Sól jodowana przyprawa – właściwości, działanie i zastosowanie soli jodowanej
Sól to podstawowy element w każdej kuchni, dodajemy ją niemalże do każdej potrawy. Mało kto zwraca jednak uwagę, jaki rodzaj soli dodajemy do swojego jedzenia. A to błąd, bo właśnie gatunek tej przyprawy ma duże znaczenie. Jedną z najzdrowszych soli jest sól jodowana, która zawiera cenny pierwiastek zapobiegający wielu chorobom. Co powinniśmy wiedzieć o soli jodowanej?
Sól jodowana – co to takiego?
Sól to niezastąpiony produkt w każdej kuchni. Bez niej nasze potrawy są mdłe i pozbawione smaku. Jest to najpopularniejsza przyprawa, a zarazem środek konserwujący stosowany nie tylko w domowej kuchni, ale także w masowej produkcji żywności. Tak naprawdę sól nie ma dobrej opinii. Mówi się, że wcale nie jest taka zdrowa i powinno ograniczyć się jej spożywanie. Dużo w tym prawdy, ale niektóre gatunki soli pomagają zwalczyć wiele dolegliwości zdrowotnych.
Na sklepowych półkach widnieje wiele rodzajów soli, jednak nie każda posiada cenne właściwości prozdrowotne. Jedną z najzdrowszych soli jest ta z dodatkiem jodu. Ten cenny minerał ma zbawienny wpływ na nasz organizm i jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania, między innymi tarczycy. Jednak to nie wszystkie drogocenne zdolności tego pierwiastka.
Pierwsze jodowanie soli w Polsce zalecono w latach 1935-1939 w okolicach Krakowa, ale proces ten został przerwany przez wybuch II wojny światowej. Wznowiono go dopiero po 1947 roku. Obowiązek obligatoryjnego wzbogacania soli o ten pierwiastek w naszym kraju został jednak wprowadzony pod koniec XX wieku. Decyzja ta zapadła pod wpływem tego, że pośród Polaków panował znaczny niedobór jodu. Natomiast Światowa Organizacja Zdrowia rekomenduje dzienne spożycie soli na poziomie 5 g.
Światowa Organizacja Zdrowia zaleca także dodawanie od 30 do 40 mg jodu na 1 kg soli w zależności od warunków klimatycznych panujących w kraju, w którym produkuje się i przechowuje sól. W ostatnich latach wiele państw takich jak Polska, Chorwacja, Szwecja czy Austria zwiększyły dawkę jodu w soli. W Rosji, na Białorusi i Ukrainie obecnie stosuje się 40 mg jodu na 1 kg soli, przede wszystkim w postaci jodanu potasu.
Rola jodu w naszym organizmie
Jod to jeden z tych pierwiastków, które są niezbędne w naszym organizmie do prawidłowej pracy. Pierwsze prozdrowotne właściwości jodu zaobserwowano w Chinach już w IV tysiącleciu p.n.e., kiedy znacząco zmniejszyły się wole tarczycy na skutek spożywania wodorostów i glonów morskich. Minerał ten odpowiada za wiele czynności życiowych, między innymi za regulowanie gospodarki wodnej, pH ustroju, ciśnienia osmotycznego oraz uczestniczy w utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej. Brak tego pierwiastka w naszej codziennej diecie powoduje wiele dolegliwości, przede wszystkim pojawia się wiele problemów z tarczycą. Jod jest jednym ze składników hormonów tarczycy – tyroksyny oraz trójjodotyroniny i jest konieczny do ich wytwarzania. To od nich uzależnione jest działanie większości komórek w naszym organizmie. Mają one wpływ na regulację przemiany materii. Również od ich prawidłowego stężenia w surowicy krwi zależy rozwój oraz funkcjonowanie układu nerwowego i mózgu. Z kolei hormony tarczycy, a co za tym idzie sam jod, mają kluczowe znaczenie w pracy nerek, serca oraz procesie wzrostu i dojrzewania kości. Hormony te biorą także udział w procesie wytwarzania energii oraz oddychania komórkowego.
Jod jest minerałem, który zalicza się do związków przeciwutleniających oraz neutralizujących szkodliwe działanie wolnych rodników. Dzięki temu, pierwiastek ten posiada właściwości przeciwzapalne i antynowotworowe, a także działa ochronnie na układ sercowo-naczyniowy.
Zapotrzebowanie na jod u ludzi zmienia się w różnych okresach życia; zależy od wieku, płci i trybu życia. W trakcie ciąży i laktacji u kobiet oraz podczas okres wzrostu u dzieci zapotrzebowanie na ten pierwiastek jest znacznie wyższe.
Dlaczego jodowanie soli jest takie ważne?
Obowiązek jodowania soli został wprowadzony, by zapobiec niedoborom tego pierwiastka w organizmie, z którymi jeszcze nie tak dawno borykała się ludność naszego kraju. Najczęstszym skutkiem braku wystarczających ilości tego minerału jest niedoczynność tarczycy. Choroba ta nazywana jest także hypotyrezą i jest przyczyną niewystarczającej produkcji odpowiedniej ilości hormonów. Jej objawem jest między innymi zwiększona masa ciała, nadmierna senność, zaburzenia pamięci i koncentracji, sucha i łuszcząca się skóra czy obniżenie temperatury ciała oraz zdolności intelektualnych, a nawet ryzyko wystąpienia depresji. W przypadku występowania tej choroby, bardzo często towarzyszy również wzmożona łamliwość włosów i paznokci, ochrypły głos czy zaburzenia miesiączkowania. Niedoczynność tarczycy, którą wywołuje niedobór jodu może doprowadzić do zaburzeń w układzie sercowo-naczyniowym objawiające się np. nadciśnieniem tętniczym, niewydolnością rozkurczową i skurczową serca oraz nieprawidłowościami w metabolizmie cholesterolu.
Niedobory jodu w diecie ciężarnych stanowi zagrożenie nie tylko dla zdrowia przyszłej matki, ale przede wszystkim dla jej przyszłego dziecka. Może powodować zaburzenia w rozwoju psychomotorycznym oraz doprowadzić do wystąpienia kretynizmu. To choroba objawiająca się niedorozwojem umysłowym, symptomami której są: powiększony język, suchość i bladość skóry, trudności z przyjmowaniem pokarmu, skłonność do zaparć, karłowatość, upośledzenie słuchu.
Na czym polega jodowanie soli?
Sól jodowaną zazwyczaj otrzymuje się poprzez dodanie do soli jodanu potasu. Ta substancja chemiczna charakteryzuje się znakomitą rozpuszczalnością, która pozwala na jego łączenie z suchymi kryształkami soli. Proces jodowania soli może odbywać się dwoma metodami. Pierwsza z nich – metoda mokra – polega na wlewaniu jodanu potasu do soli kuchennej. Ciecz można dodawać do soli w postaci kropelek lub aerozolu rozpylanego ze stałą prędkością. Drugą z nich jest metoda sucha, czyli do suchego proszku soli dodaje się jod. Bez względu na to, jaką metodę zastosujemy, po każdej procedurze sól powinno się dokładnie przemieszać, aby minerał rozprowadził się równomiernie.
Proces jodowania soli zazwyczaj odbywa się przy pomocy aerozolu: surowiec, czyli w tym przypadku sól, trafia do pomieszczenia, gdzie przy pomocy rozpylaczy jest spryskiwany niewielką ilością jodanu potasu. Stężenie jodowanego roztworu oraz jego ilość jest ustalana, biorąc pod uwagę wymaganą dawkę tego pierwiastka w soli.
Konsekwencje nadmiaru soli jodowanej w diecie
Zbyt wysoka zawartość soli w naszej codziennej diecie, bez względu na rodzaj, zawsze prowadzi do negatywnych konsekwencji zdrowotnych, niekiedy nawet bezpośrednio zagrażających życiu. Przede wszystkim jest przyczyną zatrzymania wody w organizmie, a co za tym idzie – powstawania obrzęków. Poza tym, nadmiar stosowanej soli prowadzi do wzrostu ciśnienia tętniczego krwi, a to z kolei skutkuje rozwojem przewlekłego nadciśnienia. Nadmierne nadużywanie soli jest także czynnikiem zwiększającym pojawiania się różnych chorób i dolegliwości zdrowotnych, między innymi nowotworów żołądka, udaru mózgu, włóknienia mięśnia sercowego, kamicy nerkowej oraz osteoporozy.
Czy warto stosować sól jodowaną?
Sól to podstawowa przyprawa w naszej kuchni. Dodajemy ją niemalże do każdego dania. Dlatego też zamiast zwykłej soli, lepiej wybrać tę z zawartością jodu. Dostarczymy organizmowi potrzebna ilość tego ważnego pierwiastka, który ma ogromny wpływ na stan naszego zdrowia zarówno fizycznego, jak i psychicznego. Jednak sól jodowana to nadal sól, a jej nadmiar jest bardziej szkodliwy niż niedobór. Dlatego z rozwagą należy dodawać ją do posiłków, bo zamiast pomóc, możemy sobie jedynie bardziej zaszkodzić.
- https://www.healthline.com/nutrition/iodized-salt#preventing-deficiency; 2019-10-23;
- https://www.drweil.com/diet-nutrition/cooking-cookware/why-buy-iodized-salt/; 2019-10-23;
- https://www.ign.org/how-salt-is-iodized---more-detail.htm; 2019-10-23;
- https://www.nytimes.com/2017/07/21/well/eat/should-we-be-buying-iodized-salt.html; 2019-10-23;
