Niestrawność (dyspepsja) – objawy, przyczyny i leczenie niestrawność

Niestrawność, inaczej dyspepsja, kojarzy się zazwyczaj z grzechem obżarstwa. I choć nieumiarkowanie w konsumpcji z pewnością nie pomaga, problem wydaje się znacznie szerszy – dotyczy nawet co piątego dorosłego człowieka i ma tendencję do regularnych nawrotów. Czym tak naprawdę jest więc niestrawność i co można zrobić, aby uniknąć przykrych dolegliwości z nią związanych?

Środowisko medyczne wciąż nie może się zgodzić na jedną spójną i wyczerpującą definicję niestrawności, która uważana jest wszak za jednostkę chorobową. Najogólniejsza charakterystyka mówi o bólu i/lub dyskomforcie w górnej części brzucha, ale zazębia się ona poniekąd z chorobą refluksową przełyku, nie ułatwiając postawienia diagnozy. Ogólnie uważa się jednak, że problem najczęściej dotyczy osób w wieku powyżej 40 lat, z subtelnie większą przewagą kobiet.

Objawy niestrawności

Wspomniany wyżej ból zlokalizowany w górnej części brzucha, między mostkiem a pępkiem, jest najważniejszym objawem dyspepsji i może być jednocześnie jedynym. Trudno przy tym jednoznacznie określić różnicę między bólem a dyskomfortem, stąd do kategorii głównych symptomów zalicza się również ów niespecyficzne poczucie ciężkości, tkliwości czy wręcz palenia.

W większości przypadków chorzy oprócz bólu/dyskomfortu zgłaszają jednak również dodatkowe symptomy ze strony układu pokarmowego, takie jak:

• uporczywe odbijanie;
• poczucie pełności, często utrudniające zjedzenie całego posiłku;
• wrażenie jakby pożywienie zbyt długi zalegało w żołądku
• wzdęcie, a czasem i towarzyszące mu oddawanie gazów jelitowych;
• nudności, rzadziej wymioty;
• podnoszenie się treści żołądkowej do gardła.

Objawy te mają tendencję do nasilania się po posiłkach lub spożytych napojach i zazwyczaj bywają łagodne lub umiarkowane. Czasem ich nasilenie może jednak wyraźnie dać się człowiekowi we znaki, utrudniając normalne funkcjonowanie.

Należy przy tym odróżnić niestrawność od choroby refluksowej, choć oba problemy mogą objawiać się cofaniem się treści żołądkowej. Refluks manifestuje się jednak bólem wnoszącym przez klatkę piersiową po plecy i szyję, podczas gdy dyspepsja umiejscawia się zdecydowanie pod ostatnią parą żeber.

Przyczyny niestrawności

Istnieje cały szereg czynników, o których wiemy, że mogą przyczyniać się do niestrawności. Faktycznie, zbyt duże porcje, zwłaszcza połączone ze zbyt szybkim jedzeniem mogą sprowokować nieprzyjemne objawy – jest to jedna z najczęstszych przyczyn. Tym niemniej, bardzo istotnym „winnym” mogą być także określone typy pokarmów, zwłaszcza tłuste i pikantne dania, kofeina, alkohol, czekolada czy napoje gazowane.

Z niektórych badań wynika również, że dyspepsja jest skorelowana z paleniem papierosów, otyłością oraz stanami lękowymi, jak i przyjmowaniem określonych leków, zwłaszcza antybiotyków, niesteroidowych środków przeciwzapalnych, azotanów stosowanych do poszerzania naczyń krwionośnych oraz suplementów żelaza.

Rzadziej niestrawność jest wynikiem współistniejących chorób układu pokarmowego, takich jak zapalenie błony śluzowej żołądka, choroba wrzodowa, celiakia, kamica żółciowa, zapalenie trzustki, rak żołądka, niedrożność lub niedokrwienie jelit czy wreszcie chroniczne zaparcia. W przypadku, kiedy ze wspomnianymi wyżej objawami nie da się połączyć żadnej konkretnej przyczyny mówimy o tzw. niestrawności funkcjonalnej.

Czy niestrawność może być groźna?

W przeciwieństwie do wielu innych problemów zdrowotnych niestrawność nie wiąże się zazwyczaj z żadnymi poważnym komplikacjami zagrażającymi życiu. Nie sposób jednak zignorować wpływu, jaki ma ona na komfort życia. Osoby często doświadczające dyspepsji bywają wycofane, unikają towarzyskich posiłków, mają wyższą absencję w szkole i pracy, są mniej aktywne w codziennym życiu. Trudności w przyjmowaniu strawy mogą ponadto skutkować niedoborami odżywczymi.

Co gorsza, niestrawność nie musi być indywidualną „urodą” – jako zjawisko potencjalnie towarzyszące innym, poważniejszym chorobom nie powinna być nigdy lekceważona, zwłaszcza, jeśli ma tendencję do nasilania się w czasie.

Naturalne metody leczenia niestrawności

Jeśli już dosięgną Cię przykre dolegliwości żołądkowe, spróbuj zaradzić im prostymi metodami, dostępnymi w domowym zaciszu. Przede wszystkim więc warto zaparzyć herbatę – miętową, redukującą spazmy lub rumiankową, uspokajającą i obniżającą poziom kwasu żołądkowego. Napar z mięty może wręcz być środkiem prewencyjnym po każdym cięższym posiłku!

Ponadto skutecznym antidotum na dyspepsję jest również herbata z nasion kopru włoskiego, która ulży boleściom, wzdęciom i nudnościom. Dla optymalnego działania surowiec leczniczy należy jednak gotować w wodzie przez minimum 10 minut. Same nasiona można również żuć po posiłkach, zwłaszcza tych bardziej ryzykownych. Do żucia i przyrządzania herbat nada się także korzeń lukrecji o działaniu przeciwzapalnym i antyspazmatycznym. Zarówno lukrecja, jak i koper włoski mogą jednak wywoływać działania niepożądane, więc nie powinny być konsumowane zbyt często. Bezpieczniejszy jest natomiast kminek, który tradycyjnie dodawany jest do potraw ciężkich i wzdymających. Stosowany w gotowaniu lub jako surowiec na herbatę, może redukować gazy jelitowe, ograniczać skurcze w układzie pokarmowym, a nawet ograniczać rozwój niekorzystnych szczepów bakterii w wewnętrznej mikroflorze.

Przed jedzeniem warto natomiast wypić szklankę letniej wody z sokiem z cytryny lub odrobiną octu jabłecznego. Oba poprawiają trawienie, a jednocześnie pomagają schudnąć. Szklanka wody z ½ łyżeczki sody spożywczej może natomiast skutecznie zredukować wzdęcie, gazy i ból po jedzeniu – tą kurację można bezpiecznie powtarzać nawet 3 razy dziennie!

Innym cennym środkiem zaradczym jest imbir, który można spożywać na surowo, w formie naparu lub gotowych pastylek czy suplementów. Dzięki bogactwu naturalnych związków eterycznych posiada on udowodniony naukowo potencjał redukcji mdłości, przyspieszenia opróżniania żołądka, redukcji przedwczesnego uczucia pełności oraz samego bólu i wzdęcia.

Kiedy do lekarza?

Łagodne formy niestrawności są częścią ludzkiego życia i nie trzeba się nimi niepokoić – powyższe metody powinny ulżyć i skrócić czas trwania objawów. Dyspepsja wymaga jednak konsultacji lekarskiej, jeśli trwa nieprzerwanie dłużej niż dwa tygodnie, lub jeśli ból jest naprawdę silny i paraliżujący. Ponadto bardzo niepokojący jest spadek wagi, niezwiązany z umyślnym odchudzaniem, brak apetytu, powtarzające się wymioty lub zwracanie krwią, czarne stolce, problemy z przełykaniem, które przybierają na sile oraz niewyjaśniona słabość i zmęczenie. Niezwłocznie do doktora należy udać się, gdy niestrawność przebiega łącznie z bóle klatki piersiowej oraz skróconym oddechem.

Rutynowe badania obejmują palpacyjne badania brzucha, podstawowe testy krwi, m.in. w kierunku anemii lub zaburzeń metabolicznych, a w dalszej kolejności również często badanie na obecność Helicobater pylori w oddechu lub kale, gastroskopię z biopsją, a czasem równie badanie RTG lub tomografię komputerową.

Klasyczne leki stosowane przy niestrawności to środki zmniejszające wydzielanie kwasu żołądkowego (inhibitory pompy protonowej oraz antagonisty receptora H2), leki prokinetyczne przyspieszające opróżnianie żołądka, leki antydepresyjne w przypadku stwierdzenia psychicznej genezy dyspepsji oraz antybiotyki, jeśli badania potwierdziły obecność H. pylori w żołądku. Podkreślmy jednak, że preparaty farmakologiczne, niepozbawione skutków ubocznych, powinny być wyborem ostatecznym, godnym rozważenia dopiero, gdy zawiodą zmiany w stylu życia i naturalne środki zaradcze.

Jak zapobiegać niestrawności?

Jeśli masz tendencje do nieprzyjemnych sensacji żołądkowych, zamiast biegać po aptekach lepiej jest zmienić nieco styl życia, tak, by przykrych epizodów było mniej. Przede wszystkim powinieneś spożywać regularne posiłki złożone z mniejszych porcji – nawet 5-6 razy na dzień. Jeśli widzisz, że coś Ci szkodzi, wystrzegaj się tych pokarmów znajdując atrakcyjne zamienniki. Na cenzurowanym znaleźć się może kawa, alkohol, napoje gazowane, tłuste i pikantne dania oraz wysoce przetworzona żywność. Ponadto, wielu palaczy odczuwa wyraźne zmniejszenie dolegliwości po zerwaniu z nałogiem.

Nie należy również nigdy kłaść się z pełnym żołądkiem ani uprawiać intensywnych sportów – lekka przechadzka po obiedzie jest najbardziej wskazana. Ostatni posiłek powinno się spożywać najpóźniej 3 godziny przed spaniem.

Wskazane jest również schudnięcie w przypadku nadwagi – tkanka tłuszczowa brzuszna naciska bowiem na żołądek i sprawia, że soki żołądkowe mogą przedostawać się do przełyku. Wreszcie, większość tzw. „żołądkowców” to osoby nerwowe, żyjące w ciągłym stresie czy cierpiące na stany lękowe. Zmiana podejścia do życia połączona z relaksacją przez sport, medytację czy hobby, bywa najskuteczniejszym sposobem zapobiegania niestrawności!