing sałatkowy. Dwie łyżki tego złotego, słodkawego płynu o orzechowym aromacie, zaspokajają dzienne zapotrzebowanie organizmu na niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT). Olej sezamowy obfituje głównie w kwas oleinowy i linolowy. Taki skład tłuszczowy pociąga za sobą bardzo korzystnie działanie na organizm, przede wszystkim pod kątem funkcjonowania układu krążenia. Omawiany olej obniża całkowity poziom cholesterolu we krwi, chroni przed miażdżycą i usprawnia pracę serca oraz poprawia stan naczyń krwionośnych. Dzięki lignanom pomaga wyregulować wahania hormonalne, oddala ryzyko rozwoju nowotworów oraz przyśpiesza spalanie tkanki tłuszczowej (tu największy wpływ ma sezamina).

Sezam w kuchni

Z sezamu przygotowuje się wiele kultowych i tradycyjnych rarytasów. Najbardziej oczywiste, przynajmniej dla nas, są sezamki – twarde ciastka, powleczone słodkim syropem. Poza tym doskonale znana jest nam także chałwa, nie każdy wie jednak, że to właśnie sezam służy do jej produkcji.

W kuchni arabskiej powszechnie stosuje się za to pastę tahini, czyli pastę ze zmielonych nasion sezamu. Jest ona podstawą lub uzupełnieniem licznych tamtejszych receptur. Na jej bazie przygotowuje się chociażby popularny hummus, w którym występuje w duecie z ciecierzycą. Sezam jest też obficie dodawany do dań kuchni azjatyckiej. Warto tu wspomnieć w szczególności o pysznej i zdrowej panierce sezamowej do mięs!

pixabay.com

Domowe sezamki – alternatywa dla słodyczy ze sklepu

Biorąc pod uwagę, jak wiele substancji odżywczych kryje się w nasionach sezamu, warto sprawdzić czy popularne sezamki są zdrowsze, niż inne słodkie przekąski. W większości sezamkowych, które trafiają na sklepowe półki, zawartość sezamu wynosi 45-50%. Teoretycznie więc, powinniśmy uznać je za zdrowe i wyjątkowo odżywcze. Niestety, pozostałe 50% tego produktu to w znakomitej większości przypadków cukier w połączeniu z syropem glukozowym-fruktozowy lub sam syrop glukozowy. Jedynie niektórzy producenci robią sezamki z miodem lub syropem ryżowym oraz dodatkami takimi jak orzechy czy płatki migdałów. Jeśli o sezamki staramy się w sklepie, warto rozejrzeć się właśnie za tymi. Najlepiej byłoby jednak przygotować je samodzielnie, zwłaszcza że to nic trudnego.

Jedyne, czego potrzebujemy do zrobienia sezamków, to oczywiście nasiona sezamu i coś, co posłuży za ich spoiwo, pozwalając uzyskać odpowiednią formę i twardość. W tej roli znakomicie sprawdzi się miód, obowiązkowo naturalny! Co ważne, na około 100 g nasion sezamu zużywamy 5 małych łyżek miodu. Na początek prażymy sezam na patelni aż zrobi się rumiany, po czym dodajemy go do podgrzanego w rondelku miodu. Po wymieszaniu z miodem, sezam wkładamy do foremek i umieszczamy na 15 minut w piekarniku (około 160-170 st. C). Upieczone sezamki wyjmujemy i odstawiamy aż zrobią się odpowiednio twarde (nie do lodówki).

 

Kilka słów o sezamie

100 g nasion sezamu to prawie 570 kcal! Ale spokojnie. Sezam obfituje w zdrowe tłuszcze, białko oraz witaminy, dlatego uznawany jest za źródło dobrych kalorii. Tłuszcz pochodzący z sezamu może nam jedynie pomóc utrzymać prawidłową wagę, a nawet schudną, o czym najlepiej świadczą właściwości oleju sezamowego.
Tymczasem w nasionach sezamu kryją się takie oto wartości odżywcze (w 100 g):
kwasy tłuszczowe (około 54% – 570 kcal)
białko (18 g)
węglowodany (23 g)
błonnik (12 g)
aminokwasy: tryptofan, walina, leucyna, arginina, cystyna, metionina, izoleucyna, fenyloalanina, alanina, tyrozyna itd.
antyoksydanty: sezamol, sezaminol, sezamina (wszystkie zaliczamy do grupy lignanów – związki te nie tylko eliminują wolne rodniki i chronią przed rozwojem nowotworów, ale też regulują pracę układu hormonalnego działając na organizm jako fitoestrogeny, a nawet pomagają spalać tkankę tłuszczową).

Nasiona sezamu zawierają witaminywitamina A, witaminy z grupy B (witamina B1, B2, B3, B6 i B9) i witamina E. Naprawdę imponujące są jednak ilości związków mineralnych, które znajdziemy w sezamie. 100 g nasion może pokryć prawie całe dzienne zapotrzebowanie dorosłego człowieka na cynk, fosfor, magnez, mangan, miedź, potas, sód, wapń i żelazo!


Sezam indyjski uprawia się głównie w krajach azjatyckich, ale jako niewymagająca bylina może z powodzeniem kwitnąć i owocować na europejskim balkonie (koniecznie mocno nasłonecznionym). Nasiona sezamu to skarbnica minerałów, aminokwasów i kwasów tłuszczowych. Olej sezamowy jest często używamy w kuchni orientalnej, a z samych nasion wytwarza się wiele tradycyjnych smakołyków, np. chałwę czy pastę tahini.

Ekologia.pl (Elżbieta Gwóźdź)
Bibliografia
  1. "15 Health and Nutrition Benefits of Sesame Seeds"; https://www.healthline.com/nutrition/sesame-seeds; 2019-05-14;
  2. John Staughton; "12 Nutritional Benefits of Sesame Seeds"; https://www.organicfacts.net/health-benefits/seed-and-nut/sesame-seeds.html; 2019-05-14;
  3. Pal, Ajay & Khanum, Farhath & Bawa, Amarinder. (2010).; "Nutritional, Medicinal and Industrial Uses of Sesame (Sesamum indicum L.) Seeds - An Overview."; Agriculturae Conspectus Scientificus (ACS) (acs@agr.hr); Vol.75 No.4. 75.;
  4. SHASMITHA R; "HEALTH BENEFITS OF SESAMUM INDICUM: A SHORT REVIEW"; Asian J Pharm Clin Res, Vol 8, Issue 6, 2015, 1-3;
4.5/5 - (20 votes)
Subscribe
Powiadom o
1 Komentarz
Inline Feedbacks
View all comments

Spożywam w dość dużych ilościach. Bardzo lubię jeść nasiona sezamu. Ma odpowiedni smak (ocena osobista). Nie mogę powiedzieć jak bardzo przyczynia się do poprawy zdrowia ( dzięki Bogu ,,nie znam lekarzy,,) nadto lubię dużo ,,warzyw i owoców na surowo,,. Przedtem zjadałem tabliczkę czekolady gorzkiej na śniadanie , lecz po ponad dwóch latach zaczął mi ,,rosnąć brzuch,, , więc zmniejszyłem dawkę czekolady do minimum ok. 1/3 tabliczki dziennie. U mnie się sprawdzilo jedzenie czekolady (nie pamiętam kiedy mnie bolała głowa). Kiedyś zrobiłem experiment z marchwia, a dokładniej z sokiem z marchwi. Piłem 1,5 litra soku zmieszanego z sokiem z jednej cytryny (czysty sok z marchwi w większych ilościach jest mdły) codziennie lecz nie wytrzymała moja skóra, stała się ciemniejsza i zaczęła się łuszczyć, a dokładniej schodziła z przedramion jak po opalaniu, więc eksperyment odstawiłem do lamusa. Nie wiem co było przyczyną, mogła to być np. ,,zawartość nawozów,, w marchwi lub jej b. silny barwnik karoten.
Dziękuję i pozdrawiam.