Borowik szlachetny - opis, występowanie i zdjęcia. Grzyb borowik szlachetny ciekawostki

Borowik szlachetny jest jednym z najsmaczniejszych i najbogatszych w wartości odżywcze grzybów występujących w polskich lasach. Adam Mickiewicz w „Panu Tadeuszu” nazwał go pułkownikiem wśród grzybów. Nie bez powodu - prawdziwek wyróżnia się bowiem dostojnym wyglądem, pięknym zapachem i wybornym smakiem. Doskonale nadaje się zarówno do gotowania, jak i smażenia, pieczenia i suszenia. Na zbiory tego grzyba o pękatym kapeluszu można wybrać się zarówno latem, jak i jesienią. W jaki sposób możemy odróżnić borowika szlachetnego od jego niejadalnych krewnych?

1. Borowik szlachetny to prawdziwek w pełnej krasie
2. Borowik szlachetny jako elegant w kapeluszu
3. Na jednej nóżce
4. Co się kryje pod skórką borowika szlachetnego?
5. Borowikowe zbiory
6. W poszukiwaniu najsmaczniejszego z grzybów
7. Borowik szlachetny to leśne mięso
8. Borowik szlachetny z koszyka na talerz

Borowik szlachetny (Boletus edulis), czyli prawdziwek, to doskonale znany wszystkim grzybiarzom gatunek należący do rodziny borowikowatych. Poza Polską możemy go znaleźć w lasach Gór Skalistych Ameryki Północnej, a także w pozostałych krajach Europy. Co ciekawe, borowik dziko występuje także w śladowych ilościach na terenie Nowej Zelandii i południowej Afryki. Grzyb ten lubi pojawiać się w górach – znacznie ciężej jest go spotkać na nizinach i w okolicach większych miast. Borowik szlachetny jest grzybem jadalnym, który ma bardzo szerokie zastosowanie kulinarne. Spożywamy go na surowo, w formie marynowanej, suszonej, duszonej lub gotowanej. Borowikowy aromat nadaje daniom unikalnego charakteru, dlatego grzyb ten stanowi cenny składnik naszej rodzimej kuchni polskiej.

Borowik szlachetny to prawdziwek w pełnej krasie

W Polsce występuje aż 20 różnych gatunków borowika, jednak borowik szlachetny na ich tle wyróżnia się wybornym smakiem i całkowitą nieszkodliwością dla zdrowia. W jaki jednak sposób rozpoznać szlachetny gatunek borowika? Jak nie pomylić go z trującym przedstawicielem borowikowatych?

Borowik szlachetny jako elegant w kapeluszu

Średnica kapelusza borowika szlachetnego wynosi od 6 do 25 cm. Młode okazy charakteryzują się kapeluszem barwy białej, zaś starsze – brązowym. Rzadkie egzemplarze borowików szlachetnych mogą się pochwalić kapeluszem w odcieniu karminowym. Ta część grzyba w początkowej fazie rozwoju jest kulista, zaś z czasem staje się wypukła, a nawet poduszkowata. Skórka kapelusza zwykle jest sucha, gładka i matowa w dotyku. W czasie deszczu i wysokiej wilgotności powietrza, zwłaszcza u starszych okazów, skórka staje się lekko klejąca. Co ważne, tworzy ona integralną część z miąższem – efekt ten jest widoczny szczególnie u młodych egzemplarzy. Z kolei znajdujące się pod kapeluszem rurki są z reguły białe albo kremowe. Starsze okazy zazwyczaj charakteryzują się rurkami w kolorze żółto-oliwkowym lub oliwkowo-zielonym. Pory prawdziwka są zaś z początku białawe, a z wiekiem nabierają koloru żółtego lub oliwkowozielonego. Są one dość drobne i z reguły okrągłe.

Na jednej nóżce

Pokryty delikatną siateczką trzon borowika szlachetnego zwykle mierzy od 5 do 20 cm. Jest on dość solidnej budowy. Jego barwa może być biała, piaskowa lub szaro-biała. Im młodszy okaz prawdziwka, tym grubszy trzon.

Co się kryje pod skórką borowika szlachetnego?

Jadalny miąższ prawdziwka ma twardą i mięsistą konsystencję koloru białego. Co ciekawe, u starszych egzemplarzy może on być nieco gąbczasty. Świeżo zebrane prawdziwki wydzielają delikatny, przyjemny leśny aromat. Pięknie pachnie również odpowiednio przygotowany susz borowikowy.

Borowikowe zbiory

Sezon na borowiki szlachetne w naszym kraju trwa bardzo długo – od czerwca aż do grudnia. Grzyby te można spotkać zarówno w lasach iglastych, jak mieszanych oraz liściastych. Borowikowa grzybnia saprofituje na korzeniach sosen, buków i świerków, a zatem prawdziwki najłatwiej zlokalizować na podstawie określonych gatunków drzew. Grzyby te występują pojedynczo albo w niewielkich skupiskach – z reguły na terenach dobrze oświetlonych, głównie na brzegach lasu albo w sąsiedztwie leśnych ścieżek. Niegdyś Polska słynęła z bogactwa prawdziwków, jednak obecnie, wskutek licznych aktów wandalizmu polegających na rozkopywaniu grzybni, borowikowych okazów jest w naszych lasach coraz mniej.

W poszukiwaniu najsmaczniejszego z grzybów

Nie od dzisiaj wiadomo, że walory smakowe borowika szlachetnego pokonują w przedbiegach wszystkie inne gatunki grzybów. Co ciekawe, łacińska nazwa borowika nawiązuje właśnie do jego wspaniałego smaku. Starożytni Grecy i Rzymianie mianem „bolites” nazywali bowiem najsmaczniejsze rodzaje grzybów. Na borowikowe zbiory możemy wybrać się zarówno latem, jak i jesienią. Grzyby te często rosną w charakterystycznych kręgach okalających pień drzewa. Dzieje się tak, ponieważ grzybnia prawdziwków wchodzi w mikoryzę z korzeniami dębów, sosen, buków i świerków. Kiedy drzewo jest młode, grzyby rosną bardzo blisko pnia, zaś w miarę upływu czasu i wzrostu drzewa, borowiki zaczynają wyrastać coraz dalej, ponieważ ich macierzysta grzybnia przemieszcza się równolegle do korzeni.

Uwaga:
Podczas naszych poszukiwań borowików szlachetnych, powinniśmy mieć się na baczności. Lwia część gatunków z rodzaju borowik nie nadaje się do jedzenia, a, co gorsza, bywa trująca! Występujące w Polsce borowiki szatańskie, ponure i żółciowe pod żadnym pozorem nie mogą się znaleźć na naszym talerzu!  O ile dwóch pierwszych nie da się pomylić z prawdziwkiem, o tyle borowik żółciowy, zwany goryczakiem jest do niego bardzo podobny. Na szczęście, różnicę da się wyczuć zaraz po spróbowaniu takiego grzyba - jego okropny smak bowiem skutecznie zniechęca do jedzenia. 

Istnieje pewien prosty sposób na odróżnienie borowika szlachetnego od jego „podróbek”. Wystarczy naciąć kapelusz borowika nożykiem i sprawdzić, jak będą wyglądały jego pory. W przypadku prawdziwka kolor pozostanie bez zmian, zaś pozostałe borowiki zdemaskuje sinienie lub różowienie porów w miejscu nacięcia.

Borowik szlachetny to leśne mięso

Mimo że owocnik prawdziwków aż w 80% składa się z wody, wypełniony jest także cennymi składnikami odżywczymi. Znajdują się w nim ważne dla zdrowia witaminy - witamina A, witaminy z grupy B (witamina B1, B2 i B3), witamina C, D i E oraz sole mineralne. Zawiera on także wiele minerałów oraz sporo białka i cukrów. Co więcej, borowiki szlachetne są idealną propozycją dla osób na dietach redukcyjnych, bowiem 100 gramów prawdziwków to tylko 34 kcal.

Zawarte w tych grzybach białko składa się z doskonale przyswajalnych przez człowieka aminokwasów egzogennych. Z tego względu, po te, zwane leśnym mięsem, grzyby powinny sięgać jak najczęściej osoby będące na dietach pozbawionych odzwierzęcych źródeł białka. Z kolei błonnik, którego borowiki szlachetne są cennym źródłem, jest substancją, która w istotny sposób usprawnia przemianę materii. Chityna – czyli prawdziwkowy błonnik – jest jednak dość ciężkostrawna, w związku z czym prawdziwków nie powinno podawać się małym dzieciom i osobom starszym.

Borowik szlachetny z koszyka na talerz

Walory smakowe prawdziwków, a także ich jedyny w swoim rodzaju aromat, sprawiają, że grzyby te są od stuleci istotnym składnikiem kuchni polskiej. Ze szlachetnych borowików przygotowuje się smaczne zupy, aromatyczne sosy, a także susze i marynaty. Susz borowikowy jest niezbędnym składnikiem wigilijnej zupy tudzież postnych grzybów w cieście. W celu jego przygotowania wystarczy użyć suszarki spożywczej. W sezonie grzybowym warto jednak pokusić się również o przygotowanie smakowitych dań ze świeżych, pachnących lasem borowików szlachetnych.Oto przepis na pyszne prawdziwki duszone w śmietanie:

Składniki:

• 1 kg świeżych prawdziwków
• 2 cebule dymki
• 3 łyżki masła do smażenia
• szklanka śmietany 22 %
• sól kamienna
• 1/2 łyżeczki białego świeżo zmielonego pieprzu czarnego

Przygotowanie:
Grzyby dokładnie czyścimy i płuczemy pod bieżącą wodą. Następnie odcinamy ich trzony, zaś kapelusze sparzamy wrzątkiem. Większe okazy przekrawamy na pół. Cebulkę zaś obieramy, siekamy i podsmażamy na maśle. Następnie dodajemy do cebuli grzyby, lekko podlewając je wodą i dusimy wszystko na małym ogniu przez niecałe 20 minut. Pamiętamy o cyklicznym mieszaniu. Na koniec dodajemy śmietanę, sól, pieprz i po 10 minutach zdejmujemy wszystko z ognia. Tak przygotowane danie można spożywać samodzielnie albo jako dodatek do mięs lub wegetariańskich kotletów.
Smacznego!

Bibliografia