Żabowate - atlas zwierząt - Ekologia.pl
Szukaj zwierzęcia
A B C D E F G H I J K L Ł M N O P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż
Lithobates palustris
Żaba błotna
Lithobates palustris
Żaba jeziorkowa. By No machine-readable author provided. Severus assumed (based on copyright claims). [GFDL, CC-BY-SA-3.0 or CC BY-SA 2.5-2.0-1.0], via Wikimedia Commons
Żaba jeziorkowa
Pelophylax lessonae
Żaba lamparcia, fot. shuttestock
Żaba lamparcia
Lithobates pipiens
Żaba leśna, fot. shutterstock
Żaba leśna
Lithobates sylvaticus
Żaba moczarowa, Rana arvalis, Moor Frog
Żaba moczarowa
Rana arvalis
Żaba rycząca, fot. shutterstock
Żaba rycząca
Lithobates catesbeianus
Żaba śmieszka, fot. Hintau Aliaksei/Shutterstock
Żaba śmieszka
Rana ridibunda
Żaba trawna, Rana temporaria, Common Frog
Żaba trawna
Rana temporaria
Żaba wodna, Rana esculenta, Edible Frog
Żaba wodna
Rana esculenta
Żaba zwinka. By Franco Andreone - see authorization (https://calphotos.berkeley.edu) [CC BY-SA 2.5 or CC BY-SA 2.5], via Wikimedia Commons
Żaba zwinka
Rana dalmatina

Żabowate, żaby właściwe (Ranidae) – rodzina z rzędu płazów bezogonowych (Anura), obejmująca ok. 400 gatunków.

Występowanie i środowisko życia
Żabowate występują na całej kuli ziemskiej z wyjątkiem Antarktyki, płd. części Ameryki Południowej, środkowej i południowej Australii, Nowej Zelandii i niektórych wysp pacyficznych. Żabowate zamieszkują różnorodne środowiskalądowe, wodne, niektóre gatunki żyją na drzewach. Prowadzą dzienny lub nocny tryb życia.

W Polsce występuje 6 gatunków z rodziny – żaba trawna (Rana temporaria), żaba zwinka (Rana dalmatina), żaba moczarowa (Rana arvalis) zaliczane do grupy żab brunatnych; żaba śmieszka (Pelophylax ridibundus), żaba jeziorkowa (Pelophylax lessonae) oraz płodny mieszaniec (hybryda) tych gatunków – żaba wodna (Pelophylax kl. esculentus) zaliczane do grupy żab zielonych.

Historia ewolucyjna i podział systematyczny
Pierwsze żabo-kształtne płazy pojawiły się we wczesnym triasie, ok. 250 mln. lat temu.
Rodzina żabowatych (Ranidae) zaliczana jest do podrzędu Neobatrachia w obrębie rzędu płazów bezogonowych (Anura). Obejmuje ok. 400 gatunków zgrupowanych w ok. 20-30 rodzajach; przedstawiciele tej rodziny należą do najbardziej zaawansowanych ewolucyjnie płazów bezogonowych.

Wygląd
Żabowate charakteryzują się krępym pokrojem ciała i brakiem ogonażaba rycząca Lithobates catesbeianus). Skóra jest gładka, z mała ilością brodawek skórnych; zawiera dużą ilość gruczołów śluzowych, których wydzielina nawilża powierzchnię naskórka. Wydzielina skórna żaby błotnej (Lithobates palustris) jest toksyczna dla innych płazów, ponadto chroni ten gatunek przed niektórymi drapieżnikami.

Głowa jest duża z bardzo szerokim otworem gębowym. Zęby znajdują się na kościach przedszczękowych i szczękowych; żuchwa jest bezzębna. U wielu gatunków żabowatych występują zęby podniebienne. Duży i wydłużony język jest przyrośnięty przednim końcem do dna jamy gębowej, tylny koniec jest wolny i dzieli się na dwa płaty. Oczy są duże i wypukłe, mogą być wciągane w głąb oczodołów. Występują 3 powieki – górna, dolna oraz przezroczysta migotka. Żabowate posiadają dobrze rozwinięte ucho środkowe i błony bębenkowe. U samców większości gatunków po bokach głowy znajdują się błoniaste uchyłki jamy gębowej – rezonatory (wewnętrzne lub zewnętrzne) służące do wzmacniania dźwięków wabiących samice w okresie godowym.

Żabowate posiadają płaską czaszkę połączoną z kręgiem szyjnym dwoma kłykciami potylicznymi, co znacznie ogranicza ruchy głowy. Część piersiową kręgosłupa tworzy 7 kręgów o przodowklęsłych trzonach i 8 krąg o dwuwklęsłym trzonie. Trzon kręgu krzyżowego jest wypukły z przodu i z tyłu. Z kręgiem krzyżowym łączy się urostyl (kość ogonowa powstała ze zlania kilku końcowych kręgów kręgosłupa), wzmacniający obręcz miedniczną. Żabowate nie posiadają żeber, mostek przeważnie jest skostniały. Bas barkowy jest nieruchomy.

Kończyny przednie są krótkie i silne; łokcie zwrócone są na zewnątrz; autopodia („ręce”) zwrócone są dośrodkowo. Kończyny tylne są silne i dobrze umięśnione, umożliwiają poruszanie się na lądzie za pomocą długich skoków. Śródstopie i palce kończyn tylnych są wydłużone; palce kończyn tylnych spięte są błonami pławnymi, które umożliwiają pływanie. Kończyny przednie są przeważnie czteropalczaste, tylne – pięciopalczaste.

Pożywienie
Żabowate odżywiają się drobnymi zwierzętami, głównie bezkręgowcami (dżdżownicami, ślimakami, owadami, pająkami), większe gatunki żywią się narybkiem, innymi płazami, gadami, ptakami i ssakami (np. żaba rycząca). Polują używając tylnej części języka, pokrytego lepką wydzieliną gruczołów ślinowych, który wyrzucany jest do przodu w kierunku ofiary. Przyklejona do języka zdobycz jest następnie połykana; czynności tej towarzyszy wciąganie gałek ocznych w głąb oczodołów, co powoduje przesunięcie pokarmu do przełyku.

Kijanki żabowatych są głównie roślinożerne; odżywiają się roślinami wodnymi, glonami oraz drobnymi zwierzętami wodnymi.

Rozmnażanie i rozwój
Zapłodnienie jest zewnętrzne, następuje w wodzie. Cechą charakterystyczną żabowatych jest odbywanie masowych godów, podczas których setki samców gromadzą się w zbiornikach wodnych i głośnym rechotaniem przywabiają samice.
Występuje akt kopulacji, zwany ampleksusem. Samiec mocno przytrzymuje samicę przednimi i tylnymi kończynami, znajdując się na jej grzbiecie. Ampleksus zapewnia skuteczne zapłodnienie, gdyż wydzielanie plemników przez samca następuje równocześnie ze składaniem jaj przez samicę.

Jaja (skrzek) składane są przez samicę w wodach stojących lub strumieniach (kaskadówki Amolops); jaja składane są w formie kłębów (galaretowatej masy zawierającej dużą liczbę zlepionych z sobą jaj), rzadziej w postaci nieregularnych sznurów (żaba wodna). Jaja są duże, zaopatrzone w dużą ilość żółtka.

Z jaj wylęgają się kijanki, które oddychają w pierwszych dniach życia za pomocą skrzeli zewnętrznych, które z czasem zastępowane są przez skrzela wewnętrzne. Pływają w wodzie używając ogona zakończonego płetwą. Kończyny przednie i tylne rozwijają się równocześnie, choć widoczne są tylko kończyny tylne – przednie ukryte są w komorze skrzelowej.
Przeobrażenie (metamorfoza) kijanki w żabę jest procesem regulowanym hormonalnie, głównie przez hormon tarczycy – tyroksynę. Podczas przeobrażenia zanika ogon, skrzela oraz szczeliny skrzelowe. Pojawiają się kończyny, język, błona bębenkowa i powieki. Jama gębowa rozszerza się, a przewód pokarmowy ulega skróceniu (przejście z roślinożernego na drapieżny tryb życia).