Portulaka roślina – sadzenie, uprawa i pielęgnacja portulaki

Portulaka to pospolity chwast porastający wszystkie kontynenty z wyjątkiem Antarktydy. Jej powszechny i dość uporczywy charakter nie powinien jednak zniechęcać. Posadzona w ogrodzie i utrzymywana pod kontrolą portulaka wielkokwiatowa jest wyjątkowo uroczym, niewymagającym gatunkiem jednorocznym, który kwitnie przez całe lato!

Porastająca pola, przydroża, a nawet suche, piaszczyste zbocza portulaka warzywna (Portulaca oleracea) to gatunek typowy, zaliczany do sukulentów. Co roku rozsiewa się z taką intensywnością, że bez trudu przeżywa nawet w trudnych warunkach glebowych i klimatycznych. Pomagają jej soczyste, zaokrąglone liście, które zasłynęły już jako smaczne i pożywne warzywo. Jedna roślina może wyprodukować nawet ponad 190 tysięcy nasion!

Portulaka warzywna jest dość atrakcyjna dzięki kontrastowi, jaki stwarzają drobne, bo nieprzekraczające 6 mm w średnicy kwiaty na tle błyszczącego, ciemnozielonego listowia. Jej wygląd da się jednak określić jako naturalistyczny i skromny. Nic też dziwnego, że ogrodnicy chętniej wybierają jej egzotyczną kuzynkę, pochodzącą z Brazylii, Argentyny i Urugwaju portulakę wielkokwiatową (Portulaca grandiflora). Kwiecie jest na tyle zdobne, że gatunek nieformalnie nazywa się skalną lub słoneczną różą. Codziennie rano, ok. 9.00 otwiera się ono w kierunku słońca, a na wieczór zamyka w pąk.

Portulaka wielkokwiatowa dorasta do 30 cm nad ziemią i posiada wąskie, igiełkowate, choć równie mięsiste, ciemnozielone liście – jak na sukulent przystało. Kwiaty są spore, bowiem sięgają w średnicy nawet 3 cm i odmieniają się przez wyraziste odcienie różu, czerwieni, pomarańczy, żółci i bieli. Pośród kultywarów dostępnych w sklepach ogrodniczych znajdziemy nawet okazy o kwiatach pełnych, które z powodzeniem mogą rywalizować z najszlachetniejszymi różami.

Dla porządku botanicznego dodajmy, że rodzaj Portulaca obejmuje nawet 115 gatunków, najczęściej porastających półpustynne obszary Ameryki Południowej, Afryki oraz Australii. Na Hawajach obserwuje się portulaki, które upodobały sobie podłoże lawowe, koralowe oraz plaże – rośliny zaskakująco dobrze tolerują nawet słoną wodę.

Portulaka – wymagania glebowe

Portulaka nie jest rośliną wymagającą. Doskonale nadaje się do suchszych ogrodów o ubogiej ziemi, a najlepiej powodzi się jej, gdy zostanie postawiona samą sobie. Podłoże musi być jednak dobrze przepuszczalne, gdyż portulaki są wrażliwe na nadmiar wilgoci. W przeciwieństwie do setek innych gatunków ozdobnych nie musisz więc kłopotać się użyźnianiem zagonu, ale warto zadbać o jego drenaż. Ziemię możesz więc wzbogacić piaskiem, a najłatwiej jest po prostu wybierać takie stanowiska, które w naturalny sposób nie zatrzymują wody. Idealny odczyn zawiera się w przedziale 5,5 do 7,0 pH.

Jeśli podłoże w całym ogrodzie jest gliniaste, warto rozważyć uprawę doniczkową. W tym przypadku stosujemy uniwersalny substrat do roślin doniczkowych, który dla lepszej przepuszczalności wzbogacamy perlitem.

Najważniejszym warunkiem udanej uprawy portulaki jest jednak światło słoneczne. Roślina doskonale znosi upały, więc najlepiej jest eksponować ją na południe lub zachód, z dala od drzew i krzewów, które mogą być źródłem cienia. Optymalne stanowisko zapewnia latem 8 godzin słońca!

Sadzenie i uprawa portulaki

Większość ogrodników przygodę z portulaką zaczyna od torebki nasion – jest to zdecydowanie najtańsza i bardzo skuteczna taktyka. Jeśli jesteś zwolennikiem opcji ładnego ogrodu przy minimum pracy, możesz portulakę wysiać bezpośrednio na zagon, gdy tylko ustaną przymrozki, a więc w drugiej połowie maja. Aby nasiona wykiełkowały ziemia musi mieć temperaturę minimum 15°C, a powietrze powinno przekraczać 20°C. Nasion w żadnym razie nie przykrywamy – pełne nasłonecznienie jest konieczne do rozwoju kiełków, które powinny pojawiać się w przeciągu 10 dni.

Dalszy wzrost będzie bardzo intensywny, a gdy tylko rośliny uformują po kilka listków warto je przerzedzić. Pojedyncze okazy powinny być oddalone o 15-25 cm, aby miały dobre warunki rozrostu.

Kto jest niecierpliwy i chciałby wcześniej doczekać się kwiatów, może wysiać portulakę w domu w drugiej połowie kwietnia. Tym sposobem po „zimnych ogrodnikach” będziesz już dysponować gotowymi sadzonkami, które posadzisz do gruntu lub donic w zalecanych odstępach. Portulaki wyhodowane w domu warto przed posadzeniem przez kilka dni hartować, wynosząc na 2-3 godziny na taras.
Po przyjęciu w gruncie lub donicy portulaka żyje swoim życiem i nie potrzebuje żadnej specjalne pielęgnacji. Kto ma czas i ochotę, może raz na jakiś czas usuwać przekwitłe kwiaty, co przedłuża okres kwitnienia i sprawia, że roślina prezentuje się bardziej elegancko. Na większych zagonach taki zabieg jest zwykle dość uciążliwy i nic się nie stanie, jeśli z niego zrezygnujesz.

Podlewanie i nawożenie portulaki

Nawet świeżo przesadzone sadzonki portulaki nie potrzebują sowitego nawadniania. Owszem podłoże przed transplantacją warto zwilżyć, ale nadmiar wody jest zdecydowanie niewskazany. Dalsza uprawa podlewania co do zasady nie wymaga wcale. Wyjątkiem są długie okresy ekstremalnej suszy, które widocznie nadwątlają kondycję rośliny. Wówczas warto ją raz na kilka dni delikatnie podlać. Tak długo jednak, jak liście są mięsiste i błyszczące, a portulaka bujnie kwitnie, nie trzeba biegać do niej z konewką.

Równie obojętnie, a nawet negatywnie odnosi się portulaka do nawozów. W większości przypadków jakiekolwiek wzbogacanie ziemi jest więc całkowicie zbędne. Niektórzy ogrodnicy praktykują jednak zwyczaj dodawania do podłoża małych ilości kompostu przed sadzeniem i chwalą sobie bujniejszy rozwój roślin oraz bogatsze kwitnienie. Pomysł ten warto wypróbować, ale tylko w bardzo skąpej wersji.

Rozmnażanie portulaki

Kto raz posadzi portulakę w ogrodzie i doczeka się kwitnienia, nie będzie miał problemu z pozyskaniem materiału do rozmnażania przez długie lata. Wystarczy zebrać nasiona z jednej rośliny, aby pokryć potrzeby rozsadowe na dalszą dekadę. Wysiewać je można każdej wiosny, jak wyżej opisano, bezpośrednio do gruntu lub na tace do kiełkowania.

Portulakę można jednak również rozmnażać przez pędy. Z uprawy na zagonie możesz w czerwcu pobrać sadzonki, które następnie posadzisz do donic tarasowych lub balkonowych. W tym celu należy odciąć pęd o długości ok. 15 cm i pozbawić go liści w dolnej połowie. Następnie umieszcza się go w lekko wilgotnej ziemi w taki sposób, aby dolna połowa znalazła się pod powierzchnią, i pozostawia w jasnym miejscu, ale z dala od bezpośrednich promieni słonecznych. Po tygodniu zauważysz wzrost sadzonki, a przy potrząśnięciu będzie ona dobrze trzymać w podłożu. To znak, że rozwinęły się już korzenie, a roślina gotowa jest do przesadzenia w docelową lokalizację. Tym prostym sposobem można się dzielić portulaką z rodziną czy znajomymi.

Ochrona portulaki

Rzadko zdarza się, aby portulaka sprawiała problemy w uprawie. Jeśli już, pada ofiarą nadgorliwości w podlewaniu, co możne prowadzić do zgnilizny korzeni. Również w wilgotnej, gliniastej ziemi roślina może słabo kwitnąć. Najlepiej jest ją wówczas przesadzić lub przesunąć w suchsze miejsce, pozbywając się przy okazji wyraźnie nadwątlonych korzeni. Za brak kwiatów odpowiedzialny być może również nadmiar cienia.

Okazyjnie na roślinach pojawiają się szkodniki. Mowa przede wszystkim o mszycach i przędziorkach, które dość łatwo dostrzec na liściach. Skutecznym antidotum na nie są opryski z insektobójczym mydłem. Najlepiej aplikować je wieczorem, aby słońce nie poparzyło liści.

Zastosowanie portulaki

Jeśli zdecydujesz się na posadzenie skromniejszej portulaki warzywnej, z zielonego zagonu zrobisz dobry użytek kulinarny. Złożone aż w 93% z wody pędy są nie tylko smaczne i niskokaloryczne, ale stanowią też doskonałe źródło witaminy C i E, a dodatkowo dostarczają umiarkowane ilości magnezu i żelaza. Można je wykorzystywać na surowo, do sałatek i kanapek, lub smażyć krótko na oleju, jako dodatek do ryżu czy makaronu. Jako warzywo portulaka jest znana i ceniona przede wszystkim w Grecji, Turcji i Egipcie.

W medycynie tradycyjnej portulakę stosuje się od wieków również jako zioło lecznicze. Polecali ją starogreccy lekarze, afrykańscy znachorzy, ajurwedyjscy uzdrowiciele, a także praktycy Tradycyjnej Medycyny Chińskiej. Na zachodzie stosowana jest przede wszystkim zewnętrznie jako lek na egzemy, oparzenia, ukąszenia owadów. Z liści, pędów i kwiatów przyrządza się ekstrakty na problemy wątrobowe i obrzęki, zaś odwar z nasion stosuje się na zapalenie woreczka żółciowego, bóle stawów i niespokojny sen.

Ozdobna portulaka wielkokwiatowa nie jest jadalna, bowiem jej pędy mają nieprzyjemny gorzkawy smak. Doskonale jednak sprawdza się w charakterze ozdoby zagonów, a zwłaszcza ogrodów skalnych, zboczy i okrajów żwirowych ścieżek.

Najciekawsze odmiany portulaki

Z uwagi na sporą popularność portulaki wielkokwiatowej wyhodowano już dziesiątki kultywarów, które różnią się nie tylko kolorami kwiecia, ale także jego pełnością i barwą pędów. W sklepowej ofercie znaleźć można zestawy nasion pochodzących z różnokolorowych odmian, które wysiewane razem tworzą tęczowe kompozycje.

Z oficjalnie zarejestrowanych odmian warto polecić serię „Sundial” odznaczającą się niskim, płożącym pokrojem, której duże kwiaty pojawiają się najwcześniej. Seria „Happy Hour” tworzy gęste krzewy z półpełnymi kwiatami o bardzo wyrazistych odcieniach, zaś „Porto Grande” posiada nawet dwubarwne płatki! Eleganckiego kultywaru doczekała się nawet poczciwa portulaka warzywna – w serii „ColorBlast” znajdziemy absolutnie wyjątkowe kwiaty, łączące postrzępione pompony z kontrastującymi, okrągłymi płatkami!