Gryziel tapetnik - opis, wygląd, występowanie
Ekologia.pl Wiedza Atlas zwierząt Stawonogi Szczękoczułkowce Pajęczaki Pająki Gryzielowate Atypus Gryziel tapetnik
Indeks nazw
Szukaj lub wybierz według alfabetu
A B C D E F G H I J K L Ł M N O P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż

Gryziel tapetnik (Atypus piceus)

Gryziel tapetnik, źródło: Wikimedia CC
Spis treści

Niewielki pająk z rodziny gryzielowatych, żyjący głównie w centralnej i południowej Europie. Jest rzadko spotykany. W Polsce podlega ochronie gatunkowej, podobnie jak cała rodzina Atypidae.

Występowanie

Gryziel tapetnik to jeden trzech gatunków z rodziny gryzielowatych (Atypidae) występujących w Polsce. Pozostałe dwa to gryziel zachodni (Atypus affinis) i gryziel stepowy (Atypus muralis). Występuje w cetralnej i południowej Europie, od Mołdawii aż po Iran. Preferuje tereny podgórskie. Dawniej sądzono, że gryziel tapetnik występuje w Polsce w wielu siedliskach, przede wszystkim w górach, od Sudetów po Bieszczady. Obecnie wiadomo już, że jego zasięg jest znacznie mniejszy. Wcześniejsze wyniki badań były błędne, co wynikało między innymi z omyłkowego oznaczania zbliżonego gatunku – gryziela stepowego – jako gryziela tapetnika. W związku z tym mamy obecnie trzy prawidłowo określone stanowiska występowania gryziela tapetnika: Wyżyna Krakowsko-Częstochowska, Ojcowski Park Narodowy i Bieszczady,

Biotop

Gryziel tapetnik jest gatunkiem ciepłolubnym i dość wymagającym siedliskowo. Jego naturalnym siedliskiem życia są silnie nasłonecznione zbocza kserotermiczne, które porasta rzadka roślinność. Występują do wysokości 1200 m n.p.m. Gryziele żyją w wykopanych przez siebie norkach, stąd specyficzne wymagania siedliskowe – podłoże musi być piaszczyste lub składać się z drobnego żwiru, gliny albo lessu.

Wygląd

Ciało każdego gryziela tapetnika dzieli się na dwie zasadnicze części: głowotułów i odwłok. Głowotułów zbudowany jest z sześciu segmentów i potocznie określa się go „karapaksem”. Zwierzęta te poruszają się na ośmiu nogach krocznych, mają także parę nogogłaszczek oraz szczękoczułek, którymi przytrzymują i zabijają ofiary. U gryzieli tapetników szczękoczułki są stosunkowo długie duże i masywne (mają około 5 mm) i mają długie kolce jadowe umieszczone na ich szczytach. Długość całego ciała gryziela tapetnika wynosi około 10 mm, więc szczękoczułki stanowią aż połowę jego długości! U tego gatunku występuje dymorfizm płciowy, samice są większe od samców, mogą mieć do 15 mm długości. Różnicę między płciami można również zaobserwować nogogłaszczkach – u samic są wyposażone w pazurki, a u samców w aparat kopulacyjny. Na końcu ciała znajduje się sześć kądziołków przędnych. Służą one wytwarzaniu oprzędzy. Gatunki gryzieli można odróżnić na podstawie liczby segmentów najdłuższych kądziołków przędnych na końcu odwłoka. U gryziela tapetnika składają się z trzech segmentów, a trzeci segment jest dodatkowo częściowo podzielony od strony grzbietu. Na jego końcu znajduje się jasna plama, co pomaga w identyfikacji gatunku. Ciało samców gryzieli tapetników ma czarny kolor o lekko fioletowawym zabarwieniu. Samice są ciemnobrązowe. Na karapaksie znajduje się osiem oczu, podobnie jak u innych pająków.

Biologia

Gryziel tapetnik żyje w dużych koloniach. Każdy pająk wykopuje sobie w podłożu głęboką norę, sięgającą około 30 cm w głąb, a następnie wykłada ją przędzą. Dzięki temu może biernie polować – zdobycz wpada do norki i zaplątuje się w oprzęd. Wtedy pająk podchodzi do niej, unieszkodliwia ją za pomocą kolców jadowych, wyciąga z oprzędu i zjada. Część łowna nory znajduje się blisko powierzchni i jest zakamuflowana. Może być przykryta ziemią lub ściółką i ukryta wśród okolicznych roślin. Okres godowy przypada na czerwiec i lipiec. Samce wchodzą do nor samic, by z nimi kopulować. Na jesień samica składa od 70 do 160 jaj. Po około dwóch tygodniach spędzonych w kokonie, z jaj wychodzą młode osobniki. Pozostają w norze do wiosny, a następnie wydostają się i rozprzestrzeniają, korzystając z cienkich nici przędzy, przemieszczanych przez wiatr. Maksymalna długość życia gryziela tapetnika wynosi 10 lat. Gryziele tapetniki mogą ugryźć człowieka. Ból określa się jako lekkie pieczenie, które szybko znika. Wszystkie pająki z rodziny gryzielowatych są niestety zagrożone wyginięciem za sprawą działalności człowieka. Szczególnym problemem jest niszczenie i przekształcanie siedlisk, na których naturalnie występują – muraw kserotermicznych. Gryziel tapetnik podlega w Polsce ścisłej prawnej ochronie gatunkowej.

Bibliografia
  1. Rozwalka R. , Szewczyk M.; "Nowe stanowisko Atypus piceus (Sulzer, 1776) (Araneae: Atypidae) oraz uwagi o jego rozmieszczeniu w Polsce"; Przegląd Zoologiczny; 2010;
  2. Dembicka A., Rozwałka R.; "Nowe stanowiska gryziela stepowego Atypus muralis (Bertkau, 1890) w dolinie Wisły"; Chrońmy Przyrodę Ojczystą; 2007;
  3. eu-nomen.eu/portal/taxon.php?GUID=urn:lsid:faunaeur.org:taxname:348560; 2021-11-08;
  4. araneae.nmbe.ch/data/1023/Atypus_piceus; 2021-11-08;
  5. iop.krakow.pl/pckz/opisa625.html?id=192&je=pl; 2021-11-08;
4.7/5 - (6 votes)
Default Banner Post Banner
Subscribe
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments