Kosodrzewina w ogrodzie – sadzenie, uprawa i pielęgnacja kosodrzewiny

Znana piechurom z tatrzańskich przełęczy kosodrzewina jest urodziwym iglakiem, który bardzo dobrze radzi sobie w przydomowych ogródkach. Jeśli kuszą Cię więc górskie krajobrazy i cenisz sobie wiecznie zielone drzewka za oknem, sprawdź, jak sadzić i pielęgnować kosodrzewinę, aby doczekać się najlepszych rezultatów.

Mówią na nią sosna górska, kosówka właściwa, kosodrzew, sosna karłowata, a nawet krępulec. Kosodrzewina (Pinus mugo) jest gatunkiem sosny występującym wyłącznie w Europie i faktycznie odznaczającym się wyjątkowo niskim wzrostem. W Polsce w stanie naturalnym obserwowana jest wyłącznie w górach – od Karkonoszy po Pilsko – i jest to północna granica jej geograficznego zasięgu. Poza  tym można ją spotkać w Alpach, Pirenejach i Apeninach oraz wysokich masywach Bułgarii i Albanii. Najchętniej porasta obszary na poziomie 1000-2200 m n.p.m., ale okazyjnie pojawia się i na nizinach.

Oprócz klasycznej kosodrzewiny botanicy wyróżniają też podgatunek P. mugo uncinata, który zdaniem niektórych powinien być uznany za odrębny gatunek, stąd też alternatywna nazwa sosna hakowata. Drzewa te mają pojedynczy pęd zagęszczający się ku wierzchołkowi i mogą osiągać nawet 18 m wysokości. Wprowadzono je już w niektórych obszarach Tatrzańskiego Parku Narodowego wykorzystując w tym celu nasiona sprowadzone z Alp. Klasyczna rodzima kosodrzewina dorasta jednak zaledwie kilku metrów i ma rozgałęziający się pokrój. Gałęzie często płożą się wręcz po ziemi. Szpilki są bardzo sztywne i ciemnozielone, krótsze niż u sosny zwyczajnej. Kwiaty żeńskie z czasem nabierają pięknej purpurowej barwy, męskie są żółtoczerwone. Dojrzała szyszka jest symetryczna, brązowa i osiąga 5 cm długości.

Kosodrzewiny pylą latem, a jesienią oblekają się w szyszki. Te ostatnie, jeśli pogoda jest sprzyjająca, od razu się otwierają, aby uwolnić nasiona. W rezultacie w Skandynawii, gdzie P. mugo wprowadzono sztucznie w celu ochrony wydm przed erozją, gatunek stał się inwazyjny i intensywnie wypiera rodzimą nadmorską roślinność.

Kosodrzewina – wymagania glebowe

Jako gatunek przywykły do surowych górskich warunków kosodrzewina nie potrzebuje luksusów. Zaspokoi się każdym rodzajem podłoża, o ile nie jest to wyjątkowo gęsta glina. Potrzebuje jednak dość dużo światła, więc idealnie jest sadzić ją na słonecznych stanowiskach. Zniesie jednak nieco popołudniowego cienia.

Ekolodzy wykorzystują chętnie kosodrzewiny do przeciwdziałania erozji gleby. Jeśli masz więc w ogrodzie strefy, gdzie podłoże jest kiepskie, łatwo się wysusza, obnaża i nic nie chce na nim rosnąć, warto pomyśleć o iglastych drzewkach z gór. Pozostawione samymi sobie, dość łatwo podporządkują sobie trudne do zagospodarowania zakątki, rozrastając się intensywnie wszerz.

Sadzenie i uprawa kosodrzewiny

Mimo niewielkich wymagań uprawowych większość ogrodników poleca przygotować dla kosodrzewiny szeroką jamę. W przypadku mało przepuszczalnego, gęstego podłoża, które zatrzymuje wodę, nie zaszkodzi domieszać trochę materii organicznej lub żwiru. Podczas sadzenia istotne jest, aby korzenie sadzonki delikatnie poluzować i umieścić w jamie tak, aby górna część bryły korzeniowej wystawała nieco nad powierzchnię lub była równa z jej powierzchnią – kosodrzewina nie lubi zbyt głębokiego sadzenia.

Po zasadzeniu drzewko sowicie podlewamy i zasypujemy wokół korą mulczującą, pozostawiając jednak wolny margines wokół pnia. Alternatywnie można kosodrzewinę sadzić w donicy z otworami drenującymi. Wypełniamy ją wówczas dobrze przepuszczalnym podłożem z ewentualnym dodatkiem perlitu. Pojemnik powinien być na tyle duży, aby drzewka nie trzeba było kolejne 3 lata przesadzać – idealny wybór to minimum 15 cm więcej niż średnica aktualnej bryły korzeniowej. Na dno donicy należy najpierw wysypać warstwę podłoża, a następnie umieścić na nim sadzonkę, w taki sposób, aby górna powierzchnia bryły korzeniowej była 2-3 cm poniżej krawędzi pojemnika.

Zasadniczo kosodrzewiny nie trzeba ciąć, ale większość ogrodników poleca regularne skracanie pędów na końcu zimy lub wczesną wiosną. Taki zabieg pomoże uzyskać bardziej kompaktowy, regularny pokrój. Usuwamy zawsze młode, jasnozielone pędy, wyrastające kępkami z końców gałęzi – najważniejsze jest przy tym skrócenie o połowę centralnego, najwyższego pędu w każdej kępie. Jeśli z biegiem czasu drzewko zrobi się nieregularne, można przy wiosennej korekcji zostawiać pędy tam, gdzie jest ich zbyt mało, i skracać je tam, gdzie rosną w nadmiarze. Jeśli jakaś gałąź zostanie uszkodzona lub obumrze, warto ją odciąć tuż przy pniu.

Podlewanie i nawożenie kosodrzewiny

Kosodrzewinę należy sowicie podlać zaraz po posadzeniu i dalej kontynuować przez pierwsze lato, w przypadku, że długo nie pada. Nawadniamy jednak dopiero wtedy, gdy podłoże pod drzewkiem jest rzeczywiście przesuszone. Starsze okazy doskonale znoszą przejściową suszę i nie wymagają podlewania praktycznie wcale.

Nieco inne zasady odnoszą się do kosodrzewiny uprawianej w donicach. Wymaga ona umiarkowanego podlewania raz na tydzień przez cały sezon wegetacyjny aż do nastania pierwszych przymrozków. Gdy ziemia w donicy zamarznie podlewanie wstrzymujemy.

Gleba pod uprawę kosodrzewiny nie musi być żyzna, ale mimo to roślinom lepiej powodzi się, jeśli raz na rok podsypiemy im wokół pnia łopatę kompostu lub innego organicznego nawozu. Takie odżywianie jest szczególnie istotne, jeśli zależy nam na rozroście iglaków. Nawozić bezwzględnie należy również drzewka uprawiane w donicach.

Rozmnażanie kosodrzewiny

Jako gatunek inwazyjny kosodrzewina dość dobrze radzi sobie sama z rozmnażaniem, choć jest to oczywiście proces chaotyczny. Kto chce w sposób kontrolowany doczekać się nowego drzewka, powinien pobrać w maju pobrać sadzonki pędowe. W tym celu sekatorem odcinamy ok. 20-centymetrowe odcinki nowych pędów i w dolnej połowie ogałacamy je z igieł oraz rozgałęzień. Tak przygotowane sadzonki należy zanurzyć w ukorzeniaczu, a następnie włożyć do donicy z lekkim podłożem i dokładnie podlać. Całość przenosimy na balkon lub do ogrodu i ustawiamy w jasnym, ale nie bezpośrednio nasłonecznionym miejscu. Przez następne 2-3 miesiące dbamy o regularne zwilżanie podłoża. Na jesień sadzonki powinny mieć już na tyle duże korzenie, że będzie je można przesadzić na docelowe miejsce na zagonie lub do dekoracyjnej donicy.

Rozmnażanie kosodrzewiny z nasion, choć efektywne w naturze, jest niepolecane, zwłaszcza w przypadku odmian ogrodowych.

Ochrona kosodrzewiny

Odporność kosodrzewiny dotyczy nie tylko ekstremalnych warunków pogodowych, ale także szkodników i chorób. Stosunkowo rzadko na gałęziach pojawiają się symptomy skali igieł sosnowych (Chionaspis pinifoliae), czyli owadów, które wysysają soki z igliwia i powodują jego opadanie. W tym przypadku konieczne jest zastosowanie oprysków insektobójczych. Fungicydy mogą natomiast pomóc, jeśli na kosodrzewinie pojawiają się oznaki rdzy.

Kosodrzewina w ogrodzie

Kosodrzewina to wyjątkowo odporny i gęsty iglak, który nie stwarza ryzyka przerośnięcia domu. Jest więc bardzo często wykorzystywana jako zielony parawan czy ścianka wyznaczająca ogrodowe ścieżki – trudno jest ją tak po prostu sforsować. Niski wzrost czyni z niej również doskonałe dopełnienie dolnego piętra zagonów, pod wyższymi drzewami o rzadkim pokroju. Poza tym tworzy bardzo ciekawe i nie wymagające częstego cięcia żywopłoty o naturalistycznym wdzięku.

Projektanci ogrodów szczególnie chętnie aranżują kosodrzewinę w ogródkach skalnych i krajobrazach inspirowanych górami. Odporne na susze drzewka bez problemów porastają mało urodzajne zbocza, co docenią na pewno właściciele stromych posesji.

Uprawiane w donicach kosodrzewiny są natomiast doskonałą ozdobą patio, bram wjazdowych i tarasów. Można z powodzeniem pozostawiać je pod gołym niebem przez całą zimę, bez ryzyka przemarznięcia.

Ciekawostka:
Z zielonych pędów kosodrzewiny pozostałych po wiosennym cięciu można przyrządzić bardzo zdrowy i smaczny syrop.

Najciekawsze odmiany kosodrzewiny

W ogrodzie najczęściej uprawia się uszlachetnione kultywary o nieco mniejszym pokroju. Do popularniejszych należy „Compacta” osiągająca 1 m wysokości i nawet 3 m na szerokość. Jeszcze mniejsza i bardziej kompaktowa jest wolno rosnąca odmiana „Gnome” – w stanie dojrzałości mierzy zaledwie do 60 cm i ma charakterystycznie spłaszczony wierzch. Zaokrąglonym naturalnie kształtem odznacza się za to odmiana „Mops”, która nie przekracza zwykle 90 cm, ale ładnie rozrasta się wszerz.

Sporym upodobaniem cieszą się kosodrzewiny karłowate „Hexe”, które można nabyć w formie dekoracyjnych kuli na wąskim, długim pieńku. Miłośnikom niestandardowych kolorów w ogrodzie można też śmiało polecić odmianę „Carstens Wintergold”, która zimą przebarwia się na złoto!