Epilepsja – objawy, przyczyny i leczenie epilepsji
Epilepsja, zwana także padaczką, jest chorobą „demokratyczną” – może dotknąć każdego, bez względu na wiek, płeć czy pochodzenie. Kojarzy się groźnie, przede wszystkim z drgawkami i utratą kontroli nad ciałem, ale nie są to jedyne możliwe jej objawy. Czasami przebiega dużo łagodniej. Co to jest epilepsja, jak ją leczyć i czy da się z nią normalnie funkcjonować?
Epilepsja – co to jest?
Epilepsja to choroba, znana także pod nazwą „padaczka”. Jest to zaburzenie ośrodkowego układu nerwowego, w którym aktywność mózgu staje się nieprawidłowa. Epilepsja powoduje np. drgawki albo uruchamia okresy nietypowego zachowania, nietypowych odczuć, a czasem niestety nawet (zazwyczaj krótkotrwałą) utratę świadomości.
Padaczka może dotyczyć wszystkich – rozwija się u zarówno mężczyzn, jak i u kobiet, dotyczy wszystkich ras, każdego pochodzenia etnicznego i wieku. Objawy mogą się jednak od siebie różnić; każdy chory doświadcza tej choroby na swój własny sposób i w różnym natężeniu. Przykładowo, niektóre osoby z padaczką po prostu patrzą tępo przed siebie przez kilka sekund podczas napadu, a inni doświadczają drgania rąk, nóg czy całego ciała. Co ważne, pojedynczy napad nie oznacza, że choruje się na epilepsję. Aby prawidłowo zdiagnozować padaczkę, na ogół wymagane są co najmniej dwa napady.
Jest to choroba uciążliwa, czasami konieczne jest dożywotnie leczenie, leki, czasem operacja – w zależności od przypadku, może to kontrolować napady u większości osób. Zdarza się, że osoba cierpiąca na epilepsję nie może mieć prawa jazdy lub istnieją w tej kwestii pewne ograniczenia. Natomiast dobra wiadomość jest taka, że czasami napady zupełnie ustępują, dotyczy to na przykład dzieci, które z wiekiem mogą całkowicie wyrosnąć z tej choroby.
Główne objawy epilepsji
Padaczka jest chorobą spowodowana nieprawidłową aktywnością mózgu, napady mogą więc wpływać na każdy proces z nią związany. Oznaki i objawy napadu mogą obejmować, np. chwilowe zdezorientowanie, nieruchome spoglądanie w dal, niekontrolowane szarpnięcia rąk i nóg (drgawki), utrata przytomności lub świadomości, różne objawy psychiczne, takie jak np. strach czy niepokój. Objawy różnią się oczywiście w zależności od rodzaju napadu, jednak w większości przypadków osoba z padaczką za każdym razem przechodzi ataki tak samo.
Głównym objawem epilepsji są więc powtarzające się napady. Różnią się one od siebie, w zależności od tego, która część mózgu jest zaangażowana. Niektóre z nich powodują szarpnięcie i drżenie ciała, inne – utratę świadomości. Zwykle trwają dość krótko i mijają w ciągu kilku sekund lub minut. Napady mogą być wywoływane przez różne czynniki, np. uczucie zmęczenia. Czasami występują także w trakcie snu.
Napady można podzielić na kilka rodzajów, które warto tutaj wymienić. Prosty napad częściowy (tzw. „aura”), może spowodować ogólne dziwne uczucie, które trudno opisać; czasami to uczucie „unoszenia się” w brzuchu (niektórzy opisują je jako podobne do tego podczas przejażdżki na rollercoasterze), przekonanie, że wydarzenia miały miejsce wcześniej (czyli tak zwane déjà vu), odczuwanie dziwnych zapachów lub smaków, mrowienie w rękach i nogach, intensywne uczucie strachu lub radości, sztywność lub drżenie części ciała, np. ramienia lub dłoni. Tym objawom nie towarzyszy utrata świadomości. Czasami nazywa się je „ostrzeżeniami” lub „aurami”, ponieważ mogą być oznaką zbliżającego się innego rodzaju napadu.
Istnieją też tak zwane złożone napady częściowe (ogniskowe). Podczas takiego napadu traci się poczucie świadomości i wykonuje się przypadkowe ruchy ciała, takie jak mlaskanie ustami, zacieranie rąk, wydawanie przypadkowych dźwięków, poruszanie ramionami, niekontrolowane dłubanie w ubraniach lub majstrowanie przy przedmiotach, żucie lub połykanie. Nie da się wtedy odpowiadać, prowadzić rozmowy, nie jest się tego świadomym i takiego napadu się nie pamięta.
Z kolei napad toniczno-kloniczny, jest tym, co większość ludzi uważa za typowy napad padaczkowy. Odbywa się on w 2 etapach – w początkowej fazie „tonicznej”, po której wkrótce następuje druga faza, czyli faza „kloniczna”. W etapie tonicznym ciało sztywnieje, traci się przytomność, często się przy tym upada. W fazie klonicznej kończyny zaczynają się ruszać, szarpać, można stracić kontrolę nad pęcherzem lub jelitami, można ugryźć język lub wewnętrzną stronę policzka, mieć trudności z oddychaniem. Napad zwykle ustępuje po kilku minutach, ale niektóre trwają dłużej. Następnie można czuć się wyczerpanym i zdezorientowanym.
| EPILEPSJA – przykładowe objawy choroby |
|---|
|
Inne objawy epilepsji
Epilepsja ma bardzo wiele objawów. Rzadszymi są napady nieświadomości, które polegają na tym, że na krótki czas traci się świadomość swojego otoczenia. Taki rodzaj dotyka głównie dzieci, ale mogą się zdarzyć również w późniejszym wieku. Podczas takiego „napadu nieobecności” osoba, która go doznaje, może wpatrywać się tępo w przestrzeń, trzepotać oczami, wykonuje się delikatne, gwałtowne ruchy ciałem lub kończynami, wygląda się też, jakby „śniło się na jawie”. Te napady są wyjątkowo krótkie (ok. 15 sekund), osoba, która go doświadcza, nie zapamiętuje go.
Można wyróżnić także napad miokloniczny. Występuje wtedy, gdy część lub całe ciało nagle drga lub szarpie, przypomina to porażenie prądem. Często zdarzają się wkrótce po przebudzeniu. Trwają tylko ułamek sekundy, ale czasami zdarza się ich kilka pod rząd. Podobne do nich są napady kloniczne. Powodują, że ciało drży i szarpie się, zwykle ten stan trwa aż kilka minut i można przy nim stracić przytomność. Napady toniczne z kolei objawiają się nagłym zesztywnieniem wszystkich mięśni, można przy tym stracić równowagę i przewrócić się. Napady atoniczne działają odwrotnie – i powodują nagłe rozluźnienie wszystkich mięśni, przez co można upaść na ziemię.
Przyczyny epilepsji
Niestety – średnio aż u dwóch na trzy osoby, przyczyna epilepsji nie jest znana. Ten typ padaczki nazywany jest wtedy kryptogennym lub idiopatycznym.
Czasami jednak epilepsja może być spowodowana różnymi stanami, które wpływają na mózg pacjenta, takie jak: udar mózgu, guz mózgu, infekcja mózgu spowodowana przez pasożyty (np. malaria), wirusy (grypa, denga, Zika) i różne bakterie. Czasami przyczyną jest także uraz mózgu lub głowy, utrata tlenu w mózgu (na przykład podczas porodu), niektóre zaburzenia genetyczne, inne choroby neurologiczne (np. choroba Alzheimera). Ciekawą informacją jest to, że naukowcy powiązali niektóre typy epilepsji z określonymi genami, ale dla większości ludzi geny są tylko częścią przyczyny epilepsji.
Czasami osoby z padaczką obawiają się sportu i intensywnych ćwiczeń, choć one bardzo rzadko bywają „wyzwalaczem” napadów, w rzeczywistości jest odwrotnie. Regularne, bezpieczne uprawianie sportu działa korzystnie w kwestii kontroli napadów, ale także dobrze wpływa na samopoczucie fizyczne, psychiczne i emocjonalne.
Epilepsja – diagnoza
Kiedy należy udać się do lekarza? Ogólnie rzecz biorąc, należy skontaktować się z lekarzem, jeśli pojawią się jakiekolwiek nowe objawy lub obserwuje się u siebie niepokojące reakcje po zażyciu leków. Mogą to być wszelkie nieprawidłowe ruchy ciała lub problemy z koordynacją, wzrost liczby napadów, reakcje alergiczne, problemy z oczami, nadmierna senność, dezorientacja i niepokój, osłabienia, urojenia, zmiany nastrojów, krew w moczu, depresja, pobudzenie lub utrata apetytu. Jeśli podejrzewa się u siebie napad epileptyczny, warto zwrócić się od razu do lekarza lub pielęgniarki.
Z kolei jeśli zobaczy się kogoś, kto ma napad padaczkowy, warto zadzwonić na pogotowie, jeśli trwa on dłużej niż pięć minut, występuje w serii, jeśli w jego wyniku nastąpił upadek lub utrata przytomności, jeśli ta osoba jest w ciąży, zraniła się, jeśli napad jest w wodzie lub innym niebezpiecznym miejscu lub jeśli istnieje podejrzenie, że jest to pierwszy napad tej osoby. Podczas napadu nie można wkładać takiej osobie niczego do ust.
Wiele osób, które mają ataki padaczkowe, wykonuje testy, takie jak skanowanie mózgu, w celu dokładniejszego przyjrzenia się temu, co się dzieje i postawienia trafnej diagnozy. Takie testy są bezbolesne. Ważne, by wiedzieć, że wielu specjalistów ze służby zdrowia wie, jak radzić sobie z napadami padaczki i jak pomóc pacjentowi. Przykładowo, neurolog to lekarz specjalizujący się w mózgu i układzie nerwowym, a epileptolog to neurolog specjalizujący się właśnie w leczeniu padaczki. W przypadku wystąpienia nawracających i silnych objawów, takich jak drgawki, główny lekarz może skierować pacjenta do neurologa lub epileptologa w celu uzyskania specjalistycznej i stałej opieki.
Co powoduje ataki epilepsji?
Istnieje kilkanaście czynników, które zwiększają prawdopodobieństwo napadów u niektórych osób z padaczką. Są one często nazywane „wyzwalaczami”. Ważne, by pamiętać, że wyzwalacze nie powodują epilepsji, ale zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia napadu. Natomiast nie wszystkie osoby chorujące na padaczkę doświadczają wyzwalaczy, a czynniki, które wywołują ataki u jednej osoby, mogą nie wpływać w ten sam sposób na inne osoby z padaczką.
Niektóre „wyzwalacze”, to np. nieprzyjmowanie leków przeciwpadaczkowych zgodnie z zaleceniami, uczucie zmęczenia i brak snu, alkohol i narkotyki (również dopalacze), silnie migające światła (np. na koncertach, jest to wtedy epilepsja światłoczuła), pomijanie posiłków lub głodzenie się, choroby powodujące wysoką temperaturę, miesiączka, a także… stres. Nie wiadomo dokładnie, dlaczego stres może wywoływać drgawki. U niektórych osób długotrwałe uczucie stresu może prowadzić do zmiany zachowań na negatywne (np. zwiększone picie alkoholu, lęki, mało snu czy złe nawyki żywieniowe), co również może zwiększyć ryzyko wystąpienia napadu.
Znając główne wyzwalacze, można unikać częstych napadów. Warto pamiętać, by regularnie przyjmować leki przeciwpadaczkowe i nie zapominać o tym, utrzymywać dobrą rutynę snu, zmniejszać stres i pracować nad panowaniem nad nim, ograniczać ilości wypijanego alkoholu, unikać migających świateł, jeśli to konieczne, unikanie migających lub migoczących świateł (jeśli cierpi się na epilepsję światłoczułą), dbanie o regularne i zdrowe posiłki.
Jak radzić sobie z epilepsją?
Dzisiejsza medycyna pozwala na całkiem komfortowe życie z padaczką, zwłaszcza, jeśli pacjent stosuje się do zaleceń lekarza, bierze odpowiednie leki i dba o dobre nawyki, np. te związane z odżywianiem czy snem. Istnieją również inne sposoby, by opanować tę chorobę i nauczyć się z nią żyć. Przykładowo, niektórzy lekarze radzą prowadzenie dziennika napadów. Jest to dobry sposób, aby spróbować dowiedzieć się, co może wywołać napady i unikać tych rzeczy lub na nie uważać. Za każdym razem, gdy pojawia się napad/atak, należy go zapisać oraz zanotować, co się wtedy działo, jakie wywołał objawy i uczucia. Po jakimś czasie z zapisków wyłania się pewien schemat, na który można reagować.
Okazuje się, że w tej chorobie niezwykle ważna może stać się dieta. Niektórzy lekarze doradzają tzw. żywienie ketogeniczne, często zalecane np. dzieciom. Ta dieta jest uboga w węglowodany, ale za to bogata w tłuszcze. Przy tej okazji najlepiej współpracować z dietetykiem i lekarzem prowadzącym, ponieważ oczywiście nie wszystkim przynosi korzyści; działa lepiej w przypadku niektórych rodzajów padaczki niż innych. W przypadku niektórych nastolatków i dorosłych z padaczką, niekiedy zaleca się zmodyfikowaną dietę Atkinsa. Ta dieta jest również bogata w tłuszcz i obejmuje kontrolowane spożycie węglowodanów.
Warto porozmawiać ze swoim lekarzem o różnych sposobach na poradzenie sobie z chorobą. Najważniejsze jest jednak dbanie o tak zwany zdrowy styl życia – to pomaga uporać się z wieloma uciążliwymi objawami. Dobrze jest też zdawać sobie sprawę, że przy odpowiednim leczeniu, napady mogą ustąpić na zawsze lub być bardzo rzadkie.
- https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/epilepsy/symptoms-causes/syc-20350093; 2021-05-10;
- https://www.epilepsy.com/learn/about-epilepsy-basics; 2021-05-10;
- https://www.healthline.com/health/epilepsy#facts-and-statistics; 2021-05-10;
- https://www.nhs.uk/conditions/epilepsy/diagnosis/; 2021-05-10;
- https://www.cdc.gov/epilepsy/about/faq.htm; 2021-05-10;
- https://www.epilepsy.org.uk/info/triggers; 2021-05-10;
- https://www.webmd.com/epilepsy/guide/epilepsy-causes#1-2; 2021-05-10;
